Керри ТАГАВА: КИНОДА ШЫҢҒЫСХАНДЫ ЕМЕС, СҰЛТАН БЕЙБАРЫСТЫ СОМДАҒЫМ КЕЛЕДI

Керри ТАГАВА: КИНОДА ШЫҢҒЫСХАНДЫ ЕМЕС, СҰЛТАН БЕЙБАРЫСТЫ СОМДАҒЫМ КЕЛЕДI

Голливуд жұлдызы Керри Тагава – «Еуразия» кинофестивалiне арнайы келген мейман. Сабырлы да салмақты синтуист. «Дала философы» деген атқа лайық жан. Голливудтың ерке жұлдыздарына мүлдем ұқсамайды. Голливуд пен Ресей жұлдыздары таласып тұрып, Шыңғысхан туралы фильм түсiрiп жатқанда, Керри Тагава: «Ал, мен Сұлтан Бейбарысты кинода сомдағым келедi» – деп, ағынан жарылуда. Актер өз пайдасын бiледi: Шыңғысхан – күллi әлемге белгiлi хикаят, ал Бейбарыс Сұлтан – кино әлемiне жаңадан леп әкелетiндей тың идея, жаңа тақырып… Керри Тагава осыны сезсе керек.

– Керри, мен қазақтың ұлттық газетiнен келiп отырмын. Сондықтан бiзге қазақтарға қатысты айтқан ойларыңыз қызықтырақ. Бiр сөзiңiзде сiз: «Жапондар қазақтан тараған» – дедiңiз. Бұл сiздiң әзiлiңiз бе, әлде сiз бұл теорияны дәлелдей аласыз ба?

– Маған кейбiреулер мұның тарихи фактi екенiн айтты. Бiрақ өз басым жеке зерттеулер жүргiзген жоқпын. Десек те, алғаш рет: «Жапондар қазақтан тараған» – деген сөздi естiгенiмде, жан-дүнием тебiренiп кеттi. Бұл менiң – iшкi зерттеуiм болар. Менiң жан-дүнием тебiренсе, мен мұның шындық екенiн бiлемiн. Ең бастысы, бұл жәйт маған өте маңызды. Бұл менiң өмiрiмдегi көптеген мәселелердiң басын ашады. Өйткенi менiң туған жерiм де менiң жанымды қазақ жерiндей қанағаттандырған жоқ. Бала кезiмнен есiмде қалғаны, бiз әрбiр екi жыл сайын басқа жерлерге көшiп тұратынбыз. Бiз көп көшкеннен болар, мен көп нәрседен құр қалдым. Мәселен, кейбiр адамдар достарын 20 жылдай бiледi. Ал, менде ұзақ жылдар бойы таныс болған достарым да жоқ. Менiң жаным көшпендi болуды қалайды. Мен НОМАД – Көшпендiмiн. Бұл менiң барымның негiзi. Солай болады да. Мен қазақ халқына және өзiмнiң жаныма осылай қараймын.

– Яғни, Қазақстанға келiп, сiз өзiңiздiң көшпендi екенiңiздi түсiндiңiз бе?

– Иә. Мен қарапайым көшпендi емеспiн, қазақтың көшпендiсiмiн. Мен бала кезiмнен Шыңғысханның рухына сенгiм келетiн. Және осында келiп мынаны түсiндiм: хан ордасын шын мәнiнде таңдай қақтырған адам болса, ол Сұлтан Бейбарыс деген қазақтың сұлтаны екен. Ол өте күштi, ержүрек болған. Осыған таңырқадым. Ал, 28 Панфиловшылардың ерлiгi неге тұрарлық?! Олар мыңдаған әскердi тоқтатқан. Ал, қанды шайқастарда 10 мың әскердi тоқтатқан 600 қазақтың тарихы неткен керемет?! Мен сiзге мынаны айтайын, Кеңес Одағының киносын қазақ киносы үкiлеп сақтап қалды. Бұл шындық. Мен қазақ халқының осындай күшiн iштей сеземiн. «Ешқашан да ешкiмге де берiлме, жеңiлме!» Осындай ұстаным бар мұнда.

– Сiзге қарасақ, өзiңiз бiр қазаққа жақын адам сияқтысыз. Сiз де азиатсыз, ойларыңыз да азиялық ұстанымдарға жақын. Қалай ойлайсыз, Азия елдерi бiрге болуы керек пе?

