Қош, классик...

Өткен жұма күні қа­зақ­­тың классик жазу­шы­сы, драматург, Қазақ­стан­ның Еңбек ері Дулат Исабеков өмірден озды. Мемлекет бас­шысы Қасым-Жомарт Тоқаев қаламгердің қаза­сына орай, оның отба­сы­на көңіл айту хатын жол­дады.  Қазақстанның түп­кір-түпкіріндегі қалың оқырман бір-біріне көңіл айт­ты. Күллі халық жоқ­тады. Дулат Исабеков – ба­қыт­ты жазушы. Оның әр кейіпкері көңіліңе ұялап қалатын шығармаларын жұртшылық таласа-тар­ма­са оқыды. Пьесалары әлем сахналарында қойыл­ды. Ұлт мүддесін бәрінен жо­ға­ры қойған ол ешқашан кө­кірегіндегі ойды іркіп қалған емес. Айтар жерінде айтты, жазар же­рін­де жазды. Сондықтан да халық арасында беделі жоғары болды.  Біз қазақ әдебиетінің көкжиегін кеңейткен суреткердің аруағына тағ­зым ете отырып, бір топ іні-қарындасының лебізін ұсынып отырмыз.

Уақыттың шектеулі екенін ескертіп кетті...

Мүмкін менің байламым дұрыс емес шығар, бірақ на­ғыз СУРЕТКЕР өзін әрқашан жалғыз, жабырқау се­зі­не­ді. Жалған дүниеде асып-тасып өтетіндері кемде-кем. Өзін-өзі тыңдайды, өзін-өзі естиді десек те, қаламынан шық­қан шығармаларына бәрі бірдей ұқсай да бермейді. Ол шығарманың иесі (авторы) болғанымен, кейіпкері емес. Арагідік ұқсастық болғанымен тап басып өзін-өзі сурет­ке түсіргендей етіп жазбайды. Миындағы оқиғаны са­нада қақтығыстырып, күнәдән тазарудың жолын әуелі өзі­нен іздейді. Сосын барып оқырманына ұсынып кө­ре­ді. Енді ба­­­ғамдай беріңіз, жазуды әуестікпен емес, ал­бас­тыңмен алыс­қандай бірде шарықтап, бірде шалықтап қорыту бар. Дулат Исабековты осы жаратылыстағы суреткер деп та­­­нимын. «Гауһартастағы» – Ыбыш, «Тордағы» – Михайл Бул­­­­­гаков, «Бөрте», «Тыныштық күзетіндегі» – Демесін. «...«Бөртені» жазғанда жылап қалып жүрдім» дейді бір сө­­зінде Дулат аға. Бөртенің образына кіріп, Шыңғыс хан­ның алдына келген сайын ажалмен бетпе-бет жүз­де­сіп жүр­ген Бөрте бейнесі. Бірде – Бөрте, бірде – Қаған, бір­де – Жошы. Сан күйге құбыла еніп, сан күйден құбыла шы­ғып, өзімен-өзі тайталасады. Асылтекті Бөртенің қыл­ша мойыны қыл үстінде тұрғанда, Жошының өлімін ес­тиді, бәлкім, сол сәтте жылаған болар. Автор іштей се­зініп жазбаса оқыр­ма­нын жылататын күш қайдан ке­лер еді. Дәл сол сәтте қа­ламының ұшынан у төгіліп отырып жазды-ау...  Жазушы өзін-өзі гений деуге толық хақы бар. Кешегі дү­­ниеден өткен классик жазушы Мұхтар Мағауин өзін ГЕ­­НИЙ деп бағалап кетті. Рас! Мағауин де, Исабеков те – гений!!! «Литературу могут делать только волы. Самые мощ­ные во­лы – это гении, те, что не покладая рук работают по во­­­­семнадцати часов в сутки. Слава – это непрерывное уси­лие», – дейді Жюль Ренар. Ал енді Мағауин ағамызға ке­ліс­пей көріңіз. Біздің классиктер жанкешті!!! Ендігі, кейінгі буын дәл ал­­дыңғы толқындай ӘДЕБИЕТКЕ жанкештілікпен ғұмыр ке­­шуі неғайбіл. Олар суреткерліктің рахатынан гөрі аза­­бы­ның, қуғын-сүргіннің, саяси қысымның, цензу­ра­ның қиы­нын көп көрді. Ең соңғы демі қалғанға дейін жазу – р­а­сымен жанкештілік. Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева Дулат аға­­ның көңілін сұрап барған сәтте: «Аға, жазып жатыр­сыз ба?.. Сіз – жазыңыз! Біз – шығарамыз!» десе керек. Сон­да клас­сик жазушы министр қарындасына ұзақ қа­рап отырып: «Әй, қайдам... Қолыма жазайын деп қалам ал­сам, сендер тұр­мақ менен әріптердің өзі қашады» деп­ті.  «Кеудемнен көкала үйрек қош деп ұшты. Сол шіркін, кә­рі жолдас – өлең білем...» деген Кемпірбайдың мұң-за­ры­­на ұқсас жауап. Біз Дулат Исабеков мәңгі жасайтындай көрдік, оны түк­­ке тұрмайтын жиындарға шақырдық. Үлкені бар, кі­шісі бар әуесқой жазушылар өздерінің оқылмайтын кі­таптарын оның қолтығына қыстырып жібергендеріне мәз болысты. Ал Дулаттай біртуар тұлға үйіне барып, кі­тап­тың алғашқы бетін зор үмітпен оқи бастағанда не ойлады екен?...  «Мен мұндай дүниені ешқашан жазбаған болар едім» деп өзіне-өзі сыбырлаған да болар... «Мынауың әдебиет емес» деп, ашуланып лақтыра да салуы мүмкін. Құнарсыз тіл­­дің әдебиетке еніп бара жатқанынан секем алмады ма екен? Осы сауалдарды неге Дулат ағаммен кездескен кез­де сұрамадым? Бірақ ол кісі ашылып ештеңе де айт­паған бо­лар еді, өзіне ұнайтын бір әзілді кесе-көлденең тарта салып, кеңкілдеп ұзақ күлген болар ма еді. Ол күл­кінің астарында бәлкім бәріміздің көзімізден жас саулайтындай сөздер бой жасырып жатар ма еді.  Қиялы жүйрік суреткер жын-періні де көре алады деп ес­титін едік, Дулат аға өзінің де, өз дәуірінің де түр­ле­ніп, жыл­жып бара жатқанын жүрекпен сезді, соңына қарай­лаған да шығар, кімдерді іздеді екен, жарықтық! Әлде ұлыларға тән үнсіздікпен жалғыздықтың құшағына енді ме екен...  Осыдан отыз жыл бұрын жазған қолтаңбасы мен «Аи­­да» әңгімеме жазған пікірін тауып алып, қайталап оқып отырмын. Қағаз бетіне маржандай төгілген сұлу қа­ріп­­терімен Дулат ағамның өзіне тән қоңыр дауысын естідім.  «Аса нәзік аса сезімтал, сезімталдығын ақ қағазбен оңа­­ша қалғанда ғана ақтаратын, көзін жұмса ойдан қолы ти­­мейтін, көзін ашса байқамайтын адамдай жүретін та­лант­ты жазушы қарындасым Розаға үлкен ілтифатпен ұсы­намын. Жұлдызың жансын! Автор Д.Исабеков. 23 ма­мыр, 1995 ж. Дәл осылай Дулат Исабековтың көркем шығар­ма­лары­нан оның өз дауысы, дара дауысы мәңгі естіліп тұр­мақ. Дулат ағам соңғы сұхбатының бірінде: «Кез-кел­ген жазушы ең керемет деген шығармасын жазуға үл­гер­мей­ді, өкінішті», – деді. Бұл кейінгілер үшін айтылған өсиет. «Уақыт шектеулі, тым шектеулі , үлгеру керек!!!» дегенді бізге ескертті.  Қош болыңыз, МЭТР!  

