Әлем бойынша 100 жастан асқан адамдардың саны шамамен 630 мыңға жетеді. Олардың басым көпшілігі небәрі 10 елде тұрады. Бұл елдер Азия, Еуропа және Солтүстік Американы қамтиды, әрі халық саны, экономикасы мен денсаулық сақтау жүйесі әртүрлі. Олардың ішінде Жапонияға ерекше тоқталу керек. Елде 100 жасқа толған адамдардың саны 123 мыңнан асады, бұл әлемдегі барлық жүз жасаған жандардың бестен бір бөлігі саналады. Бұған қоса, Жапония әйелдердің орташа өмір сүру ұзақтығы – 88 жас, ерлердікі 82 жас болатын мемлекет ретінде де алдыңғы қатарда тұр. Осы фактілерді алға тарта отырып, euronews.com "ұзақ өмір сүрудің құпиясы неде?" деген сұраққа жауап іздеген, деп хабарлайды turkystan.kz.
Денсаулық, қартаю және ұзақ өмір сүру мәселелерін зерттейтін профессор Солвейг Каннингемнің айтуынша, жапон халқының ұзақ өмір сүруі бірнеше факторлардың үйлесімінен туындайды:
– дұрыс тамақтану
– тұрақты дене белсенділігі
– қолайлы өмір сүру ортасы
Алайда ол ұзақ өмір жапондарға ғана тән бе, әлде бұл ортада өмір сүрген барлық адамға әсер ете ме деген сұраққа нақты жауап беру үшін Жапонияға қоныс аударғандардың өмірін бақылау қажет екенін айтады.
"Көк аймақтар" аңызы
Ұзақ өмір сүрумен әйгілі өңірлерге қатысты кең таралған тұжырым – «көк аймақтар» (blue zones). Бұл – адамдар өте ұзақ өмір сүретін географиялық аймақтар. Мұндай аймақтардағы ұзақ ғұмырдың себебі ретінде салауатты тамақтану, қимыл-қозғалысы мол өмір салты, жақсы әлеуметтік байланыстар және генетика аталады.
Алайда бұл түсінікке сын айтушылар да бар. Соңғы зерттеулердің бірі кейбір елдердегі жүзден асқандар санының көп болуы құжаттағы қателіктер мен зейнетақы жүйесіндегі алаяқтықпен байланысты болуы мүмкін екенін көрсетті.
Дегенмен, Каннингем мұндай дерекқорлық ауытқулар жалпы ұзақ өмір сүру үрдісіне толықтай әсер етпейді дейді. Өйткені жүзжасарлары көп елдер, әдетте, жалпы халықтың да ұзақ өмір сүретінін көрсетеді.
«Егер бір елде адамдар ұзақ өмір сүрсе, олардың арасында 100-ге жететіндердің көбірек болуы – заңдылық», – дейді ғалым.
Қандай да бір құпия рецепт жоқ
Кейде өмір сүру ұзақтығы тіпті орташа өмір жасы төмен елдерде де жоғары болуы мүмкін. Бұл елдерде балалық шақтағы өлім-жітім жоғары болғанымен, аман қалғандар ерекше мықты болады дейді зерттеушілер.
«Ғажайып формула бар деп айта алмаймын», – дейді Каннингем.
Оның айтуынша, ұзақ және сапалы өмір сүрудің негізгі шарттары бәрімізге белгілі:
– дұрыс тамақтану
– дене шынықтыру
– медициналық көмектің қолжетімді болуы
– ұйқының қануы
– ішімдік пен темекіден бас тарту
– күйзелісті басқару
«Балық майы, шоколад пен бір бокал шараптың пайдасы барына сенімді емеспін», – деп күлді ол.
Жапония – ұзақ өмір сүрудің нақты үлгісі. Бірақ бұл – тек генетика немесе дәстүрдің ғана нәтижесі емес. Бұл – күнделікті өмір салты мен әлеуметтік орта әсер ететін күрделі құбылыс. Ғалымдар әлі де жауап іздеп жатыр. Бірақ шын мәнінде ұзақ өмір сүргісі келетіндерге арналған кеңес қарапайым: көп қозғалыңыз, дұрыс тамақтаныңыз, мазасызданбаңыз.