– Иә. Бiз бармыз, бiз бiр-бiрiмiзге жақынбыз – осы маңызды. Орталық Азиядағы әрбiр мәдениет, әрбiр ел өзiн мақтан тұтуы керек. Мен осыған сенем. Ұлтшыл болу да – ұлы iс. Қазiр бiз де ортақ жаһандық ойға келiп жатырмыз. Ал, көшпендiлердiң тарихы мен жүрiп өткен жолы жүздеген жылдарға ұласқан. Содан болар Көк астындағы көшпендi деген халықтың бойында бiр ұлт, бiр сана, бiр жүрек деген ұғым жоғары. Және Орталық Азия халықтары үшiн бұл жаңа концепция емес, ескi ұстаным. Көптеген халықтарда осыншама тарих та жоқ, ал Орта Азиялық халықтарында бұл бар. Бiздiң алаңдайтынымыз – мұндағы қоғам онша тез қозғалып жатқан жоқ. Ал, бұл ортақ күштi жоғалтпас үшiн керек.

– Сiз өте сабырлы, салмақты жансыз. Iшкi жан-дүниеңiз тыныштық тапқандай. Бұл жолға қалай келдiңiз – дiннiң арқасында ма?

– Кикiлжiңдер мен дүрдараздықтардың арқасында. Iшкi жан-дүниемде бiр рух бар: мен ылғи өз бiлгенiмдi шыңдай түсуге, өсуге құштармын. Бiздiң қолымызда бар күш – шын мәнiнде күш емес. Нағыз күш – рухта. Нағыз күш – жүректе. Бәлкiм, мен өмiрiмде көп сүрiнiп, құлаған да шығармын, бiрақ мен ешқашан да қиындықтарға берiлмедiм. Содан болар, қазiр мен сiздiң алдыңызда отырмын.

Менiң бәрiне айтарым, Орталық Азия халықтарының басын ортақ армандар бiрiктiредi. Мұндай одақтың бiрiгуiне мен де өз үлесiмдi қосуға даярмын.

– Егер сандаған ғасырларға артқа шегiнiп, Шыңғысханның заманына қайта кенелсек, бiз Шыңғысхан кейпiнде сiздi көрер ме едiк… Бұл тек қана менiң пiкiрiм деп ойламаңыз, көптеген журналистер осындай пiкiрде. Шынымен-ақ, Шыңғысхан ролiне Стивен Сигал емес, сiз жарасатын сияқтысыз…

– Мен бұл сөзiңiздi бағалаймын. Бұрыннан Шыңғысханды кинода сомдауды армандап өткем. Әсiресе Батыста өмiр сүргенiмде еуропалықтарға азиаттар онша ұнамайтын. Себебi бұған Шыңғысхан кiнәлi. (Күледi К.Т.) Бәлкiм, бiз Шыңғысхан туралы фильм түсiрсек, iшiмiзде булығып жатқан сезiмдердi де шығарар ма едiк деп ойлайтынмын. Кiм бiлсiн, фильмнiң күшi де осында шығар. Егер фильмде бiз оның образын сезе бiлсек, бәлкiм жүрегiмiздегi қорқыныш пен үрей де жоғалар ма едi. Өйткенi көптеген адамдар әлi күнге дейiн оның рухынан шошиды. Одан ұзақ болсақ та, қорқыныш бар. Бұл дегенiңiз – Моңғолиядан Стамбұлға дейiн жаяу жүрiп өтетiндей шақырым емес. Бұл өте ұзақ жол. Ол бұдан да ұзақ жолды жүрiп өттi. Бiрақ Шыңғысханның тағдырында кiнәрат көп: ол көптеген адамдардың бойына үрей мен қорқыныш ұялатты, көптеген адамдарды қырып-жойды. Осыдан кейiн оның жаны тыныштық тапса да, оның қолы қанға боялды ғой. Жан тыныштығын табу үшiн де ол қанға малынды. Дегенмен, мен өз өмiрiмде оның кейбiр армандарын жүзеге асыратын шығармын деп ойлаймын: бiрақ басқа жолмен – өлiмсiз, үрейсiз… Мәдениет арқылы, өзiм мен өзгелердi түсiну арқылы бiр нәтижеге қол жеткiзем.

Байқауымша, мұнда Батыс мәдениетi де бар, бiрақ мен Шығыс мәдениетiн – әдiлеттiлiк пен жақсылық жайындағы мәселелердi елге үйреткiм келедi. Менiңше, бiз ортақ түсiнiкке келу үшiн, болашақта өзiмiздi сақтау үшiн дүниенiң қыр-сырларын зерттеп көруiмiз керек. Менiң Қазақстанға келуiмнiң басты себептерiнiң бiрi де осында.