Роза МҰҚАНОВА, жазушы-драматург

«Ақ жаңбырлар тоздырған тау сияқты...»

Қазақстан Жазушылар одағында қызмет атқарып келе жатқаныма жиырма жылға жуықтады. Осы жиырма жылдың ішінде көз алдымда дәуір көшіп кетті. Уағында, дәл қазір пернетақта үстінде ойнақтап тұрған он саусағымды біріктіріп, солардың бәріне уыстап топырақ салдым. Әрқайсысының жүрекке артқан салмағы бар. Енді міне сыртта жатып Дулат ағаның қазасын естіп, жалғыздан-жалғыз жабырқап жүрмін. Осы жиырма жыл ішінде Дулат ағамен Жазушылар одағында сан мәрте жолығыстық. Арнаулы жиындардан бөлек қаншама рет шағын құрамда, дастарқан басында кездестік. Ел алдындағы, телекамера, трибуна алдындағы, биік мінбердегі Дулат пен былайға Дулат ағада еш айырма болмайтын. Екіжүзді емес еді. Бір мінезді, бір сөзді болды. «Шын жүрек – бір жүрек». Дулат аға – ең әуелі қаламына адал жазушы. Жазғандары жүз пайыз оқылған прозашы. Қай шығармасын алсаңыз да, оқырман қауым оқыған болып шығады. Жалғыз романның авторы дейміз. Әр хикаяты бір-бір романның жүгін көтеріп тұрғанын бәріміз білеміз. Қайбір жылы қаламдас інісінің романы туралы пікір білдіріп: «егер мына дүние роман болса, онда біз роман туралы пікірімізді өзгертуіміз керек», – деп қатты айтып еді. Бұл – ол кісінің роман жанрына деген биік талабы.  Майдан қыл суырғандай шебер жазылған эпиграммаларымен үлкен дүмпу жасаған Әбдіраштың Жарасқаны дәл осы Дулат Исабековке келгенде кілт жұмсарып, кәдуілгі шымшымасын жиып қойып, бір керемет тілектестік білдірген. «Прозаға «Бекет» деп, Келдіңіз бе, кетпеңіз. Драмаға жетектеп, Кетпесінші «Әпкеңіз». Жарасқан ақынның күдігі шынға айналды. Дәл сол жылдарда болмаса да, соңғы кезеңдерде Дулат аға шығармашылық күш қуатын драма жанрына жұмсады. Дараматург болып ойланды, толғанды, жазды. Оқырман қауым сүйікті жазушысының драмаларына тамсанғанымен, юморға толы баяғы шағын әңгімелері мен жаны-жүрегіңді айран-асыр қылатын, «мың ойлантып, жүз толғантатын» повестерін сағынатын.  Дулат аға басқа да классиктер сияқты тек қана жазуын жазып жүре берсе ешкім ештеңе дей алмас еді. Бірақ ол кісі олай етпеді. Жазып қана қойған жоқ, айтты, сөйледі. Радио ма, телеарна ма, бәрібір, өз аяғымен барып, түрлі хабарға, түрлі тақырыпта сөйлеп жүрді. Ол кісі үшін ұлтқа қатысты мәселенің үлкен, кішісі болмайтын. «Айтпаса, сөздің атасы өледі» деген ұстанымда болды. Және керек жерінде, дер шағында айтты. Жағымпазданбай, жарамсақтанбай, жасқанбай сөйледі. Жанарынан да, жарықшақтанған даусынан да тек қана жанашырлық сезілетін. Ұлтына, сол