Адамдардың тылсым күшке сенуі білім деңгейіне байланысты болады – зерттеу

16 000-нан астам қатысушыны қамтитын 11 елдегі мета-талдау зерттеуден іргелі ғылымдарды қатты шатастыратын адамдар тылсым құбылыстарға қаттырақ сенетінін көрсетті. Бұл байланыс әсіресе Финляндиядағы қатысушылар арасында айқын байқалды. Зерттеу "Personality and Individual Differences" журналында жарияланды.

Линдеман мен Аарнио ұсынған негізгі білімдер шатасуының концепциясы біздің миымыз кейде әртүрлі негізгі білім түрлерін араластырып, дұрыс емес түсіндірмелерге әкелетінін сипаттайды. Біздің ақыл-ойымыз нақты міндеттерді шешуге, мысалы, заттардың қозғалысын түсіну, тірі жандарды тану немесе адамдардың әрекеттерінің себептерін интерпретациялау үшін эволюциялық тұрғыдан дамыды. Дегенмен, бұл табиғи ойлау тәсілдері кейде дұрыс қолданылмауы мүмкін. Мысалы, адамдар заттарды тірі жанға ұқсас қабылдайды немесе табиғи оқиғалардың көрінбейтін күштер мен рухтардан болатынын санайды.

Бұл шатасу сонымен қатар елес, сиқырлы күштер немесе басқа да тылсым идеяларға сенуге әкелуі мүмкін. Себебі біздің миымыз ғылыми фактілерге немесе дәлелдерге негізделмеген, бірақ дұрыс көрінетін интуитивті қысқартуларға сүйенеді. Кейбір зерттеушілер бұл құбылыстың себебін адамдардың екі түрлі ойлау жүйесін қолданатынынан көреді: біреуі интуитивті және автоматты, тез шешім қабылдау үшін пайдаланылатын жүйе, ал екіншісі – сыни және логикалық ойлау.

Зерттеу авторы Альбина Галльямова және оның әріптестері негізгі білімдер шатасуы мен паранормалды сенімдер арасындағы байланысты зерттеген бұрынғы жарияланымдардың нәтижелерін біріктіруді мақсат еткен. Олар негізгі білімдер шатасуы күшті адамдардың паранормалды сенімдерге көбірек бейім екенін тексеруді қалаған.

Зерттеушілер ғылыми мақалалар деректер базасынан "негізгі білімдер" немесе "онтологиялық шатасу" және "паранормалды" немесе "тылсым" сөздері бар мақалаларды іздеді. Бұл іздеу 2010 мен 2024 жылдар аралығында жарияланған 22 зерттеуден 25 нәтиже тапты, барлығы 16 129 қатысушыны қамтыды. Қатысушылардың орташа жасы 28 жаста болды, олардың 66%-ы әйелдер еді. Зерттеулер 11 елден: Австралия, Канада, Финляндия, Германия, Жапония, Румыния, Ресей, Словакия, Испания, Ұлыбритания және АҚШ-тан болды. Айта кететін жайт, 25 нәтиженің 10-ы Финляндиядан алынған.

Зерттеулер негізгі білімдер шатасуы мен паранормалды сенімдер арасындағы байланыстың күшін әртүрлі деңгейде көрсетті. Кейбір зерттеулер әлсіз байланыс тапса, басқалары өте күшті байланыс тапты. Дегенмен, барлық зерттеулер бұл екі психологиялық сипаттаманың арасында байланыс бар екенін растайды.