Берік Садыр: Әр халықтың өз болмысына сай әзіл-қалжыңы болуы керек

Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының лауреаты, сатирик

Сатира қай қоғамның болсын, кемшілігін әшкерелеп, келең­сіз­діктерін сөзбен түйрейді. Сондықтан бұл жанрда еңбек ететін қа­­­ламгерлердің сөздері ащы, тілі өткір ке­леді. Осындай тілі ащы сатириктердің бірі – жазушы, Халықаралық «Алаш» әде­би сыйлығының иегері Берік Садыр. Ұзақ жыл түрлі басылымдарда еңбек етіп, қазақ сатирасының өз деңгейінен түс­пеуі үшін тер төккен қалам иесімен сұх­батымызда қазақ сатирасының өт­кені мен бүгіні және оның қоғамға әсе­рі туралы әңгімелескен едік.

– Сіз еңбек жолыңызды аудандық га­­­зеттен бастап, кейін жұмысыңызды «Қа­зақ әдебиеті», «Ара» журналында жал­ғастырдыңыз, фельетонист-жур­на­лист болдыңыз. Сынағанын сеспей қа­тыратын фельетон жанрында жазуыңыз сізді сатираға әкелді ме, әлде сатириктік қабілет бойыңызда бұрыннан бар ма еді?

– Университеттің филология факу­ль­те­тін бітіріп, тек мұғалім болатыныма сенімді бо­латынмын. Ал жазып кету үш ұйықтасам тү­сіме кірген емес.  Оқу бітіріп, Алматы облысы, Райымбек ау­данындағы «Қызылшекара» мектебінде тіл-әдебиеттен дәріс беру бұйырды да, келесі жы­лы әкем Алматыдан қазынадан үй  алып, мен болсам бойдақпын, ілесіп қалаға келуге ту­ра келді... Ол кезде мұғалімдікке орналасу өте қиын екен. Бос жүруге болмайды, қара жұ­мыс істеуге тура келді. Содан «Лениншіл жас» (қазіргі «Жас Алаш») газетіне кор­рек­тор­лық жұмысқа тұрдым. Онда 8 ай істеп сек­ретариатқа ауысып, макет сызуға тура келді. Яғни, менің  журналистикам осылай бас­талды. Үш жылдан аса «Лениншіл жас­тың», 1982 жылдан бес жыл  «Қазақ әде­бие­тін­де», одан соң «Ара-Шмель» журналының сек­ретариатында болып, «Ұлан» газетінде жауап­ты хатшы қызметін атқара жүріп,  жур­налистік мамандықты кәсіп етпедім. Бір­лі-жарым фельетон тұрғысында сыни ма­қалалар жазғаным болмаса, журналистігім жоқ­тың қасы болды. «Тамаша» мен «Бауыр­жан шоу» әзіл-сықақ отауларында аздап ре­­­­дактор болып барып, 1996 жылы «Егемен Қа­зақстан» газетіндегі «Сөз сойыл» әзіл-сы­қақ мүйісінің тізгінін ұстап, оны ширек ға­сыр шығарып барып құрметті демалысқа шықтым. Университет бітіріп, екі жыл қызмет іс­теп жүріп те сол жазуға құлқым бол­мапты. «Лениншіл жас» газетінің «қа­за­нына» тап болған соң, бір күні ойыма мұ­ға­лім болып жүргендегі бір оқиға оралып, со­ны қағазға түсіруге тура келді. Ондағы оқиға: ауыл­да мұғаліммін. Бір күні менен басқа ұс­таз атаулы абыр-сабыр, «Басекең кетті... шы­ғарып салайық!..» деп мектепті бір маған  та­быстап ізім-қайым тайып тұрғандары бар... Ойыма келгені: «Басекең марқұм бо­лып... соны шығарып салуға кеткен екен...» болды. Кейін білсем, басекеңнің (совхоз ди­рек­торы) қызметі өсіп ауданға барып, ел-жұрты сол кісінің көшін «шығарып салу­ға» жөңкіген екен... Содан, жазғаным, тұңғыш са­тиралық әңгімем 1980 жылдың 22 ақпа­нын­да «Қолпаш» деген атпен «Қазақ әде­бие­ті» газетінде жарық көрді.  Ал сатириктік қабілетке келетін болсақ, ол бойымызда арғы ата-бабадан бар қасиет екен. Ру жағынан ағайындас ел «Сүйіндіктің сүй­кемесінен сақтан» деп  біздердің «сүйкеп» тас­тайтынымызды ескерткен. Ылғи да «қа­ғытпаға, тікен тіркеске» бейім келетініміз та­биғатымызға тән құбылыс. Яғни, Сүйіндік  ба­бамыздың «сүйкемелік» – тоқсан ауыз сөз­ді түйіп берер қасиеті болған. Сол бертін ке­ле ұрпағынан сыншы, сатириктік ерек­ше­лікпен көрініс тапқан болуы керек. Бұл жер­де, «қағытпамыздың» астары үнемі әзіл-қалжыңға бейім тұрады да, одан әргі әңгіме аужайын әзіл-анекдотпен жалғастырып ке­туді жөн көріп тұрамыз.

