ДАРИҒА НАЗАРБАЕВА ЖУРНАЛИСТIК ҰЙЫМДАРДЫ БIРIКТIРМЕК

ДАРИҒА НАЗАРБАЕВА ЖУРНАЛИСТIК ҰЙЫМДАРДЫ БIРIКТIРМЕК

Журналистердiң кезектi 5-шi Конгресi өттi. Ал осы конгрестiң ұйытқысы Дариға Назарбаева жаңа бiр iс бастайтындығынан жұртты хабардар қылды.

Үнемi бастамалар көтерiп жүретiн Дариға ханым тағы бiр бастамасын жұрт алдына тастады. Дариға Назарбаева журналистiк ұйымдардың барлығының басын қосып Конфедерация құруға құлшынып отыр. Бiр қызығы, Назарбаеваның сөзiнен «Асар» партиясына деген сағынышты сезгендей болдық. «Асар дәстүрi бiзге осындайда керек. Бәрiмiз бiрiгiп, кәсiби мүддемiздi алға тартқанда ғана нәтижеге қол жеткiзуге болады. Билiк сонда ғана бiзбен санаспақ. Бiз ұсынған Заңға Үкiмет терiс қорытынды жасады. Ол заңды тағы да ұсынамыз. Конфедерация құру арқылы елдегi БАҚ-қа қатысты мәселелерде бiр позиция ұстанамыз. Бұл рөл емес. Бұл — миссия» дейдi Дариға Назарбаева. Оның ойынша, БАҚ заңындағы Ақпарат министрлiгi қабылдатқан өзгерiстер мен толықтыруларды «антидемократиялық» дей келе, сондай жайттар кезiккенде билiкке, Үкiметке тойтарыс беру үшiн осы Конфедерация аса қажет екен.

Дәл осы Конфедерация құрамынан тұрақты түрде жұмыс iстеп отыратын комиссия құру да Мәжiлiс депутатының ойында бар. Журналистiң мақаласынан немесе сюжетiнен зардап шеккен кез келген адамның сол комиссияға шағымдануына болады. Ал комиссия iстiң ақ-қарасын анықтаумен айналыспақ. «Бұл Ұлыбританияның тәжiрбиесiнде бар дүние. Журналистерге қатысты дау-дамайдың 60-пайызы сол комиссияда шешiледi» дейдi Дариға Назарбаева. Конгресс бойында Дариға Назарбаеваның билiкке деген өкпесiнiң қордаланып қалғанын байқадық. Әңгiмесiн Президент сайлауынан орағытты. «Президенттiң сайлаудан жеңiп шыққанын бюрократтық жүйе өздерiнiң еңбегi ретiнде көрсетiп жүр» деп бюрократтық жүйенi сыбап өттi. Бюрократтық жүйе дегенiмiз кiм? Дариға Назарбаеваның қалай түсiнетiнiн қайдам, бiрақ, бiздiңше, ол атқарушы билiктiң жоғарғы және ортаңғы, төменгi бұтақ өкiлдерi немесе Президенттiң айналасындағылар. Билiк жүйесiн түзiп отырған кадрлер. Елбасының «Қазақстанда монархияға жол берiлмейдi» дегенi, Дариға Назарбаеваны ренжiтiп тастады ма, жоқ әлде «Асар» партиясының экс-төрайымы бұл ұйғарым Президенттiң айналасындағылардың арқасында жасалынды деп ойлай ма екен, әйтеуiр билiкке қатысты жылы сөздердi аузына ала қойған жоқ.

Назарбаева Үкiметке де өкпелi. Өйткенi, Үкiмет тамыз айының ортасында оның ұсынған «БАҚ туралы» заңның жобасын « кейбiр баптары мемлекеттi пайдадан қағады» деп терiс қорытынды шығарған. Дариға Назарбаева: «Бiз мемлекеттiң «шығынға батқанын» қаламағандықтан, ол бапты алып тастадық» дейдi.

«Күзде «Отан» тағы бiр партиямен толықпақ…»

Назарбаева журналистер атынан сөйлейтiндей дәрежеге жеткен. Өйткенi, жекелеген БАҚ-ға ықпалы жоғары. Ендi журналистiк ұйымдардың бәрiнiң басын қосып конфедерация жасау арқылы, «айдағанға жүретiн» тағы бiр ұйымның тұсауын кеспек секiлдi. Бастама көтерiлдi дегенше, ол жүзеге асты дей берiңiз. Өйткенi, бiздiң қоғамда бастама мен оның жүзеге асуы көп уақытты қажет етпейдi. Бiз Назарбаеваны бiр-екi ауыз сөзге тартқан едiк:

— Дариға Нұрсұлтанқызы, құрылғалы жатқан конфедерацияны елдiң iшкi саясатына өте белсендi араласып, ықпал жасар сiздiң бiр құралыңыз ретiнде қарастыруға бола ма?

