Түн ортасынан кейін адамның миы дұрыс жұмыс істемейді – зерттеу
Түн ортасында әлем қараңғы және мазасыз орынға айналғандай көрінуі мүмкін. Осындай уақытта жағымсыз ойлар санаға енеді, ал төбеге қарап жатып, адам темекі тартуға немесе көмірсуға бай тағам жеуге құмартуы мүмкін. Зерттеулер көрсеткендей, түнде адамның ойлау қабілеті өзгереді: жағымсыз эмоцияларға назар аудару артып, қауіпті идеялар тартымдырақ көрінеді, ал өзін-өзі бақылау төмендейді.
2022 жылы ғалымдар бұл құбылысты «Түн ортасынан кейінгі сана» гипотезасы ретінде ұсынды. Бұл зерттеу адамның 24 сағаттық циркадтық ырғағының мінез-құлқына әсер ететінін көрсетеді. Күндіз адамның миы сергек болуға бейімделсе, түнде дене демалуға бағытталады. Эволюциялық тұрғыда бұл қисынды: адамдар күндіз аңшылықпен айналысып, түнде демалу арқылы қауіптен сақтанған.
Ғалымдардың айтуынша, түнде қауіпке сезімталдық артып, адам өзін-өзі ұстай алмайтын жағдайға жиі ұшырайды. Ұйқының жетіспеуі бұл жағдайды одан әрі ушықтырады. Гарвард университетінің неврологы Элизабет Клерман түнде мидың күндегідей жұмыс істемейтінін айтады.
«Түн ортасында миллиондаған адам сергек жүреді, бірақ олардың миы толыққанды жұмыс істемейді, бұл олардың және басқалардың қауіпсіздігіне әсер етуі мүмкін», – деді ол.
Ғалымдар түнгі уақытта суицид пен өз-өзіне зиян келтірудің көп екенін атап өтті. Зерттеулер көрсеткендей, суицид жасау қаупі түнгі сағат 00:00-ден 06:00-ге дейін үш есе жоғары. Мысалы, студент ұйқысыздыққа ұшырап, үмітсіздік пен жалғыздық сезінсе, суицид идеясы оған тығырықтан шығудың жолы болып көрінуі мүмкін. Бұл ойлар түнгі тыныш уақытта жүзеге асуы ықтимал, өйткені көмекке келетін ешкім болмайды.
Сондай-ақ, зерттеулер көрсеткендей, есірткіге тәуелділер түнде қауіпті заттарды жиі қолданады. 2020 жылы Бразилиядағы бақылау орталығында жүргізілген зерттеу түнде опиоидтерден улану қаупі 4,7 есе жоғары екенін анықтады.
Ғалымдар бұл құбылысты тереңірек зерттеуді қажет деп санайды, әсіресе дәрігерлер мен ұшқыштар сияқты түнгі ауысымда жұмыс істейтіндердің жағдайын түсіну маңызды. Әзірге ми жұмысының түнгі уақытта қалай өзгеретінін толық білмейміз.