– «Кеш жарық», «О несі-ай?!», «Қосым­ша ми», т.б. сияқты көптеген сатиралық кі­таптың авторысыз. Әрине, сатирик болу оңай емес, біреуге тілің қаттырақ тиіп кетеді, біреуге сынағаның ұнамай­ды дегендей. Сатираңыз үшін зардап шек­кен кездеріңіз болды ма?

– Зардап шеккен кездерімнен айтайын... Ал­ғашқысы, 1983 жылы «Осы мен не ай­тайын деп едім?» атты әңгімем «Қазақ әде­бие­ті» газетіне шыққан кезде болды. Ондағы оқи­ға сол кездегі өзім қызмет істеген газеттің ре­дакторының мінезін тап басып... Содан ол кі­сі мен басқа жерде қызмет істеп жүргенде ха­барласып айбат шеге біраз нәрсе айтқан бо­латын. Содан кейін, Кеңес заманы кезінде, «Қа­зақ әдебиеті» газетінде істеп жүрген кезімде жа­рияланған қызметі өскен бастық туралы «Қол­паш» деген бір сатиралық әңгімемнің жай-жапсары «Голос Америка» радиосынан бе­ріліп пәлеге тап келгенім бар. Абырой бол­ғанда Кеңес өкіметі жабулы қазан жабулы күйінде қалдыруға мәжбүр болды, өйткені мені жазаласа, Америка радиосы «шындықты айт­қан жазушыны жазалады» деп шу кө­тере­ді деп ойлаған екен.  Келесісі, осыдан он жыл бұрын болып еді. Бұрынғы Президентіміздің дәуірі дүрілдеп тұрған кезде, сол кездегі қоғамдағы ащы-тұщыларды жариялай беретін басы­лым­ның мықтысы «Жалын» журналының 6-санында жарияланған, Елбасының есіміне орай жазылған «Есеңгіреткен есім», Жапония мен Қазақстан арасындағы қайшылықты тіл­ге тиек еткен «Ерте... ерте... ерте де емес», жыл­да жарияланатын Жолдауды әңгіме өзегі еткен «Жоталы жолдау», сайлаудағы ке­лең­сіздікті сыбаған «Жетілікке жеті шелпек» де­ген келеңсіздіктерді сынап-мінеген әңгі­ме­леріме қатысты болды. Сол кездегі «Егемен Қа­зақстан» газетінің бас редакторы шақы­рып, ашулы күйінде менің алдыма «Жалын» журналын лақтырып кеп жіберіп: «Мынаны бас бастық берді, біраз нәрсе айтты!..» деді ты­­­­жырынып... Мәселені бірден түсіндім де үн­демедім. Бас редактор: «Өзің істеп отырған шаңырақты ойладың ба?!. Сөздің қысқасы, жо­ғарыдан «дөй» бола қалса, қызметтен ке­ту­ге дайындала бер!» деді айбат шеге... Е, иә, жұмысын кім қисын, оныма да өкінген жағ­дай болып, ақыры «ана жақтан» дүмпу бол­май тағы да бір аман қалғанмын.

– Бұрынғы сатира мен қазіргі сати­ра­ның қандай айырмасы бар? Бұрында са­тира нақты объектке алынған адам­дар­ды әзілмен мәдениетті түйреу арқы­лы ес жидыруға, кей жағымсыз әдет­тер­ге төзімсіз болуға шақыратын. Ал кейін­гі кездің сатирасы, әсіресе, бүгінде қап­тап кеткен әзіл-сықақ театрлары адам­дарды қылжақ етуге, кейде тіпті олар­ды жеке тұлғасын мазақтап, қорау­ға дейін барып қалады. Анайы түрде әң­гіме айтып, белгілі бір кәсіп иелерін (мә­селен, ұстаздың оқушысымен жеке қа­рым-қатынаста болатыны жайын­да­ғы «Нысана» театрының интермедиясы) келемеждейтін жағдайға дейін жетіп қал­ды. Қалай ойлайсыз, осы дұрыс па? Әлде сатираның өзіне де цензура керек пе?