ұлтының қазынасына жаны ашып өтті. Алақандай ауылдың кішкентай сахнасы мен Лордтар палатасының биік мінберінің арасы, айырмасы қанша? Сол аралықта Дулат аға сөйлемеген тақырып, көтермеген мәселе қалды ма екен? Сондай айбарлы ағалармен екен ғой елдің де айбынды көрінетіні. Он сегіз мың ғаламда қазақ әлемі бар. Сол қазақ әлемінің бір бөлшегі – Дулат Исабеков әлемі. Өзіне тән биіктігі, кеңдігі, тереңдігімен ерекше. Ол жаратқан кейіпкерлер галереясы тұтас бір полотноны құрайды. Оның шығармалары шын мәнінде, шын мағынасында мәңгі өлмес мұралар қатарында. Шіркін, шығармаларын көзінің тірісінде уақыт сынынан өткізіп алып, енді ешқашан өлмесін көріп кеткен жазушыда не арман бар дерсіз? Дулат Исабеков осы тұрғыдан алғанда армансыз! Ол кісі қалдырған рухани мұраларының ұлтымен бірге жасай береріне сеніп кетті деп ойлаймын. Шығармалары көз алдында қайыра басылып, қайталана оқылып жатты. Соңғы күндерінде театр әлеміне мойын бұрып қараған шығар-ау. Сонда жаңа заманның, жаңа дәуірдің жалт-жұлт еткен әлемінде «Бөртесі» көш бастап бара жатты ғой. «Ә, енді өле қоймаспын...» деген де болар. Өз биігінде тұрып, өз кеңдігіне салып, өзіне тән тереңдігімен қош дегені сөзсіз. «Ақ жаңбырлар тоздырған тау сияқты...». Қазаққа, ұлтына жаны ашитын азаматтар жоқ емес, бар ғой. Бірақ Дулаттікіндей мінез қайда? Мінез де табылар-ау, бірақ Дулаттардың аузының дуасы бар еді ғой.  Қазақтың көркем сөзін жаңа биікке көтеріп, жаңа көкжиекке шығарып қана қоймай, әлемге бастап берді. Тірі пендені жатсынбай, жатырқамай, ешкімді алаламай, бөле-жармай, бәрін бауырына баса білген кең жүрек Дулат аға, сізге де Алланың алды кең болғай. 

Бейбіт САРЫБАЙ,  жазушы

Исабеков тұлғасы  баршамызға бағдар болды

Дулат Исабеков – қазақ әдебиетінің абызы, үлкен сурет­кер тұлға. Ол кісінің мөлдіреген таңғы шықтай таза, шы­найы, сұлу прозасы бірнеше буынның әдебиетке деген құш­тарлығын оятты. Кезінде жазушылыққа 60-жылдағылар бо­лып келіп, алапат репрессиядан кейін белі шойырылып жат­қан қазақ әдебиетін дүр сілкіндірген топтың жарқын өкі­лі болған, бүгінгі күні өмірі мен шығармашылығы аңызға айналған нар қаламгер Дулат ағаның театр өнеріне сіңірген ең­бегі қомақты, қазақ драматургиясын жаңа белеске, ха­лық­аралық деңгейге көтерген жандардың бірі. Проза және дра­матургия атты қос тізгінді қатар ұстап, артынан ерген жас­тарға еңбекқорлық пен жанкештіліктің жоғары үлгісін көр­сетіп кеткен ол кісінің ұстаздық миссиясы да толығымен орын­далды деуге болады.  