Зейнеткерлері бейнет көрмейтін ел
Forbes жүргізген зерттеудің қорытындысына сүйенсек, табиғаты қаһарлы мемлекетте өмір сүретін финдер әлемдегі ең бақытты халықтар рейтингінде екінші орынға тұрақтаған. Тек дат халқына есе жіберген финляндиялықтардың өмірі расында да көпке арман. Халықтың жайлы тұрмысын бәрінен биік қоятын мемлекетте адамға қамқорлықтан жоғары жауапкершілік жоқ. Бұған көз жеткізу үшін алысқа бармай-ақ, кез келген фин дүкеніне кіріп шықсаңыз жеткілікті. Баланың арбасын сүйреткен адамдардың еш кедергісіз сауда жасауына бар жағдай қарастырылған. Тіпті, есіктерге амортизациялаушы серіппенің орнатылуы да балалы азаматтардың қолайы үшін жасалғаны анық. Елдегі орташа жалақы 3 мың еуродан жоғары, зейнетақының орташа көлемі – 1344 еуро. Фин зейнеткерлеріне түрлі жеңілдіктер ұсынылған: жол жүру құнының 50 пайызға төмендетілуі, бассейндерге, сауықтыру орталықтарына бару жеңілдіктері. Зейнет жасындағылар өз қаражатына жылына бір, кейде екі мәрте жылы аймақтарға барып, күнге қыздырынып келе алады. Қалталы зейнеткерлер тіпті Испаниядан саяжай сатып алуға қауқарлы. Бүгінде испан жерінде бірыңғай фин зейнеткерлері тұратын ауылдар бар деседі. Финляндияда жұмыссыз азаматтарға 1,5 жыл бойы жалақының 85 пайызы көлемінде өтемақы төленеді. Қысқартуға іліккендер, кіріс көзінен айырылғандар бала-шағам аш қалады деп алаңдамайды. Басқа жұмыс тапқанша мемлекет қолдау көрсететінін біледі. Сондықтан фин көшелерінен алақан жайған қайыршыны, үй-күйсіз жүрген қаңғыбасты, ішкілікке салынған маскүнемді де кезіктірмейсіз.Оқушылар емтихан тапсырмайтын мемлекет
Тазарту қондырғыларын орнатпай-ақ құбырдан әлемдегі ең таза суды ішіп отырған фин халқы экономикасы мен экологиясы ғана емес, денсаулық сақтау және білім беру жүйесінің жетістіктерімен де жаһанға мәшһүр. Мамандар елдің экономикалық қуатының сырын білім мен ғылымның дамуынан іздейді. Жоғары технологияларға сүйенген экономикаға жоғары білімді еңбек күші қажет екені белгілі. Сондықтан финдердің өмірінде ілім-білімнің алар орны ерек. Финляндияда университет профессорының жалақысы жеке компания директорының айлық табысына жетеғабыл. Әлемдегі ең нәтижелі жүйелердің бірі ретінде мойындалған фин білім беру жүйесі өзгелерге несімен үлгі? Ең әуелі мектептердегі теңдік қағидасын ерек атап өтуге тиіспіз. Финляндияда мектептердің барлығы дерлік мемлекеттік, жекеменшік мектептер жоқ. Оқушылардың ата-анасының әлеуметтік және қоғамдық статусына мән берілмейді. Фин мектептерінде оқушылар «жақсы» мен «жаманға» бөлінбейді. Білім алушыларды бір-бірімен салыстыруға тыйым салынған. Дарынды балалар мен ақыл-есі дұрыс дамымаған балалар бір сыныпта оқиды. Пәндер де мән-маңызына қарай жіктелмейді. Бір пәнді тереңдетіп оқып, екіншісіне үстіртін қарауға болмайды. Финляндияда жалпы білім алу тегін. Тіпті оқулықтар, көлік тасымалы, тамақ, сыныптан тыс іс-шаралар, оқу құралдары, ноутбук, планшетке дейін мемлекет есебінен. Жеке тұлғаны дамытуға баса көңіл бөлетін жүйе бойынша әрбір оқушыға қабілеттерін ескере отыра жеке оқу жоспары жасалады. Бір сыныпта әртүрлі деңгейдегі тапсырмалар орындалады. Оқушыларға болашақ өмірде қажет болатын ілім-білім ғана үйретіледі. Мысалы, пештің құрылысын үйренудің қажеттілі болмаса, оған арнайы сағат бөлінбейді. Оның орнына фин оқушылары сайт жасау, салықтарын есептеу, шарт жасасу, кірісін есептеу секілді дүниелерді біліп шығады. Фин мектептерінің тағы бір ерекшелігі – оқушыларға үй тапсырмасы өте сирек беріледі. Балалар сабақтан тыс уақытта демалу керек деп есептейді. Ата-аналар баласының сабағын орындатумен уақыт өткізгенше, отбасымен мұражайға, тауға барғанды құп көреді. Білім берудің таптаурын тәсілдерінен бас тартқан мемлекет оқушылардан тоқсан сайын емтихан қабылдауды да құптамайды. Тек жалпы орта мектеп бітірер уақытта тапсырылатын тест бар. Бірақ ол тестің нәтижесі оқушыға да, мұғалімге де, мектепке де әсер етпейді. Ұстаздарға сенім бар. Министрлік оқытушылар қауымын тексеріспен шаршатпайды. Мемлекет бағыт-бағдар ғана береді, әр мұғалім өз әдіс-тәсілімен оқытуға құқылы. Оқушының да құқы кең. Егер білім алушыға мұғалімнің сабақ өту тәсілі немесе оның түсіндіріп жатқан тақырыбы ұнамаса, ол кітап оқуға, жазуға, яғни басқа нәрсемен шұғылдануға ерікті. Оқушыларға партада отыру да міндеттелмейді. Қаласа жердегі кілемде отыра алады. Төменгі сынып бөлмелері дивандармен жабдықталған. Ауа райы қолайлы уақыттарда сабақтар таза ауада өткізіледі. Еркіндікті білім беру жүйесінің негізі етіп алған финдерде мектеп формасы мүлдем жоқ. Оқушылар жатарда киетін киіммен келсе де ешкім қырын қарамайды. Оқығысы келмеген баланы қыспаққа алу да бұл елдің ұстанымына жат. Егер оқушының қандай да бір сабаққа қызығушылығы болмаса, мұғалім «екілікпен» қорқытпайды. Керісінше, оны қызықтыратын саланы табуға тырысады. Егер оқу үлгерімі тым нашар болса, келесі сыныпқа көшірмейді. Фин мектептерінде сыныптан сыныпқа көшпей қалу ұят нәрсе емес. Өйткені болашаққа жауапты түрде дайындалу керек деген түсінік үстемдік құрған. Финляндия мектептерінде 9-10 жылдық орта мектепті бітіргеннен кейін арнайы гимназиялар мен лицейлерде оқи алады. Содан соң жоғары оқу орындарына түсе алады. Университеттердің бәрі мемлекет есебінен қаржыландырылады, студенттер алған білімі үшін ақы төлемейді. Жоғары оқу орындарына түсу үшін оның алдында оқыған оқу орындарындағы үлгерімдері есептеледі немесе кейбір университеттерде түсу емтихандары ұйымдастырылады. Бұл мемлекеттегі жоғарғы білім беру жүйесінің басты артықшылықтары – теория мен практиканың теңдігі. 3,5-4,5 жыл оқып, бакалавр дәрежесін алып шыққан студент ешқандай сынақ кезеңінен өтпей-ақ жұмысқа орналасып, тәжірибелі мамандармен иық тіресе еңбек ете алады.