– Бұрынғы сатира мен қазіргі сатирада едәуір айырмашылық бар деуге болады. Өзім «Тамаша» ойын-сауық отауында редактор бо­лып қызмет істегенмін. Ол қазақтың ал­ғаш­қы әзіл-сықақ театры болды. Телевидение аз, ол кезде оларды қазіргідей жетісіне гуле­тіп жататын әзіл-сықақ бұрышы атымен жоқ болатын. Ал «Тамаша» мерекелерге орай­лас­ты­рылып жылына 5-6 рет қана «Республика» са­райында қойылып барып теледидардан көр­сетілетін. Көрсетілер алдында цензура­ның қатаң сүзгісінен өтіп барып эфирге жол­данатын. Мұндайда анайылықтың ауы­лы алыс болып, жеке тұлғаларды мазақтау тұр­мақ, белгілі бір кәсіп иесін келемеждеуге, ма­зақ етуге әсте болмайтын. Оны білетін театр басшылығы ондай скетчтерден бас тар­татын. Негізгі ерекшелігі – «Тамашада» бел­гілі бір театрдың танымал артистері ой­найтын. Және де ондағы әртістер рөлді ой­нағанды ғана білетін. Оларға материалды тауып беріп отыратын театрдың арнайы ре­дакторлары болды. Және бұған сол кездегі Ос­панхан Әубәкіров, Шона Смаханұлы, Сейіт Кенжеахметов секілді белгілі сатирик­тер үнемі атсалысты. Әзіл-сықақ театрының бастауы «Та­ма­ша» болса, «Бауыржан шоу», «Теріс­қақ­пай», «Күлкі керуен», «Аққу-Гәкку», «Ны­са­на» деп жеке отау тікті. Аймақтарда да құ­­­рылды. Бір кездердегі «Хабардағы» «Ду-ду­маннан» «Қуандық пен Бақыт», «Беймарал», «Ке­ремет» дегендерді өз басым бірінші рет ес­тідім... Жарайды, көптік етпес. Осы жерде «сан сапаға әсер етеді» атты қағиданы еске алу­ға да болатын шығар. Мына парадоксты қа­раңыз, Ресейдің «Кривое зеркаласында» 20-дай әртіс бір ұжымға топтасқан. Олардың әр­қайсысының өзі жеке театр құруына бе­дел-қасиеттері жетіп артылса да бір ұжымда ең­бек етеді. Неге? Ұжым – ұтады. Жетекшісі Евге­ний Петресян «ұтудың» оңды-солды жо­лын тапқан. Мәселен, скетч табуда Пет­ре­сян­дардың талғамы керек. Конкурсқа мы­ң­дай материал келіп түседі екен. Себебі – оған, таңдап алынғанға төленер қаржы өте қомақты көрінеді. Және де Петресян «керек» авторымен сұхбат жүргізіп, насихаттап оты­рады. Ал олардың менталитеті басқаша де­ген пікірге келіспеймін. Өз басым ол театрдың әр қойылымын ыждағаттылықпен тамаша­лай­мын. Үлгі боларлық театр-ақ...  Әзіл-оспақ театр өкілдері үнемі «Қазір са­тира жоқ» деумен келеді. Олардың айтып отыр­ғаны сахнаға алып шығатын скетч бол­са керек. Ал жалпы сатира бар, бұрындары да болған, және бола береді. Сатиралық театр­лар көбейіп отыр дедік қой, солар жарқ етіп шығарда бірлі-жарым тәуірлеу скетчпен кө­рінеді де, күн өте «тақырға тап болып» сұйы­лып, ақыры үнсіз кетеді. Неге? О баста қор­жындарын скетчпен қамтымағанында. Не­гізі, скетч жазатын сатириктермен қоян-қол­тық жұмыс істейтін редактордың жоқ­ты­­ғында. Театрға керегі – қазанның үш бұты: ре­жиссер, автор және актер бірігіп жұмыс іс­тесе, қазандағы ет бабымен пісіп асып тө­гі­лер еді. 

