«Базар жоқ» – әлеуметтік желілердегі басты қазақ сленгі. Бірақ «Құрсын!» мен «Қасқа!» да қалыс қалған жоқ, деп хабарлайды turkystan.kz LiveDune әлеуметтік желілерді талдау және басқару қызметіне сілтеме жасап.
Қазақстандық әлеуметтік желі сегментінде жыл сленгі «Базар жоқ» сөз тіркесі болды. LiveDune әлеуметтік желілерді талдау және басқару қызметінің зерттеушісі Instagram және Facebook желілеріндегі жазбаларға жазылған 200 000-нан астам пікірді зерттей келе осындай қорытынды жасады. Олар бұл фразаны қолданушылардың ең жиі қолданғанын анықтады.
200 сленг сөзінен тұратын сөздікті Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ филология факультетінің PhD докторанты Тұрғанбаева Қымбат Мұратжанқызы құрастыруға көмектесті. Тізімдегі сөздердің бір бөлігі – TikTok және Telegram арналары арқылы қазақ тіліне орыс және ағылшын тілдерінен енген гибридті интернет-сленгтер, – депжазылған ресми мәліметте.
Қолданушылар сленгті ең көп Instagram желісінде қолданған – барлық жағдайдың 80%-ы. Facebook-те – 18% жағдайда, ал Telegram-да тек 2% ғана.
Зерттеуде алғашқы орындарды мына сөздер иеленді: Базар жоқ (45%), Құрсын! (15.3%), Қасқа! (8.3%), Бро (8.3%) және Қуу (7.0%). Бұл ретте «Базар жоқ» Instagram және Facebook әлеуметтік желілерінде бірден қолданылу бойынша көшбасшы. Ол басқа кез келген сөз формасына қарағанда кем дегенде үш есе жиі қолданылады.
- «Базар жоқ» – бұл әмбебап «бас идім», мақұлдау мен құрмет белгісі.
- «Құрсын!» – «мейлі ғой» дегеннен «таң қалдыруға» дейінгі қарқынды реакция.
- «Қасқа!» – аздап ашуланған, бірақ мейірімді, «әу, ақымақ!» деген сияқты.
Сондай-ақ қолданушылар пікірлерде белсенді түрде қолданады:
- Қатыру (4.3%)
- Жару (4.0%)
- Сыну (3.3%)
- Жынды (2.6%)
Ботан (1.9%), Пирамида (1,9%) – олар қысқа, мәнерлі, әңгімеде және мемдерде оңай қабылданады. Facebook-тегі көшбасшылардан басқа, ең көп қолданылған сөздер қатарында «Зёма» және «Жару» да бар.
«Примерно дедім ғой» гибридті тіркесі – Instagram-дағы ең танымал сленг тіркестерінің ондығына енді және қазақ тілі мен орыс тілінің қосындысы . Бұл «мен ескерткенмін ғой» дегенді ирониялық түрде айтудың бір тәсілі, ол бірден қалжыңға қатыстылық сезімін тудырады.
Сленг жай ғана қызықты сөздер емес. Бұл өмірдің, эмоциялардың, уақыттың жылдамдығының көрінісі. Біз әлеуметтік желілерде жаңа қазақ сөйлеу тілінің – жанды, динамикалық және өте өзіндік сипатта қалыптасып жатқанын көрдік, – дейді зерттеушілер.
Сленг, мода сияқты, бір орында тұрмайды. Бірнеше жыл бұрын әрбір үшінші пікірде кездескен кейбір сөз тіркестері бүгінде онша жиі қолданылмайды. Мысалы:
- «Блокқа тығу»
- «Қораға кіргізу»
- «Маяк тастау»
- «На рахате»
Бізге әлеуметтік желілердегі қарым-қатынас стилінің қалай дамып, тіл туралы классикалық түсінікті қалай өзгертіп жатқанын бақылау өте қызықты. Біз бұл зерттеуді жыл соңында жалғастырып, 2025 жылдың ең жиі қолданылатын сөздері қандай болатынын көруді жоспарлап отырмыз. Деректердің дәлдігі қазақ тілді аккаунттардың және сәйкесінше біздің сервисіміздегі пікірлер базасына байланысты. Ол үнемі өсіп келеді және біз оны ғылыми зерттеулер үшін ашық ұсынамыз, – дейді Мария Чашникова – LiveDune әлеуметтік желілерді талдау және басқару қызметінің PR бөлімінің жетекшісі.