Қазақ детектив жанрының дарабозы

Алматыдағы Достық үйінде көрнекті қазақ жазушысы, қазақ әдебиетінде шытырман оқи­ғалы прозаның қалыптасып дамуына зор еңбек сіңірген қарымды қаламгер Кемел Тоқаевтың туғанына 100 толуына байланысты халықаралық ғылыми-тәжірибелік кон­фе­рен­ция өтті. Конференцияға Мәдениет және ақ­парат министрі Аида Балаева, ТҮРКСОЙ-дың бас хатшысы Сұлтан Раев, Қазақстан Жазу­шы­лар одағының мүшелері, Ресей федерациясы, Өзбекстан және Қырғыз Республикасы ел­дері­нің белгілі қаламгерлері қатысты.

Конференцияны Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының төрағасы Мереке Құлкенов ашып, Кемел Тоқаев өмірі мен шығармашылығы жайын­да «Шырғалаңы мол шығармашылық» деген та­қырыпта баяндама жасады. Ол жазушының әдеби туын­дылары мен оның жариялануы кезіндегі қиын­шылықтары жайында айта келіп, өзгеше тағ­дырлы, ерекше шығармашылық иесінің қала­мынан шыққан туындылардың қазақ әдебиетінде алатын орны мен маңызы жайында баяндады.
Мәдениет және ақпарат министрі Аида Ба­лаева Мемлекет басшысының конференция қа­тысу­шыларына құттықтау хатын оқып берді.

Бұдан кейін сөз алған ТҮРКСОЙ-дың хат­шысы Сұлтан Раев қазақ әде­бие­тінде детектив жанрын үлкен белеске кө­тер­ген Кемел Тоқаевтың шығарма­шы­лы­ғы­на зор баға берсе, әл-Фараби атындағы Қа­зақ ұлттық университетінің ректоры Жан­сейіт Түймебаев әдебиеттің бір жан­ры­ның көркеюіне ғұмырын арнаған жазу­шы мұрасының мәнін жоймас құндылыққа ай­налғаны жайында пікір білдірді. Ал өз­бекстандық қаламгер «Маънавият ва мари­фат» республикалық орталығының же­тек­шісі Минхожиддин Ходжиматов Кемел Тоқаев шығармашылығымен өзбек елі оқыр­мандарының таныс екеніне тоқталып, жазушының өзбек тілінде басылып шық­қан туындылары жайында ойларын айтты. Сон­дай-ақ ол Кемел Тоқаевтың өзбек тілін­де басылып шыққан үш томдық шығар­ма­лар жинағын Қазақстан Жазушылар одағы төрағасына тарту етті.
Конференцияға бауырлас қырғыз елі­нен арнайы келген Қырғыз Республикасы Жазушылар ода­ғының төрағасы Нұрлан Қа­лыбеков пен Қыр­ғыз Республикасы Ұлт­тық Ілімдер Ака­де­миясының академигі, филология ғы­лымдарының докторы, профессор Абдыл­да­жан Акматалиевтің жә­не заң ғылым­да­ры­ның докторы, про­фес­сор, Ресей ғылы­мы­ның Еңбек сіңірген қай­рат­кері, детектив жан­рының әйгілі жазушысы Дмитрий Шестаковтың баян­дамалары да тартымды бол­ды. Сондай-ақ бел­гілі қаламгерлер − Қа­зақ­стан Респуб­ли­касының Еңбек ері, Мем­лекеттік сый­лық­тың лауреаты Дулат Иса­беков пен жазушы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Ахмет Ашири де Кемел Тоқаев шығарма­шы­лығына жоғары баға берді. Өзге де шы­ғып сөйлеушілердің пікір­лері сол үдеден шы­ғып жатты.
Баяндамалар арасында Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Нүркен Әшіров «Темірбектің төкпесі» күйін, Қазақ­станның еңбек сіңірген қайраткері Еркін Шүкімән Қасым Аманжоловтың «Жас дәурен» әнін, Қазақстанның Халық әртісі Нұрғали Нүсіпжанов Нұрғиса Тілендиевтің «Алатау» әнін, ТҮРКСОЙ сыйлығының лау­реа­ты Талғат Әбуғазы халық әні «Хәләулім-айды» орындап, конференция қатысушы­ла­рына мерекелік көңіл күй сыйлады.
Сонымен бірге конференция қатысу­шыларына жазушы Кемел Тоқаевтың шы­ғармашылығына арналған Алматыдағы Ұлт­­тық кітапхана ұжымы дайындаған кі­тап көрмесі көрсетіліп, конференция қа­ты­су­шыларының әрбіріне Қазақстан Жазу­шылар одағы Кемел Тоқаевтың 5 том­дық шы­ғармалар жинағын сыйлады. 

КЕМЕРІНЕН АСПАҒАН КЕМЕЛ АҒА

Дулат ИСАБЕКОВ,
Қазақстанның Еңбек ері,
Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты

ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНІҢ ІРІ ӨКІЛІ

Сирожитдин САЙИД,
Өзбекстан Жазушылар Одағының төрағасы,
Өзбекстан Халық ақыны

 

ТАРИХИ ДЕТЕКТИВ ЖАРАТҚАН ЖАЗУШЫ

Нұрлан ҚАЛЫБЕКОВ,
Қырғыз Республикасы Жазушылар одағының төрағасы

 

РУХЫ МЫҚТЫ ҚАЛАМГЕР

Дмитрий ШЕСТАКОВ,
жазушы,  заң ғылымдарының докторы, 
профессор,
«Криминология: вчера, сегодня, завтра» 
ғылыми журналының бас редакторы
 

P.S. 
Әдебиетке әр дәуірде келетін талантты қаламгерлер тобы өздерінің әдеби атмосферасын жасайды. Біреу бұрыннан келе жатқан дәстүрді жалғастыра келсе, енді бірі тыңнан түрен салып соныға із салады. Қазақ көркемсөз әлемінде бір жанрды биіктетіп, туған әдебиетімізде шытырман оқиғалы шығармалар тудырудың хас шебері Кемел Тоқаевтың туындылары дәуірлер сынынан өтіп, халқына қызмет ете бермек.