Қаламгер драмаларының жалпы саны отызға жуық екен. Алғашқы пьесалар жинағы «Жеті желкен» деген атпен 1987 жылы жарық көрді, кейін 3 томдық драмалар жи­на­ғына ұласты. Ол шығармалардың көпшілігі Астана мен Ал­­­матыдағы театрлар мен республиканың түпкір-түп­к­і­рін­д­егі өзге де өнер ордаларында сахналанды. Кеңес Одағы ке­­­­зінде драматургтің «Ректордың қабылдау күндері», «Ер­теңді күту», «Мұрагерлер», «Анасын аңсаған қыз», «Аралдағы адам­дар», «Алыстан келген ананас», «Кішкентай ауыл», «Әпке», т.б. пьесалары сахналанды, бұлар бүгінгі күні қазақ дра­матургиясының алтын қорына енген туындылар. Осы шы­ғармаларында Дулат ағаның өз бойынан табылатын із­гілік, адам сүйгіштік, өз ғұмырын басқалар үшін құр­бан­дыққа шала білетін мәрттік тәрізді қасиеттер ұлық­талады. Ол кішкентай, елеусіз адам бойынан ұлылық көре білді, оны көркем туындыға айналдырып бізге көрсетті және сондай болу­ға үндеді. Мен Дулат Исабековті түзеуге келмейтін мәңгі ро­мантик дер едім. Бұл – ол кісінің идеалды әлемді аңсауы жә­не өз шығармалары арқылы оны құрастырып, сол бел­гі­ленген межеге өзгелерді шақыруы еді.  Дегенмен жанының нәзіктігіне қарамастан, ел жайлы, жер жайлы, халықтың тұрмыс-тіршілігі туралы ешкімнің бет-жүзіне қарамай, барлық ойын ашық, тік айтатын бірден-бір қаламгер болды. Қоғамдағы процестерге белсене ара­ласты, халықты шырылдай қорғады. Бірақ шығар­ма­шы­лы­ғына бұл қайраткерлігі әсер етпеді, туындылары – пуб­ли­цистикаға айналған жоқ, көркемдік деңгейін жоғалтпады. Бұл да некен-саяқ кездесетін қасиет. Тәуелсіздіктен кейінгі жылдары қазақ драматур­гия­сы­ның тақырыптық тұрғыдан өрісі кеңейді. Жаңа заман мен жаңа адамның бейнелері жасалды. Дулат Исабеков жаңа ға­сыр­ды тосырқаған жоқ, оның барлық мүмкіндігін игеріп, өзі­нің шығармашылық қуатын арттыра түсті.  Оқырмандарының қатары сейілмеді, керісінше, оң-со­лын таныған ХХІ ғасыр жастарымен барынша толығып отыр­ды. Мысалы, соңғы сахналанған «Гауһартасы» (Астана қа­лалық Музыкалық жас көрермендер театры, реж.: А.Мае­миров) екі жыл ішінде 250 рет көрермен назарына ұсы­ны­лып, көрсетілім бойынша Қазақстанның театр кеңістігінде рекор­дтық көрсеткішке қол жеткізді.  Қазақ қаламгерлері арасында халықаралық деңгейде жүйе­лі түрде қойылып жүрген алғашқы драматург та осы Дулат аға болды. 