– «Ана тілімен» амандасу» дейтін са­тиралық әңгімеңізде бүгінгі оқушының кітап­тағы көркем шығарманың мәнін ұқ­пай, оны тура түсініп қылжаққа ай­налдырғаны жайында айтылады. Ме­нің­ше, бұл арада бүгінгі қазақтың өз ана тілін білмейтін жағдайға жеткен қа­сіреті туралы жазған сияқтысыз. Бұл ке­леңсіздіктен қалай құтылуға болады? Мәселен, бүгінде сарказмның жөні осы екен деп, сатириктер тіліне тиек қылған мәселенің астарына бойламай, оны өз мақсатына пайдаланып кететіндер аз емес. Сатираны қоғамды тәрбиелеу құ­ралына қалай айналдыруға болады?

– Негізгі салмақ «Сатираны қоғамды тәр­биелеу құралына қалай айналдыруға болады?» деген сұрағыңда жатыр екен, соған жауап берейін.  Әңгімемізді әріге жіберіп көрсек, кел­меске кеткен Кеңестік қоғамдағы сатира-юмордың беделі бес батпан екен. Бұған дә­лелді сатира жанрының жілігін шаққан Те­мірбек Қожекеевтің еңбектерінен табуға болады. Ол «Сатира – күштілер қаруы» атты кі­табында: «Партия мен үкіметіміз бұл қару­ға деген үміт, ықыласын, сенім-нанымын еш­­­­­қашан бәсеңсіткен емес. Ол сатира мен юморға, оның жауынгер жанрларына сонау жиыр­масыншы жылдары-ақ зор мән берді. Лениндік партияның 1924 жылы мамыр айының 23-31 күндері өткен XIII съезі «Бас­пасөз туралы» қарарында жергілікті ұлт­тардың баспасөзін дамытуды, оның түр са­ла­сын молайтуды міндеттеді» деп жазады.  Одан кейін де сатираны күшейту мақ­са­тын­да, қоғамда болып жатқан өзгерістерді на­зарда ұстап, кемшіліктерді дер кезінде бай­қап отыру үшін үнемі сатираға қатысты қау­лы-қарарлар шығарып отырған. Яғни, сатира ешқашан назардан тыс қалып қоймаған. Бұл өз кезегінде са­тираны жауынгер, өткір жанрға айнал­дыр­ған. Кеңестік дәуірде сатира «дәуренінің жүруі» – бұл жанрды тікелей биліктің өзі қа­да­ғалап, назарда ұстауында десек, қате­лес­пейміз. Мұхтар Әуезов: «Күлкі – өлмес елдің өш­пес күші» дейді. Иә, ешқашан өшпейтін мұн­дай мықты жанрға дәл Кеңес өкіметі тұ­сындағыдай мән берілсе, сатира – ұлттық  идеологияға, ортақ мүддеге қызмет ететін ай­бынды қаруға айналатын еді. Бір кездегі са­тира-юморлық журнал «Ара» қайта жарық көр­се, сатириктердің үлкен мақсаты орын­далып, соның іс-әрекеті қазіргі қоғамға да­ры­са – сатириктеріміз тосырқауды сілкіп тас­тап, бір кездегідей белді буып буырқанар-ақ еді... Оларға қарап оң-солын таныған жас буыннан да әзіл-оспақтың әжептәуір жас­тары да шығары сөзсіз...

– Сатира оташының қолындағы қан­дауыр сияқты өткір болса, юмор – «мақ­тамен бауыздау» құралы. Кейінгі кезде адам санасының түпкіріне дейін жетіп, оқы­ғанды рахаттана күлдіретін мәде­ниет­ті қазақы қалжың дамымай жат­қан сияқты. Әр халықтың өз болмысына сай әзіл-қалжыңы болады десек, тап­қыр­лыққа толы ұлттық әзіліміз – қаза­қы қалжыңға бүгінгі қаламгерлер неге бара бермейді, әлде жаһандану заманы бәрімізді біртекті қылып бара жатқан за­манда ұлттық болмыстан алыстап бара­мыз ба?

