Ыстықкөл облысындағы 17 жастағы Айсұлу Мұқашеваның өлімі қоғамда наразылық тудырып, Қырғызстанда өлім жазасын қайтару туралы пікірталастарды қайта жандандырды. Ел президенті Садыр Жапаров бұл мәселе референдум арқылы шешілетінін айтты, деп хабарлайды turkystan.kz Tengrinews.kz-ке сілтеме жасап.
Айсұлу 27 қыркүйекте Барскон ауылынан Жеті-Өгіз ауданы арқылы Қаракоөлға бара жатқан кезде жоғалып кеткен. Бақылау камералары оның Honda Stream автокөлігіне отырғанын, көлікті 41 жастағы А.К. басқарғанын көрсеткен.
Сол күні туыстары полицияға хабарлаған. Кейін арнайы жоспар жарияланған.
Екі күннен кейін Айсұлудың денесі Чүй облысы, Кемин ауданы, Боом шатқалынан табылған. Тергеу деректеріне сәйкес, қаскөй қызды зорлап, тұншықтырып өлтірген, кейін денесін биіктен тастап, шөппен жаптаған.
"Күдікті қыздың денесін қайда тастағанын көрсетті. Оның нұсқауы болмаса, денесін табу мүмкін болмас еді", - деді ІІМ өкілі Сұлтан Макилов.
Күдікті қалай ұсталды?
ІІМ деректері бойынша, ер адам видеобақылау жүйесі арқылы анықталған. Оның көлігі Бішкек теміржол вокзалында табылған, күдікті қаланың бір шағынауданында ұсталған.
Тергеу барысында, ол қылмыстан кейін көлікті жуып, Айсұлудың телефонын сатқаны және SIM-картасын жойғаны анықталған.
Қырғызстан Жоғарғы сотының мәліметінше, ұсталған адам бұған дейін бірнеше рет қылмыстық жауапкершілікке тартылған. 2016 жылы оны 12 жылға соттаған, бірақ кейін Бішкек қалалық соты айыпты жеңілдете отырып, "заңсыз бостандықтан айыру" және "ауыр зиян келтіру" баптарына өзгертті. Ақыры ол 7 жылын толық өтеп шыққан.
Күдіктінің отбасының реакциясы
Serep.TV сайты күдіктінің анасы деп таныстырған әйелдің видеосын жариялады. Ол қаза тапқан отбасыға көңіл айтып, ұлына ең жоғарғы жаза тағайындауға келісетінін айтты:
"Оқиға туралы естігенде сөз таба алмадық. Қыз үшін қатты алаңдап отырмын, жүрегім ауырады. Басқа жол жоқ, жоғалған қыздың ата-анасының талаптарына келісемін", - деді әйел.
Қоғамдық наразылық
Айсұлудың оқиғасы қоғамда және әлеуметтік желілерде наразылық туғызды.
Желі қолданушылары өлім жазасын қайтаруды және әйелдер мен балаларға қатысты қылмыстарға жаза қатаңдатуды талап етіп жатыр:
"Тіпті қылмыскердің анасы түсінді: мұндайға кешірім жоқ", "Өлім жазасын қайта енгізбесе, кісі өлтіру тоқтамайды".
Көптеген қолданушы болашақ өзгерістерді "Айсұлу заңы" деп атайды, трагедия нақты өзгерістерге алып келуі керек деп есептейді.
Биліктің ұстанымы
Президент Садыр Жапаров Айсұлуды өліміне қатысты істі өзінің жеке бақылауына алғанын айтты. Ол әкімшілікке кәмелетке толмағандарды өлтіру және зорлау үшін өлім жазасын қайтаруды қарастыратын заңға өзгерістерді дайындауды тапсырды:
"Өлім жазасын қайтарсақ, қылмыстар тоқтайды. Тоқтамаса, олар айтарлықтай азаяды. Бірақ бұл мәселеге жемқорлықты араластырмау керек. Тек кәмелетке толмағандарға қатысты өлтіру және зорлау қылмыстары қарастырылады. Жемқорлық қосылса, кінәсіздер зардап шегуі мүмкін. Мұндай қылмыстар дәлелденуге тиіс", - деді Жапаров "Хабар" агенттігіне.
Контекст
Қырғызстанда 1998 жылдан бері өлім жазасына мораторий бар. 2006 жылы Конституция бойынша ол алып тасталып, өмір бойына бас бостандығынан айыруға ауыстырылған. 2023 жылы оны қайтаруға әрекет жасалған, бірақ конституциялық өзгерістер жобасы қаралмаған.
Келесі қадамдар
Айсұлуды өліміне қатысты тергеу жалғасып жатыр.Сот-медициналық, молекулярлы-генетикалық және психо-криминалистикалық сараптамалар тағайындалды. Президент әкімшілігі әйелдер мен балаларға қатысты қылмыстар үшін жауапкершілікті күшейтетін заңнамалық пакет дайындап жатыр.