2014 жылы Ұлыбритания астанасы Лондон төрінде  қойылған «Өкпек жолаушы» туындысы Санкт-Петербургте «Транзитный пассажир» деген атаумен сахналанды. Халықаралық «Исабеков әлемі» атты театр фестивалі алғаш рет 2012 жылы Дулат Исабековтің 70 жасқа толған ме­рейтойына орай өтті. Театр фестиваліне ол кісінің шығармашылығы бойынша қойылған спектакльдерімен Түркия, Болгария, Башқұртстан, Тәжікстан, Ресей (Омбы және Санкт-Петербург театрлары) сияқты мемлекеттердің театрлары мен республикалық театрлардан бас-аяғы 12 театр қатысты. Екінші рет 2022 жылы Алматы қаласында өткен фестивальге қазақ театрларынан бөлек, Түркия, Гру­зия, Аустралия театрлары да келді. Бұл өнер мерекелері еліміздің мәдени, рухани өмірінде ерекше орын алған оқиғалар ретінде есте қалды. 2017 жылы әйгілі Вестминстер сарайында, Ұлыбритания парламенті үйінде өзінің ағылшын тіліндегі пьесалар  жи­нағының тұсауын кесіп, алғашқы нұсқасын Лондон лор­ды­на табыс еткен жалғыз қазақ қаламгері де Исабеков бол­ды. 2022 жылы Қазақстанның Ұлыбританиядағы Елшілігі­нің ұйымдастыруымен, Еуразиялық шығармашылық гиль­диясының (Лондон) қолдауымен «Бөрте, әлем патшайымы» қойылымының халықаралық тұсаукесері өтті.  Өз ұлтының, қазағының өнері мен мәдениетін бүкіл әлем­ге осылай мәшһүр етіп насихаттаған қаламгердің бұл ба­ғыт­тағы еңбегі аса зор және бұл тектес мысалдарды барын­ша молынан келтіруге болады. Автор драмаларын оқығанда ерекше көзге түсетіні – жа­лынды ғұмырын ұлт тәуелсіздігі жолына арнаған күрес­кер, өр рухты тұлғалар бейнесін сомдау шеберлігі. Жазу­шы­ның «Бөрте», «Жүз жылдық махаббат», «Жаужүрек», «Қызыл жол­барыс­тың оралуы» драмалары осы қатарды толықтыра­ды.  Өзінің бір сұхбатында Дулат Исабеков: «Біз осы бұрын кім болып едік? Мынандай ұлан-ғайыр далаға қалай ие бол­дық? Бір-ақ нәрсені айтамыз: найзаның ұшымен, білек­тің күшімен. Осынша жерді алып қалу үшін не керек еді? Батырлық, жігерлілік керек еді. Жаудан қайтпайтын Жа­лаңтөс батырлар керек еді. Сол батырлардың бүгінгі ұрпағы біз емеспіз бе? Біз аспаннан түскен жоқпыз ғой. Сол өжеттік, сол батырлық, қасқайып қарап тұрып әділін көзге айтатын қазақ қайда қалды? Бір жарым ғасыр ішінде қазақ өзгеріп кетті ме? ...Рухымыз әлі жоғалған жоқ. Жаңа айттым ғой. Әлі де үміттенеміз. Рухымыз мүлде өшіп қалмаған шығар. Соны оята білуіміз керек» деген екен. Ол кісінің барлық шығармаларының лейтомотиві осы сөз­дер десек, қателеспейміз. Дулат Исабеков – қазақ әде­биеті үшін алып Күн тәрізді тұлға еді, біз кейінгі драматургтер сол кісіге қарап бой түзедік, еліктедік. Қаламгер ағамыздың шығармашылығы бізден кейінгі әлі талай ұрпақтың санасын дәл солай сәулелендірері анық. Және өзі кеткенмен, кейіпкерлері, шығармалары қазақ әдебиеті мен сахнасында мәңгі қалатыны да сөзсіз.