– Бүгiн Шыңғысхан туралы әлемде бiр емес, бiрнеше фильм түсiрiлiп жатыр. Сергей Бодров та ол туралы фильм түсiруде. Стивен Сигал да Шыңғысхан ролiн сомдамақ. Сiздiң ойыңызша, азиаттар туралы фильмдi азиаттардың түсiргенi жөн емес пе?

– Иә, мен сiзбен келiсемiн. Қандай жоба жасалмаса да, ол фильмде Шыңғысханның рухын көрсете бiлу керек. Менiңше, олар түсiретiн фильмде оның рухының болуы екi-талай. Мен Шыңғысхан ролiн сомдап жүрген адамдарға сенiмсiздiк таныта алмаймын. Бiрақ оның ролiн ойнайтын адам керемет болуы керек – өзiн-өзi рухани жағынан iздеп жүрген жан болуы тиiс. Сондықтан мен ол фильмдердi көргiм келедi. Бiрақ мен қазiр Шыңғысханды кинода сомдаймын деген арманымнан арылдым. Өйткенi маған қазiр Сұлтан Бейбарысты ойнау қызығырақ! Ол – нағыз тарихи тұлға.

– Яғни, Сұлтан Бейбарыс туралы фильм түсiру жоспарыңызда бар ғой?

– Иә, бар.

– Ал, оны кiммен түсiресiз – Еркiн Ялгашевпен бе?

– Ұмытыңыз бұл сұрағыңызды. Сiз былай айтыңыз, Көктiң өзi бұл жобаға кiмдердiң қатысатынын анықтайды екен деп. Бұл ақшаға тiрелiп тұрған нәрсе емес. Бәлкiм, бұл жобаның көлемi – Қазақстанның қазiргi режиссерлары үшiн тым үлкен болар. Тiптi, бiз бұл фильмге еуропалық режиссердi таңдасақ та, жүрегi бар режиссердi iздеймiз. Өйткенi бұл тарихи тұлғаны әлемге жүрек арқылы танытқымыз келедi. Мен еуропалық режиссерлардың бұл жобаны жергiлiктi режиссерлардан да жақсы жүзеге асыратынына сенем.

– «Ақырғы шайқас» фильмiнде сiз тұңғыш рет қазақ режиссерiмен жұмыс iстепсiз. Еркiн Ялгашевпен атқарған iстерге көңiлiңiз толды ма?

– Иә. Бiрақ мен одан бұрын көптеген атыс-шабысты фильмдерде ойнағам. Тарихи тұрғыдан қарасақ, Еркiн – ағылшын тiлiнде американдық актерлармен алғашқы фильмiн түсiрген қазақ. Жақсы ма, жаман ба, фильмнiң сапасы қандай, режиссердiң жұмысы қандай – бұл маңызды емес, маңыздысы – тарих. Бiз бәрiмiз бiлемiз, тарихтың өзi «кiм бiрiншi?», «кiм соңғы?» деген сауалдардан тұрады. Сондықтан онымен болған жоба алғашқы едi. Бiрақ бұл соңғы жоба емес деп сенемiн. Мен тарихтың бiр бөлiгi болғым келедi.

– Сiздiң барлық армандарыңыз орындалды деп есептейсiз бе?

– О-Оо! (Көзiн қысады К.Т.) 99 пайызға орындалды. Менiң тағы бiр арманым қалды. Бiрақ оның сырын аша алмаймын.

– Бұл арманыңыз Қазақстанға да қатысты ма?

– Тiкелей болмаса да, жанама түрде қатысы бар. Мен сiзге сырымды аша алмаймын. Өйткенi мен үшiн Қазақстан – көнелiк пен келешектiң белгiсi. Мұнда тазалық, пәктiк, көнелiктiң иiсi бар. Болашаққа жету үшiн де үлкен күштiң бары сезiледi. Қазақстанның алдағы 10 жылда атқаратын iстерi оның алдағы 80 жылдық тарихын айқындайды. Мен осында жүргенiме қуаныштымын. Мен осы тәжiрибенiң құрамдас бөлiгi болғым келедi.

– Сұхбатыңызға рахмет!

– Рахым етiңiз!

Әңгімелескен Кәмшат ТАСБОЛАТОВА