Жердің дәрігері
Жердің дәрігері
Қоршаған ортаның тазалығын сақтау – біздің заманымыздың басты міндеттерінің бірі. Қазір экология проблемасы – адамзатты алаңдатар мәселелердің қатарынан. Аталмыш мәселенің түйіткілін табуға білек сыбана кіріскен ғалымдар да жоқ емес. Солардың бірі жас та болса, жасампаз ғалым – Дәулет Егембердиев.
Дәулет Қанатұлы Егембердиев – мұнай мен газды қайта өңдеу ғылымының докторы, технолог, профессор, тұзды және мұнаймен ластанған жерлерді мелиорациялау бойынша ғылым магистрі. Жас ғалым шөлді жерлерді, сонымен қоса, мұнай мен газдан ластанған жерлердің топырағын биомелиоранттар арқылы қалпына келтірудің шешімін тапқан. Ғалымның бұл жобасы шетелде үлкен қолдау тауып, Финляндияның Хельсинки қаласында өткен NURINTECH инновациялық жобалар байқауында бас жүлдеге ие болған.
Биомелиорация (bioremediation) – улы химиялық қосылыстар, мұнай өнімдері, ауыр металдар және басқа да зиянды заттар сияқты әртүрлі ластаушы заттардан ластанған ортаны тазарту үшін тірі организмдерді (мысалы, бактериялар, саңырауқұлақтар, өсімдіктер) немесе олардың компоненттерін (мысалы, ферменттер) пайдалану процесі. Биомелиорацияны топырақты, суды және ауаны тазарту және өндірістік қалдықтарды жою үшін пайдалануға болады. Биомелиорация қоршаған ортаға және адам денсаулығына қауіпті болуы мүмкін химиялық реагенттерді қолданбайтындықтан, жағу, полигондарда сақтау немесе химиялық тазалау сияқты дәстүрлі әдістермен салыстырғанда ластанған ортаны тазартудың экологиялық таза әдісі болып саналады.
Көміртекті азайту: биомелиорация топырақтағы көміртегі қорын көбейту арқылы көміртегі шығарындыларын азайтуға көмектеседі. Ол үшін жасыл тыңайтқыштарды себу, тұрақты дақылдарды орнату және топырақты өңдеудің диструктивті әдістерінің санын азайтуға көмектесетін агротехникалық әдістерді қолдану сияқты әдістер қолданылады.
Биомелиорацияның қоршаған ортаға және жалпы қоғамға пайдасы бар. Бұл биологиялық процестерді қолдана отырып, топырақтың сапасын жақсарту және табиғи экожүйелерді қалпына келтірудің экологиялық таза әдісі.
Биомелиорацияны қолданған кезде келесі артықшылықтарға қол жеткізуге болады: Топырақтың сапасын жақсарту және оның құнарлылығын арттыру, бұл өнімділіктің жоғарылауына және химиялық тыңайтқыштарды пайдаланудың төмендеуіне әкеледі. Топырақты улы заттар мен ластаушы заттардан тазарту, бұл топырақ пен су ресурстарының ластануын шешуде пайдалы болуы мүмкін. Осындай басты артықшылықтары болғандықтан биотыңайтқыштарды ауылшаруашылығында кеңінен қолдану тиімді әрі ұтымды тәсіл болмақ.
Жалпы, биомелиорация қоршаған ортаны қорғаудың көптеген әдістері мен тәсілдерін қамтитын кешенді тұрақтылық бағдарламасының пайдалы бөлігі болуы мүмкін. Дұрыс қолданылған биомелиорация топырақтың сапасын жақсартуға және табиғи экожүйелерді қалпына келтіруге, химиялық тыңайтқыштар мен препараттарды пайдалануды азайтуға көмектеседі, бұл адамдардың денсаулығына және жалпы планетаның экологиялық жағдайына оң әсер етеді. Еліміздің батыс аймағы мұнайлы өлке болғандықтан, жас ғалым Дәулет Егембердиев осы аймаққа табан тіреп, сол жердегі экологиялық проблемалардың шешімін тауып жүр. Жер бетін ластап жатқан мұнай қалдықтарын қайта өңдеп, ал жерін тыңайту арқылы халық кәдесіне қайта жарату – нағыз адамдық әрі азаматтық іс деп білеміз.
Ғылымнұр Кәдірбай