Мадина ОМАРОВА, жазушы-драматург

Студенттерін асханаға алып баратын

Дулат Исабеков – қазақ әдебиетінің аса көрнекті тұлғасы, драматургияның даңғыл жолын салған қай­раткер. Ол шығармашылығында қазақ халқының бол­мысын, рухани әлемін, ішкі жан дүниесін терең зерттеп, оны көркемдік деңгейде асқан шеберлікпен бейнелей білді. Оның қаламынан туған туындылар оқырманның жүрегінен орын тауып, театр сахналарында қойылған пье­салары ұлттың рухани мұрасына айналды. Дулат Исабеков Темірбек Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы «Өнертану» факультеті, «Кино тарихы мен теориясы» кафедрасында драматург, ки­нос­ценарийстерге 20 жылдай сабақ беріп, төрт буын шәкірт тәрбиелеген профессор болғандықтан  ұстаздық қыры жайлы айтқым келеді. Өмірімізде ерекше орын алатын, шығармашылық жо­лымызға бағыт-бағдар берген ұстаздарымыздың  бірі – Дулат Исабеков. Біз үшін ол тек жазушы, драма­тург қана емес, нағыз тәлімгер, қамқор ата, шығар­ма­шы­­лығымызға әрдайым демеу болып жүрген үлкен тұл­ға еді. Дулат ағай бізге сабақ беріп болған соң бәрімізді ертіп, академияның асханасына алып барып тамақ алып беретін. Ақшамыз аз студент болғандықтан, жазу­шының бұл қамқорлығы біз үшін үлкен құрмет еді. Сондай бір сәтте, лекциядан кейін бізді асханаға ертіп келгенде, белгілі әнші Нұрғали Нүсіпжанов: «Ой, Дүке, студенттеріңізді ертіп алыпсыз ғой!», – деп әзілдеген еді. Сонда ол: «Шәкірттеріме бірінші сабақ, одан кейін тамақ беру керек!», – деп жауап қатқан. Тағы бір естелік – оқу бітірер сәтте бізге: «Ешқашан менің беделімді салып жұмыс іздемеңдер, бәйгеге қатыспаңдар. Талантсыңдар ма, қабілеттерің бар ма – онда осы мен берген біліммен нарықтық бәсекеге түсіңдер!», – деп бізді қанаттан­ды­рып, ұядан ұшырып еді. Сонымен бірге, қаламгер юмор­ға жақын, әзіл айтып, бізді жиі күлдіретін. «Әзілі жоқ­тың жұдырығы дайын тұрады»  деп айтатын және «Юморы бар адамнан жамандық шықпайды» дейтін. Лек­ция кезінде біз білмейтін әлемдік әдебиеттен бас­тап, кванттық физикаға дейін айтып отыратын. Адам­заттың көзқарасын өзгерткен ірі оқиғаларды айтып, біз­ді терең ойға жетелейтін. Ол кісі: «Жазушының лек­сиконында «білмеймін» деген сөз болмауы керек!» – деп, бізді үнемі ізденуге шақыратын. Сонымен бірге, ұлтын, қазақ халқын ерекше сүйді. Қазақтың жақсы болуын қалап, кемшіліктерін сынап отырушы еді. Бірде Алматы қаласындағы бір университетте 1 000 студент қатысқан үлкен бір іс-шара өтті. Бізді дәріскер «Менімен кездесу болады, барып тыңдаңдар» деп ертіп алды. Барсақ, сол кездегі «Мәңгілік ел» идеясын дәріптеуге арналған іс-шара екен. Ағайды да алдап шақырыпты. Сол кезде ғалымдардың барлығы «Мәңгілік ел» туралы баяндама оқыды. Әр жерден жиналған студенттерге бұл тақырып мүлдем қызық емес еді, кетейін десе оқытушыларынан  қорыққан олар баяндамаға шыққан профессорларды қарсылық ретінде ысқырып, айқайлап өтірік қолпаштады. Оның бәрін көріп отырған ағай рақаттана күліп отырды. Кезек ағайға келді. Не болар екен енді деп уайымдап тұрмыз «Ағайды да бұлар мазақ қылса не істейміз?»  