– Негізінде сатира – болмыстағы жағым­сыз құбылыстарды сынап, әшкерелеуді, күлкі етуді мақсат етіп – қарасөзбен немесе өлең­мен жазылатын көркем әдебиеттің түрі. Ал юмор – болмыстың  әлсіз, жөнсіз жағын жеңіл күлкі, әзіл-оспақтармен тәлкек етудің, ба­ғалаудың түрі. Әр халықтың өз болмысына сай әзіл-қал­жыңы болуы – заңдылық. 1976 жылы Қал­тай Мұхамеджанов Әзиз Несинмен Арка­дий Райкиннің кешіне барып, Әзиз Несиннің бейжайлығын сұрағанда: «Әрине, Райкиннің жақсы-ақ актер, бірақ әр қоғамдағы әр ха­лық­тың күлкісінің өз нысаны, мақсаты, әш­кере етер кесел-кесірі болады. Біздегі қо­ғам­ның нысанасы басқа, осы тұрғыдан ал­сақ, сіздердегідей майда-шүйде күлетін дә­ре­жеге біз әлі жеткен жоқпыз» депті. Классикалық сатира мен советтік сати­ра­ның осы мазмұн-міндетіне орай атақты Түрік сатиригі Әзиз Несин бірде былай дейді: «Сіздердің қоғамдарыңыз – зиялы, тәрбиелі қо­ғам. Оның бойында біздің қоғамдағыдай ме­рез жоқ, сорақылық жоқ. Сіздер өз қоғам­да­рыңызға ризасыздар, оны құрметтейсіздер. Сіздер қасиетті қоғамдарыңызға лайық емес жекелеген кісілердің теріс қылықтарын әш­керелеп күлесіздер. Ал біз өзіміздегі ка­пи­та­лис­тік қоғамның бізге, кейінгі ұрпақтары­мыз­ға жасап отырған зұлымдықтарын, ке­са­паттарын әшкерелеп күлеміз. Сіздер өз қо­ғамдарыңыз үшін өмір сүресіздер. Біз өз қо­ғамымызды жою үшін өмір сүреміз! Сіздер күл­генде – көздеріңізден жас ағады. Біз күл­генде – көзімізден қан ағады». Қазақы қалжыңның шеберлері қазір ара­мызда жоқтың қасы, ал нағыз қазақи қал­­жыңдар ауылда айтылып, өңделіп көп­ші­лікке тарап жатпаушы ма еді. Ал «ур­ба­низация» кеселіне ұшырағалы бері, қазақи қал­жың көзден бұлбұл ұшқаны анық. Жал­пы, сатираға ден қойып жатқан жастарымыз да бірен-саран болған мына заманда қазақи қалжың өрісін кеңейте алмас. Жаһандану қан­ша жерден айдаһар болса да, ұлттық бол­мысымызды өзгерте қоймас.

– Негізі, сатира да, юмор да барлық ха­­­лықта ежелден бар жанр  ғой. Көп­теген халықта өз аңыз кейіпкері секілді кү­л­діргілер бар, мысалы біздегі Қож­ана­сыр секілді. Халық солардың атымен ай­тылатын әңгімелерді тыңдап рақат­та­нады. Мәселен, Түркияда көптеген түр­кі халқына ортақ күлдіргі – Қо­жа­на­сырға ерекше мән берілген дейді? Сол жайында не білесіз?

– Қожанасыр – түркі әлемі сықақ сар­дар­ларының көш бастаушысы және оны әр түр­кі жұрты өзіне меншіктеп те алған. Мы­салы, Туркияда ол Насретдин Хожа, Әзер­бай­жанда Молла Насретдин, Өзбекстанда Нас­рет­дин афанды, Шығыс Түркістанда Насра­дин аванти, Иранда Молла Насреддин, ға­ғауыз­дарда Настраддин атанған.   Қожанасырға Түркияда құрмет-қошемет өте жоғары деңгейде екен. Анкарада бол­ға­ны­мызда жолымыз түсіп ондағы Насретдин Хожа ауылында болдық. Ол Ескішехир уәләя­тына қарасты Сиврихисар ауданының Хорты ауылында 1208 жылы дүниеге келіпті-мыс. Әкесі Абдулла эфенди ауыл имамы бо­лыпты. Хожа да Кониа қаласында мед­ре­седе оқып, имамдықты меңгерген. Хожа дү­ниеге келген Хорты (Үшкіртау) елді мекеніне кі­реберісте – есегіне шірене отырған, қолын­да ұзынша таяғы бар ескерткіш орнатылып­ты. Онда «Дүниенің кіндігі осы жер» деп жа­зылыпты. Ал беріректегі ауыл мен мектеп – Насретдин Хожа есімімен аталыпты. Бұл ауыл­ға да үлкен жолдан бұрылар бұрышқа Хо­жекеңнің есегіне теріс мінген ескерткіші қойылыпты. Ауылдағылар өздерін Хожа ұр­пағымыз деп санап, ХІІІ ғасырда Хожаның әке­сі, одан кейін өзі тұрған үйін көздің қара­шығындай сақтап келген. Түркияның Ақшехир қаласында «Насретдин Хожа және туризм» қоғамының ұйымдастыруымен жыл­да шілде айында карикатура, мульт­фи­льм мен әзіл-оспақ әңгімелердің халықара­лық конкурсы өткізіліп тұратын көрінеді. Ал 1996 жылды ЮНЕСКО-ның шешімімен Қожанасыр жылы деп жариялап, мерекелерге осы түркі жұрты мұрындық болыпты. Жал­пы, Қожекеңе байланысты түйін сөз мынау: Атақ­ты Әзиз Несін – «Тумай тұрып және өл­геннен кейін де өмір сүрген адам кім? Ол – Қожанасыр» депті.