— Иә, қарастыруға болады!

— Конфедерацияның басшысы өзiңiз болатын шығарсыз?

— Конфедерацияның басшысы болу деген генерал погонын иелену деген сөз емес. Конфедерация тұрақты түрде қызу жұмыс iстейтiн жұмысшы тобы болмақ. Оның басшысы Ақпарат министрлiгi мен Парламент арасында жүру керек. Оған менiң уақытым да, ынтам да жоқ. Конфедерацияны басқара алатын адамдар бiздiң журналистикада жеткiлiктi деп ойлаймын. Соған сай лайықты адамдарды табармыз. Ал конфедерация әр ұйымның министрлiкке жеке-жеке жүгiрмей, күш бiрiктiруi үшiн қажеттi ұйым. Әр журналистiк ұйым өз мүддесiн бет-бетiмен қорғаса, одан нәтиже шықпайды.

— Жаңа сiз конфедерация құру туралы бастамаңызды «Асар» деп бастап, «Асар» деп аяқтадыңыз. «Асар» партиясынан айрылып қалуыңыз сiздiң еркiңiзден тыс болды деген пiкiрлер басым. Құрылғалы жатқан конфедерацияны кейiннен партияға айналдыру деген секiлдi ойлар жоқ па қазiр?

— Жоқ, ондай жоқ. Бiрақ, мен «Асардан» айрылып қалдым деп айта алмаймын. Осы қазан айында ол үш жасқа келер едi. «Асар» партиясы билiктiң партиясына («Отанға») 50-50 пайызбен қосылып отыр. Мұны «Асар» үшiн үлкен жетiстiк, жеңiс деп айтуға болар. Ал қазiргi қосылғанымыз – келесi сайлауларға дайындалып жатырмыз. Бiзде Президенттi қолдап отырған саяси партиялар көп қой. Бiрақ, сайлау кезiнде олар бiр-бiрiмен бәсекелесiп кетедi. Елбасының саясатын қолдаймыз деймiз де, сайлау кезiнде бiр-бiрiмiзбен бәсекелесiп, өз мүмкiндiгiмiздi кемiтiп аламыз. Бұрынғы сайлауларда осындай өкiнiштi нәрселер болғандықтан бiз осы қосылу туралы шешiмдi қабылдадық. Ендi жалғыз «Асар» ғана емес «Отанға» қосылатын. Тағы бiр жақсы жаңалықтар осы күзде болатын шығар деп ойлаймын…

— Конфедерацияның құрамындағы комиссия жөнiнде. Бiздiң журналистердi қадағалап отыратындар онсыз да жеткiлiктi. Тiптi, газеттi тiркеу алдында «болашақта бiреудiң ар-ожданына тигенде төлейтiн» депозит ашу мәселесiн де көтергендер бар. Комиссия да журналистердi еркiндiгiн шектейтiн бiр құрылым болмай ма?

— Жо-жоқ, жаңағы депозит ашу деген болмайды. Ол заңға өзгерiстер енгiзiлдi.

— Ал, конфедерация құрамынан құрылатын комиссия журналистердiң еркiндiгiне шектеу қоймай ма?

— Ендi ол сұраққа өзiңiз жауап берiп тұрсыз ғой!

Дариға Назарбаева журналистерге сұхбат берiп жатып, өзi мүшесi болып табылатын «Отан» партиясының Парламенттегi рөлiн пайдаланып қалғысы келетiнiн аңдатты. «Жақында «Отан» партиясы жарғыларының арасынан БАҚ-тың либералды заңын қабылдау туралы бiр бапты тауып алдық. Ендi соны партияластарыма ұсынбақпын. Егер Парламенттегi партиялас әрiптестерiм қолдаса, соның аясында өз заңымызды тағы да ұсынбақпыз дейдi ол.

Парламент депутаттарының жартысынан көбi «Отан» партиясының мүшесi болғандықтан, Назарбаеваның қас-қабағына қарайтын болса, ендi депутат журналистiк ұйымдарды да бiр конфедерацияның қол астына қарату арқылы ол ұйымдарды монополияландырып алғысы келетiн секiлдi. Бiз журналистердi сөзге тарттық:

«Бiз бейтарап боламыз»

Тамара Қалеева,

«Әдiл Сөз» халықаралық журналистердi

қорғау қорының төрайымы

— Негiзi, идея жаман емес. Бiз бұл идеяны бастама¬шылармен алдын-ала талқылағанбыз. Бiлесiз бе, бiздегi идеялардың бәрi жүзеге асқанша жақсы болып естiледi ғой. Кейiннен қалай болары ахуалға байланысты. Бiз бейтарап позициясын ұстаймыз ба, жоқ әлде, қосыламыз ба, оны әлi толық шешкен жоқпыз. Әзiрше аңысын аңдамақпыз. Негiзi, конфедерацияның құрамына кiрмей-ақ, тек қолдаушысы болатын шығармыз.