деп. Маң-маң басып ағай трибунаға келді де: «Жігіттер, мен Мәңгілік елге дайын емеспін» деді. Жас­тар тым-тырыс тұрып қалды. Ағай осы сәтте: «Ме­німен кездесу болады деп алдап шақырды. Мұндай кон­ференция екенін білгенімде келмеуші едім. Келген екен­мін, енді Мәңгілік ел туралы ойымды айтайын» деді. Шыбынның ызыңы естілмейтін тыныштық, тек ағайдың қоңыр үні ғана естіліп тұрды. Ағай ұзақ көсі­ліп, шабыттана сөйледі. Сөзін аяқтаған сәтте мың сту­дент шын ықыласымен қол соққан кезде ағайдың қаншалықты биік адам, ой-парасаты жоғары тұлға екеніне тағы бір мәрте көзім жетті.  Дулат ағай өзі жазып жатқан пьесаларын біздің на­зарымызға ұсынатын. Мысалы, Мұхтар Әуезов театры сахналаған «Жүз жылдық махаббат» пьесасын жазу барысында шығармашылық лабораториясын бізбен бірге талқылайтын. Бір күні қатты қуанып келді: «Мен Мағжан туралы пьесаны қалай бастау керегін таптым! Мағжанның иткөйлегін журналист қыз тауып алып келеді. Сол кезде әйелі Злиха көзіне жас алып: «Кішкентай иткөйлекке сыйған Мағжан-ау, кең дүниеге сыймадың ғой…» деп басталады», – деді. Бүгінде бұл пьеса халықтың жүрегінен үлкен орын алды. Сонымен бірге, ағай екі сағат лекция оқып болғаннан кейінгі үзілісте 87-аудиторияның терезесін ашып қойып, темекісін тұтатып, алысқа көз жіберіп ұзақ ой үстінде тұратын. Сырт көзге бұл әбестік көрінуі мүмкін, бірақ ағай­ға жарасатын. Оның ішінде қайнап жатқан ойлар сол темекінің түтінімен кең далаға таралатындай көрі­нетін. Студент кезіміздегі бір ерекше естелік – Дулат ағайдың мерейтойына арналған фестивальдің арқа­сында группаластарымызбен бірге Астанаға барып қайт­­қанымыз. Ол сапар бізге тек кәсіби тәжірибе ғана емес, шынайы достықтың, ортақ мүдденің қадірін ұғын­дырған сәттердің бірі еді. Ұстазымыздың еңбегіне кіш­кентай болса да қызмет етіп, оның ризашылығын алу – біздің студенттік жылдарымыздың ең жарқын ес­те­­­­ліктерінің бірі болып қалды. Оқуымызды аяқтаған соң да, ағаймен байла­ны­сымыз үзілген жоқ. Ол кісі әрдайым жанашырлық та­ны­тып, жаңа пьесаларымызды оқып, ақ батасын беріп оты­ратын. Әсіресе, ағайдың 75 және 80 жылдық мерей­тойларына арналған театр фестивальдерін ұйым­дас­тыруға атсалысқанымыз – біз үшін үлкен мәртебе бол­ды. Сол сәттерде ағайдың қасында жүріп, шығарма­шы­лық ортадағы жауапкершілікті, өнерге деген адал­дықты тағы да тереңірек сезіндік. Ағай шығармашылығымыздағы жаңалықтарды да үне­мі қадағалап, жылы лебізін білдіріп, әр жетістігімізге қуа­нып отыратын. Телефон арқылы хабарласып, құт­тықтап, батасын берген сәттері ерекше жігер сыйлай­тын. Ұстазымыздың сол қолдауы, сенімі бізге әрдайым алға ұмтылуға күш берді. Дулат ағай – біздің санамызда тек жазушы немесе ұс­таз ретінде ғана емес, нағыз бағыт-бағдар берген, ру­ха­ни демеу болған тұлға ретінде қалары анық. Оның бер­­ген тәлімін, айтқан ақылын, білдірген сенімін ақтау – біз үшін үлкен жауапкершілік. Соңғы ауырған күндерінің бірінде барғанымда: «85 жа­сымды Еуропада театр фестивалі ретінде өткізу жос­парда бар» дегенде, үміт бар екен ғой деп қуанып қалып едім. Әттең, сұм ажал арамыздан алып кетті... Ағайдың шәкірті болған – мақтаныш пен бірге үл­кен жауапкершілік. Ағайдың атына кір келтірмеу – біз­ге парыз. Біз үшін ол тек ұлы жазушы ғана емес, ұлы ұстаз, жанашыр ағай, һәм қамқор тәлімгер болды. 

Қолғанат Мұрат, драматург