– Қазақша КВН-ның, бізше айтқанда «Жайдарман» көңілді тапқырлар клубы­ның қарқыны қалай, оларға көңіліңіз тола ма?

– Көңілді тапқырлар клубы – жастардың әзіл-сықақ отауы. Артықшылығы – қысқа-нұсқалығында. Яғни, анекдот пошымында ай­тылып, айтарын шолақ қайырады. Орын­дайтын да, көбіне тыңдарманы да жастар бо­лып келеді. Өз басым осы салаға қатысым болмаса да біздегі КВН-ды көре бермеймін. Өйт­кені мен үшін тұщымсыз, әлсіз. Ал олар­дың әлсіз болатыны – эфирге жолданарда талғамы жоғары редактордың сұрыптауынан өтпейтіні. Орыстарда сұрыптаудан өтіп, ре­дакцияланып барып ұсынылады екен. Ал осы жерде айта кететін жағдай, КВН-нан тар­тып, жалпы анекдот айтқызып жүрген те­ле­бағдарламар – қазақ сатирасы емес, қа­зақ сатирасын олардың деңгейімен өлшеуге әсте болмайды.

– Күнделік жазасыз ба?

– Күнделік жазуды 1980 жылы бастап­пын. Осы жөн-ау деген штрих-деталь дейміз бе, жалпы түртуге боларлық дүниені нө­мір­леп «тіркеп» қоямын да, 4-5-еу болып қор­да­ла­нып қалғанда, сол күнгі мезгілді қойып бір қо­рытынды  жасап қаттап қоятыным бар. Яғ­ни,  күнделік көп күндерде  бір рет рет­те­ле­ді, хатталады. Сол «Анекдотпен аяқталатын күнделікті» «Жас Алаш» пен «Қазақ әдебиеті» га­зеттері өздерінде қызмет еткен жыл­дар­да­ғыларын жариялап жатыр. Онымен қоса күнделіктің толық күйін әлеуметтік желі Facebook парақшасында осы айдан бастап күн сайын жариялап жатырмын, ол сегіз ай­дан асып барып бітеді екен. Күнделігімнің  «өзіндік  ерекшелігі» – соңын шама жеткенше айтылып отырған әңгіме өзегіне қарай  анекдот, әзіл-қалжыңмен аяқтаймын.

– Соңғы сұраққа қысқаша жауап бер­сеңіз: осы күнге дейін жазған-сыз­ған­дарыңыздың көлемі қанша болды, олар­ды жинақтап шығару ойда бар ма?

– Қысқаша айтып, цифрмен сөйлесем: жал­пы 575 сатиралық әңгіме жазыппын, то­лық шығармалар жинағым 7 том, таң­да­ма­лым 5 том болыпты. Шетел сатириктерінің 370-тей әңгімесін аударып, оным «Әлем әзіл әң­­гімелері» деген атпен мемлекеттік тап­сы­рыс­пен кітап болып шығып, соған биыл Ха­лық­аралық «Алаш» әдеби сыйлығын алдым.  Жалпы, адамзатқа ортақ 165 әңгімені іріктедім, орысшаға 175 әңгімемді аудартып қойдым...

– Әңгімеңізге рахмет!  

Сұхбаттасқан   Ахмет ӨМІРЗАҚ