Биыл 11 тамызда Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев айқын бағдар берді: университеттер кадрларды экономиканың нақты сұранысына дайындап, заман талабынан қалмай, технологияға сүйене отырып жұмыс істеуі тиіс. Бұл бағдар Shakarim University-дің ішкі реформаларымен толық сәйкес келеді, мұнда жасанды интеллект басқарудың пәрменді құралына айналып отыр.
Университетте AI-Check деп аталатын өзіндік жүйе енгізілді. Ол ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің AI-Sana бағдарламасының үздік 6 жобасының қатарына енді. Жүйе студенттік жұмыстарды қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде сапа, құрылым және түпнұсқалық критерийлері бойынша автоматты түрде талдайды. Бүгінде жазбаша жұмыстар екі контурда тексеріледі: AI-Check және оқытушының сараптамалық бағасы. Мұндай тәсіл формалды плагиатты болдырмайды, жедел кері байланысты қамтамасыз етеді және бірыңғай сапа стандарттарын орнықтырады. Нәтижесінде апелляциялар саны азайды, ал академиялық адалдық мәдениеті білім берудің ажырамас бөлігіне айналды.
Мұғалім мен ғалымды технологияныжеткізуші ретінде қарастырсақ, біз қарапайым бір формулаға сүйенеміз: жасанды интеллектіні жетік меңгерген оқытушы ғана жасанды интеллектіге қабілетті түлек дайындай алады. Қазіргі таңда университеттің профессорлық-оқытушылық құрамының үштен бірінен астамы Astana Hub пен TechOrda ұйымдастырған жазғы мектеп пен арнайы бағдарламалар арқылы жасанды интеллект бойынша курстардан өтті. Университетте «цифрлық педагог» атты жаңа стандарт бекітілді, оған мәліметтер мәдениеті, цифрлық дидактика және жасанды интеллект құралдарымен жұмыс істеудің міндетті минимумы кіреді. Мұның бәрі кафедралар арасындағы алшақтықты азайтып, біртұтас әдістемелік негіз қалыптастырып, үздік тәжірибелерді кеңінен қолдануға мүмкіндік береді.
ЖИ-модульдер жаңартылған білім беру жоспарларының барлық негізгі бағыттарына (педагогика мен инженериядан бастап, аграрлық ғылымдар мен менеджментке дейін) енгізілді. Осылайша біз үшін жасанды интеллект жеке пән емес, бірыңғай технология форматын иеленді.
ЖИ-де қолданылатын capstone-жобалар қорытынды аттестаттаудың міндетті шартына айналды. Бағдарламаға «AI-этика және жауапкершілік» модулі енгізілді, бұл тек технологияларды меңгеруді ғана емес, сонымен бірге оларды саналы және жауапты қолдануға дағдыландырады. Нәтижесінде түлек нейрожелілер туралы абстрактілі біліммен емес, салалық міндеттерді ЖИ-құралдарымен шешу тәжірибесін алып шығады.
Маңызды қадамдардың бірі Астанадағы ISSAI есептеу қызметтері мен жобаларына қосылу болды. Бұл магистранттар мен докторанттардың мүмкіндіктерін айтарлықтай кеңейтті. Есептеу ресурстары мен репозиторийлер білім беру және ғылыми траекторияларға енгізіледі, «педагогика менЖИ», «ауыл шаруашылығы менЖИ» сияқты пәнаралық командалар құрылады. Huawei ICT Academy және университеттің қазақ мен ағылшын тілдеріндегі авторлық курстары осы жұмыстың тұрақтылығы мен таралу ауқымын қамтамасыз етеді.
Біз цифрлық құзыреттердің құндылығы нақты кадр тапшылығын жоюға бағытталған кезде ғана маңызға ие болатынын жақсы түсінеміз. Абай облысы үшін бұл – өнімділікке болжам жасау мен зияткерлік суару жүйесі, өндірістік ағындарды оңтайландыру мен сапаны бақылау, жүктің қозғалысын тиімді жоспарлау және көлік шығындарын азайту сияқты бағыттар. Университеттегі жасанды интеллект тәжірибелері өңірлік қажеттіліктерге сай оқу кейстеріне айналуда.
Сонымен бірге, «көрсеткіш үшін жұмыс» қаупін болдырмау мақсатында төрт топ бойынша KPI-панель енгізілді. Осылайша, ЖИ-модульдері бар пәндер үлесі, семестрлік циклде ЖИ-құралдарын қолданатын оқытушылардың үлесі, AI-Check арқылы тексерілген жұмыстардың үлесі және жазбаша тапсырмаларды өңдеудің орташа уақыты анықталатын болады.
Біз жасанды интеллекті көптеген мүмкіндіктерге жол ашқанымен, белгілі бір тосын жағдайларға да алып келетінінжақсы түсінеміз. Сондықтан Shakarim University-де ЖИ-ді қауіпсіз әрі ашық қолдануды қамтамасыз ететін регламенттер жүйесі іске асырылып жатыр. Басты назарда – этика және жауапкершілік: «автогенерация» арқылы өзіндік жұмысты алмастыруға жол берілмейді, ЖИ тек талдау және навигация құралы ретінде қолданылады. Құқықтық өлшем де маңызды: деректерді сақтау мен өңдеу Ғылым және жоғары білім министрлігінің талаптарына және халықаралық стандарттарға толық сәйкес жүргізіледі, ал AI-Check алгоритмдері ашық әрі тексеруге қолжетімді. Қазақ тілін цифрлық ортада дамыту да бөлек бағытқа айналды: корпустар мен бағалау критерийлері қазақ тіліне сай арнайы жасақталды, сондықтан жүйе қазақ және орыс тілдерінде бірдей дұрыс жұмыс істейді. Мұндай тәсіл бізге тәуекелдерді төмендетіп қана қоймай, білім беру саласында ЖИ-ді саналы әрі жауапты қолдану мәдениетін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Біз жариялаған 2025 жыл – «Жас кадрлар, инновациялар және студент жастар жылы» Shakarim University үшін ұран емес, нақты іс-қимыл бағдарламасына айналды. Біз жүйелі түрде ЖИ-модульдерді бакалавриат пен педагогикалық траекториялардың барлық білім беру бағдарламаларына енгізіп жатырмыз. Бір мезетте ЖИ-құралдарымен жұмыс істеп, студенттерді нақты жобаларға тартатын тәжірибелі оқытушылардың санын екі есеге арттырып отырмыз. Өңірлік ұйымдардағы ЖИ-шешімдерді қолданатын тәжірибе базасы да кеңейіп келеді. Осылайша салалық тапсырыспен орындалатын capstone-жобалар біздің түлектердің басты бітіру форматына айналуда: студент абстрактілі жұмысты емес, өңірдің нақты саласына арналған дайын шешімді қорғайды.
AI-Sana Shakarim University-де жаңа басқарушылық нормаға айналды. ЖИ тексерулерге, әдістемелерге, оқу жоспарларына, ғылыми тәжірибелерге және еңбек нарығымен байланыс орнатуға енгізілуде. Біз жас мамандарды заман талабына сай етіп даярлауға мүдделіміз. Президент Жолдауын қолдауды біз нәтижемен өлшенетін нақты жұмыс ретінде түсінеміз.
Думан ОРЫНБЕКОВ,
Шәкәрім университетінің ректоры