«Танакөз» көрерменді толқытты

Өткен аптада елорданың өнерсүйер қауымы Әзірбайжан Мәмбетов атындағы мемлекеттік драма және комедия театрында ақын, жазушы, драматург Мұхтар Шахановтың «Танакөз» поэмасы бойынша сахналанған қойылымды тамашалады. Премьераның режиссері – Әли Бидахмет.

«Танакөз» поэмасының негізгі арқауы – достық пен махаббат. Майдан даласында қан кешіп жүрген екі әкенің адал достығы олар­­дың ұрпағы Мұхтар мен Мұраттың дос­тығына жалғасты. Майданда қан кеш­кен айнымас достардың ұлдары әкесіз өсті, алайда олардың жолын бағып, тілеуін ті­леп, дұғасына қосып отырған қос ана бар еді. Тел қозыдай бірге өскен екі жігіттің ор­тасында өскен Танакөзге айнымасқа серт­тескен қос достың көңілі бір сәтте ауа­ды. Ендігі жерде олар бір-бірімен жарыса бас­тайды. Ғашық жан екеу, Танакөз жалғыз. Ара­ға сызат түссе, қиын. Шынайы махаббат жеңе ме, нағыз достық жеңе ме? Осындай әрі-сәрі күйде отырған көрерменді Мұрат өз шешімімен таңғалдырады. Сұлу бой­жет­кен­ді досы Мұхтарға қиып, махаббатын мәң­гілікке жүрегіне түйіп, қаладан енді кел­ген Зеркүлге үйленіп, шаңырақ көтереді. Алай­да Мұраттың бұл шешімі Мұхтар мен Тана­көздің тағдырының қосылуына оң әсер етпейді. Абайсызда трактордың ас­тын­­да қалып екі аяғынан айырылған Мұ­рат­­тың қайғысына шыдамаған анасы қайтыс бола­ды. Осыдан соң екі арада сезім жоғын бі­ле­­тін Мұрат Зеркүлге шындықты айтып, екі жаққа кетуді ұсынады. Жан досының ба­сындағы ауыр жағдайды естіп келген Мұх­тар Мұраттың қасынан Танакөзді кө­ре­ді. Соңында екі ғашықтың бір-біріне де­ген сезімі шынайы екенін түсінеді. Қойылым соңын­да үш дос Ақсу суына шомылып, бала кез­дегідей ойнайды.  – Осыдан бір жыл бұрын біз Мұхтар аға­мен жолығып, «Танакөзді» сахналағымыз ке­летін ниетімізді айтып, батасын алып қайт­қан болатынбыз. Қойылымды зерт­теу­ді сол кезден бастадым. Спектакль бұрын Ж.Шанин атындағы Шымкент қалалық ака­демиялық қазақ драма театрында, сон­дай-ақ Асқар Тоқпанов атындағы Жамбыл об­лыстық қазақ драма театрында са­х­на­лан­­ғанын білемін. Біздің театр дайындаған қойы­лымның ерекшелігі – актерлер тілінің қара­пайымдылығы. Ақын поэмасындағы сөз­дер сахнада қайталанып отырды,  – деді қойылым режиссері Әли Бидахмет. Басты кейіпкерлердің өмір сүрген орта­сы, әлемнің соғыстан кейінгі шынды­ғы, ба­лалардың  әкелеріне сағынышы мен ана­ға құрметі, бір-бірінен жан аямас үш дос­тың қарым-қатынасы – қойылымның бас­ты арқауы.  – Құрметті менің рухтастарым! Менің 21-22 жасымда жазған өлеңіме осылай екі күн қатарынан назар аударғандарыңызға ұшан-теңіз алғысымды білдіремін, – деп толқыды ақын өз сөзінде.   Мұхтар Шахановтың «Танакөз» поэма­сы – қазақ поэзиясының озық үлгісі, әде­бие­­тіміздің алтын қорына енген жауһар шы­ғармалардың бірі десек қателеспейміз. Ақын өткен ғасырда қазақ халқының басы­нан өткен ауыр кезеңдерді қасқайып қарсы алған, халықтың болашағы үшін қанаты­мен су сепкен, игілікті іс тындырып, жақ­сы­лық жасауға ұмтылған жас толқынның жақ­сылыққа сенімі мен өмірге құштар­лы­ғын көрсетуге тырысқан. Поэма сол кездің өзін­де-ақ өзінің лайықты бағасын алып үлгерген болатын. Қазақ жастарына бағыт сілтеп, бағдаршам бола білген жыр-дастан екі жігіт, бір қыздың арасындағы достық пен махаббатты дәріптейді. Қойылым дос­тық ұғымының махаббаттан да биік екенін санаңа шегелеп береді.  Қойылымда негізгі оқиға желісімен бір­ге автордың бірқатар шығармасы үн­дес­тік тапқан. Мәселен, ақынның Шәмші Қал­­­­дая­қо­впен бірге жазған бірнеше әні орын­дал­ды. Заманауи сахналық жабдықтар, әсерлі ак­терлік ойын, ұтымды режиссерлік ше­шім­дер үйлесім тапқан сезімге толы жаңа қойылым көпшіліктің көңілінен шық­қан­дай. – Өте керемет қойылым болды. Жүрек­ке жетті. Мұхтар атамыздың ақ батасын ал­­ған бізде арман жоқ шығар. Театр ұжы­мы­на шынайы алғысымызды білдіреміз. Шығар шыңдарыңыз, алар асуларыңыз, ба­ғын­дырар белестеріңіз көп болсын, – деді Мейіржан Бауыржанұлы есімді көрер­мен.  Театр сахнасына көтерілген мәңгілік адал достықты арқау еткен дастанға көрер­мен­нің де ықыласы ыстық болды.  – Мен театрға ғашық болып кеттім.  Ішім­нен тағы келемін деп сөз бердім! Әсе­рім­ді сөзбен жеткізу мүмкін емес, ағыл-те­гіл жыладым. Әлі сол сезімнен шыға алмай жүр­мін. Қалай бұрын бұл театрға келме­ген­мін деп өкіндім. Тамаша! Танакөз! Оқы­ғанда қатты толқып едім. Спектакльді көр­­ген соң есеңгіреп жүрмін, – дейді ақ­жар­ма пікірін білдірген көрермендердің бірі Тоғжан Тілеубекқызы.  Қойылым соңында ағыл-тегіл жылаған, қуаныштан көзіне жас тұнған өнер­сүйер қауым актерлерді сахнадан жібер­мей, қол шапалақтап тұрып алды. Қойылым аяқ­талған соң театр әртістері ақынды «Ақ бан­тик» әнін орындап, қимастықпен шыға­рып салды.  Театрдың әлеуметтік желідегі парақ­ша­сын қарағанымызда, көрермендердің қойы­лымды тағы да қайталап қоюды сұра­ған, өз қалаларына шақырған өтініштері көп екенін байқадық. 

А.БИМЕНДИЕВА