— Дәл Назарбаева ұсынғандай конфедерация құрудың бiздiң журналистiк қауымға аса қажетi бар ма өзi?

— БАҚ-қа қатысты Заң қабылданар кезде, Заңға өзгертулер мен толықтырулар енгiзiлер кезде Заң шығару билiгiне ықпал етер құрал ретiнде бұл конфедерацияның қажетi бар. Журналистерге қатысты мәселелер туындаған кезде Ақпарат, Әдiлет, Қаржы министрлiктерiмен жұмыс iстесу үшiн де қажет.

«Бұл – монополияның көрiнiсi»

Әдiлхан Нүсiпов,

«Экспресс К» газетiнiң бас редакторы:

Менiңше, дәл осы конфедерацияны құрғаннан дүние өзгерiп кетпейдi. Өйткенi, Қазақстандағы журналистiк ұйымдардың өздерi де әлi аяғына нық тұрып кете алған жоқ. Солардың iшiнен дұрыс жұмыс iстеп тұрғаны аз. Ал конфедерация журналистерге ықпал ететiн, дәлiрегiнде, монополия жүргiзудiң бiр көрiнiсi. Мейлi, конфедерация кейiннен құрылсын, бiрақ ол кезде журналистiк ұйымдар өз қасығы аузына жететiндей дәрежеде болады.

Конгресте Дариға Нұсұлтанқызының буымен «еркiнсiген» журналистер «таз ашуын тарақтан аладының» кейпiн көрсеттi. Конгреске атқарушы билiк өкiлi ретiнде қатысу үшiн келген Ақпарат вице-министрi Ержан Бабақұмаровты ұйымдастырушылар өз өкпелерiн айту үшiн әдейi шақырған секiлдi. Сейiтқазы Матаев Бабақұмаровты қолбала секiлдi қайта-қайта мiнберге шқырып, сөйлетумен болды. Бабақұмаров тiптi, өзi жұмыс iстеп отырған министрлiктiң позициясын дұрыс жақтай алмады. Соған қарағанда, атқарып отырған iсiмен аса таныс емес болса керек. Бiр сөзбен, Ертiсбаевтың орны үңiрейiп-ақ тұрды. Ол өз басқаратын министрлiктi бұлайша Назарбаеваның жақтаушыларына талатып қоймас едi. «Мегаполис» газетiнiң бас редакторы И.Шахнович тiптi, Бабақұмаровты арандатып, «Бiз медиахолдингтердiң иелерiн бiлмеймiз. Мәселен, Хабар, КТК арналарының басқарылуы қоғамға ашық емес. Айтыңызшы, неге Заңда соған қатысты ештеме жоқ. Ал Машкевичтiң Қазақстанда өз БАҚ-ры бар ма? Сол жайлы ақпараттар да ашық емес. Жауап берiңiзшi!» деп едi, вице-министрдiң аузына құм құйылды.

Вице-министр Ержан Бабақұмаров

кейiннен былай дейдi:

— Министрлiктiң әрекеттерiн осындағы барлық адам сын орталығына айналдырды. Сiз вице-министр ретiнде осы сыни пiкiрлермен келiсесiз бе?

— Солай болуы керек қой!

— Сiз сол сынмен келiсесiз бе деймiн? Яғни, олардың айтқаны дұрыс қой!

— Маған осылайша диалог жолындағы әңгiмелер ұнайды. Бiз ұстанған бағыт пен Конгрес арасында диалог болуы керек. Бiз соған мүдделiмiз.

— Сiздiң орныңызда басқа бiреу болса, ол сiз секiлдi сарсылып қалмас едi. Сiз өз мүмкiндiгiңiздi пайдалана алмай жүрмiн деп ойламайсыз ба?

— Жоқ!

— Онда неге жаңағы Шахновичтiң қарапайым сауалына жауап бермейсiз? Медиахолдингтiң иелерiн неге санамалап бермеске?

— Мен ол сауалды дұрыс деп есептемеймiн. Бiзде Заңдар жекелеген бiр тұлғаларға қарсы болу үшiн қабылданбайды. Бұл өте аңқаулық. Саяси идеализм. Бiз сол медиахолдингтер қоғамнан жабық болмауы үшiн БАҚ заңына өзгертулер мен толықтыруларды енгiзiп жатырмыз.

— Солай деп позицияңызды неге ашып айтпайсыз? Жекелеген адамдардан ұялып қалдыңыз ғой!

— Мен айтқым келген нәрсенi айттым!

Гүлнәр Мұқанова