Саңырауқұлақтар есте сақтайды, үйреніп, шешім қабылдай алады – ғалымдар таңғажайып жаңалық ашты
Олар "миы жоқ организмдер де белгілі бір деңгейде интеллектке ие ме?" деген сұраққа жауап іздеді.
Ғалымдардың айтуынша, базалық деңгейдегі таным – яғни миды қажет етпейтін интеллект – шынайы құбылыс. Ол тіпті қарапайым саңырауқұлақтарда да бар.
«Саңырауқұлақтардың қабілеттеріне таң қаласыз», – дейді Тохоку университетінің профессоры Ю Фукасава. «Олардың есте сақтау қабілеті бар, олар үйренеді және шешім қабылдай алады. Адамдарға қарағанда олардың мәселе шешу тәсілдері өте ерекше».
Саңырауқұлақтар ұзын жіп тәрізді мицелий арқылы жер астына таралады. Жер бетінде біз тек ұсақ саңырауқұлақтарды көреміз, ал шын мәнінде олардың үлкен әрі күрделі мицелий желісі топырақ астында орналасқан. Бұл желі нейрондық байланыстар секілді жұмыс істеп, айналадағы ақпаратты жинауға және таратуға көмектеседі.
Экспериментте ағаш блоктары екі түрлі конфигурацияда – шеңбер және крест түрінде орналастырылды. Егер саңырауқұлақтар шешім қабылдау қабілетіне ие болмаса, олар орталық нүктеден біркелкі өсер еді. Бірақ зерттеушілер байқаған нәтижелер бұдан әлдеқайда күрделі болды.
Крест тәрізді орналасуда мицелий желісі ең шеткі төрт блокқа қарай белсенді түрде бағытталды. Ғалымдар бұл блоктардың «алдыңғы база» ретінде қызмет атқарып, саңырауқұлақтарды болашақта азық табу үшін берік байланыстар орнатуға итермелегенін болжады. Мұндай стратегия ресурстарды тиімді игеруге және кеңеюге мүмкіндік береді. Ал шеңбер түріндегі конфигурацияда мицелий барлық блоктарға бірдей таралды, бірақ орталықты бос қалдырды. Ғалымдар саңырауқұлақтардың қалың қоныстанған аймаққа күш жұмсау тиімсіз екенін «түсініп», ресурстарын басқа бағытта пайдалануды жөн көргенін айтады.
Бұл зерттеу саңырауқұлақтардың қоршаған ортаны бақылап қана қоймай, өсім үлгілерін сол ортаға бейімдей алатынын көрсетті. Мицелий желісі өз құрылымында ақпарат алмасып, өсу бағытын ортаға қарай түзетеді.
Бұл жұмыс миы жоқ организмдердің де өзіндік интеллект түрін көрсететіні туралы дәлелдер қатарына қосылды. Әдетте танымды жануарлармен, әсіресе күрделі жүйке жүйесі барлармен байланыстырсақ, саңырауқұлақтар интеллекттің өмір ағашының түрлі деңгейлерінде пайда болатынын дәлелдейді. Олардың «интеллекті» қоршаған ортадағы ақпаратты өңдеп, бүкіл организмнің мүддесіне сай шешім қабылдаудан көрінеді.
«Саңырауқұлақтар әлемі әлі де толық зерттелмеген», – дейді Фукасава. «Біз өсімдіктер мен жануарлар туралы көбірек білеміз, бірақ саңырауқұлақтар туралы біліміміз шектеулі. Бұл зерттеу осы қарапайым организмдердегі жасырын интеллект пен олардың шешім қабылдау процестерінің экожүйелерге қосатын үлесін ашуға көмектеседі».
Бұл зерттеу танымның әртүрлі организмдер мен экожүйелерде қалай дамитынын зерттеуге жол ашады. Ол ғалымдарды «интеллект» ұғымына жаңа көзқараспен қарауға шақырады және табиғаттағы ақыл-ойдың қай жерде басталып, қай жерде аяқталатыны туралы көзқарастарымызға күмән тудырады.