Балалардың эмоцияны тану және басқару қабілеті уақыт өте келе олардың мәтінді түсіну дағдысын жақсартады. Бұл тұжырымды Learning and Individual Differences журналында жарияланған жаңа лонгитюдтік зерттеу дәлелдейді. Ғалымдар эмоционалдық интеллекттің оқу түсінігіне қалай әсер ететінін, бұл байланыстың мәтін түрі мен баланың отбасы жағдайына қарай қалай өзгеретінін терең зерделеген.
Эмоция мен оқу қалай байланысады?
Эмоционалдық интеллект – адамның өз эмоциясын және өзгелердің эмоциясын түсіну, басқару, қолдана білу қабілеті. Бұрынғы зерттеулер көбіне тіл және когнитивті дағдыларға (мысалы, сөздік қор мен есте сақтау қабілеті) назар аударғанымен, бұл зерттеу когнитивті емес дағдылардың – яғни эмоциялық қабілеттің балалардың оқу жетістігіне қалай ықпал ететінін көрсетуге тырысты.
Ғалымдар Қытайдағы орта мектептің үшінші сыныбынан бастап (орташа жасы 9,2 жас) бесінші сыныпқа дейін 689 оқушыны екі жыл бойы бақылап, үш кезеңнен тұратын зерттеу жүргізді. Балалардың эмоционалдық интеллекті, сөздік қоры, сөзді оқу дағдысы және жұмыс жады өлшеніп, олар кейінгі оқу түсінігімен салыстырылды.
Ғалымдар қандай қорытынды жасады?
Эмоционалдық интеллект 9 жаста болғанда 11 жастағы оқу түсінігіне болжам берді. Бұл байланыс наративтік мәтіндерде (оқиғалы әңгімелер) де, наративтік емес мәтіндерде (ақпараттық мәтіндер) де байқалды.
Сөздік қор мен сөзді оқу екі мәтін түрі үшін де негізгі делдал рөл атқарды. Яғни, эмоцияны жақсы түсінетін балалар келесі жылы сөздік қоры мен оқу дағдыларын жақсы дамытып, үшінші жылы мәтінді жақсырақ түсіне бастайды.
Жұмыс жады тек наративтік емес мәтіндерде маңызды рөл атқарды. Эмоционалдық интеллект пен ақпараттық мәтіндерді түсіну арасындағы байланыс осы жады арқылы жүрді. Ал әңгіме сияқты таныс мәтіндерде жадының әсері байқалмады.
Әлеуметтік-экономикалық жағдай да маңызды фактор болды. Төмен табысты немесе ата-анасының білімі төмен отбасынан шыққан балалар үшін эмоционалдық интеллект оқу дағдыларына айтарлықтай күшті әсер етті. Бұл балалардың академиялық қиындықтарды жеңуде ішкі эмоционалдық тұрақтылыққа көбірек сүйенетінін көрсетеді.
Зерттеушілердің айтуынша, зерттеудің кейбір шектеулері бар. Эмоционалдық интеллект өзін-өзі бағалау арқылы өлшенгендіктен, бұл көрсеткіш кейде сенімсіз болуы мүмкін. Болашақ зерттеулерге мұғалімдер мен ата-аналардың бағаларын қосу ұсынылады. Сонымен қатар, зерттеу зейін, тыңдау қабілеті, мазасыздық сияқты басқа факторларды ескермеген. Олар да оқуға әсер етуі мүмкін.
Зерттеу эмоционалдық дамудың оқу жетістігіне ықпал ететінін көрсетеді. Эмоцияны түсіну мен басқару тек әлеуметтік өмірде емес, сонымен қатар мектептегі жетістікте де маңызды рөл атқарады. Бұл мектеп бағдарламаларында эмоционалдық интеллектіні дамытуға бағытталған шараларды енгізудің маңызын дәлелдейді.