Балалық шағы болмаған бала
Балалық шағы болмаған бала
Адам өміріндегі ең ғажап уақыт оның балалық шағы. Бала кезін сағынбайтын адам кемде-кем шығар. Ал болмаған балалық шақты сағыну мүмкін бе? Ақын Ақберен Елгезектің проза жанрындағы тұңғыш кітабы «Болмаған балалық шақ» повесі оқырман қауымға жақсы таныс. Сонау 2008 жылы жазылған шығарма әлеуметтік желілер арқылы кең тарап, кейін бестселлерге айналды. Интернет желісінде жүргізілген сауалнама бойынша повесть XXI ғасырдағы үздік 20 прозаның тізіміне енді. Шығарма режиссерлер тарапынан сұранысқа ие болып, биыл еліміздің екі театрында қойылып, көрерменімен қауышты. Біздің көргеніміз – Ә.Мәмбетов атындағы Мемлекеттік комедия және драма театрында жас режиссер Әли Бидахметтің сахналауымен қойылған спектакль еді.
Әлемде қанша адам болса, сонша тағдыр бар. Әр бала – бір әлем, бір тағдыр. Кітап авторы өз хикаясы туралы: «Мұндағы оқиғалар қиялымнан туған қанатқақты дүниелер емес, осы жердің бетінде, осы елде менің шақшадай ғана басымнан өткен шырылдақ тағдыр» – дейді.
Ақынның қиын тағдырын бейнелейтін драмада бүгінгі автор мен бала Ақош қатар жүреді. Автор санасында жаңғырып тұрған өткен жылдарды суреттей отырып басынан кешкен хикаяны әңгімелейді. Кейіпкер балалық шағына сырттан қарап тұрып, өзінің ішкі сезімдерін көрсетеді. Балалықтың қимас кездері мен әттеген-айларын жасырмайды. Өз қиялындағы ғұмырын, теперіш көрген тағдырын, алаңсыз жүрген кездері мен бақытсыз күндерін бейнелейді. Төрт жасында әкеден, кейін туған бауырынан, соңынан анасынан тірідей айырылған баланың күйініші, мейірімге шөлдеген жүрегі көрерменді жылатпай қоймады. Жұртшылықты шынайылығымен баураған қойылым туралы режиссердің өзінен сұраған едік.
Кішкентай жүрегіне үлкен әлемді сыйдырған бала Ақоштың жанындағы жара мен көңілінде қатқан шерді, қайтпас мінезі мен ақ көңілін, бозбала болмысын Қазыбек Аманжол сомдады. Актер бұл қойылымға бір жарым ай дайындалған. Сахнада ішкі эмоцияларына барынша ерік берген актер өз кейіпкерінің образын шынайы алып шығуға тырысқаны көрініп-ақ тұр. Ақынның ішкі жан тебіренісін, рухани әлемі мен сезім иірімдерін терең толғаныспен суреттеу ең маңызды жұмыс.
– Режиссер бала Ақоштың бейнесіне мені сырт келбетімнің ұқсастығы бойынша таңдады. Осыған дейін қойылымдарда баланың рөлін ойнап жүрмін. Алайда тағдыры қиындыққа толы бас кейіпкердің бейнесін сахнада ойнау оңай болған жоқ. Кейіпкерімнің психологиялық портретін беруде автордың өзімен жүзбе-жүз кездесуіміз септігін тигізді. Дайындық барысында оның әңгімесіне, әртүрлі қылықтарына қарап образымды терең түсінуге тырыстым.
Бұрын-соңды спектакльде ойнап жүрген кезде көрерменнің жылап жатқанын сезбейтінмін. Осы қойылымда сахнада алдыңғы қатарға келетін сәттер бар. Сол жерде адамдардың жылап отырғанын, қандай сезімде екенін сезіндім. Бұл менің рөлді жақсы алып шығуыма әсер етті. Байқағаным, қойылымға халық көп жиналған сайын, қызықты өтеді.
Ақберен аға шығармашылық топпен кездесу барысында: «Кітап менікі болғанымен, қойылым сендердікі» деп, бізге барлық жағынан еркіндік берді. Мүмкін, автордың бала кезін сәтті алып шығуыма өзімнің ақынмен ұқсастығым да себеп болған шығар. Мен де өлең жазамын, ақындарды жиі оқып тұрамын», – деді актер.
Балалық шағының тәтті дәурені ерте таусылған Ақоштың арманы – анасының жанында болу еді. Анасының айналайыны мен ыстық алақаны үшін өгей әкеден көрген құқайға да көнбек еді. Алайда тағдыр оған бұл бақытты да бұйыртпады. Бозбаланың ендігі тұрағы – Алматыдағы әкесінің ағасының үйі болды. Осылай мейірім мен махаббатқа шөлдеген бала жүрек анасынан алыстап, алыс Алматыға аттанып кете барды. Көкесінің үйінде әр күнін анасын күтумен өткізген Ақоштың бір күні үміті де үзіледі. «Мен анамды күтуді доғардым. Ал жүрегім сағынуды қоя алмады» дейді.
Өмір ерте есейткен, балалығы шытырман оқиғаға толы Ақоштың тағдыры көрерменін әр алуан сезім жетегіне ертіп, жанарға жас келтіріп, жүректі қозғады.