18 бала асырап алған Өмірхан Жетесов: Рим Папасының алдында өнер көрсеткен соң бізді әлем таныды

18 бала асырап алған Өмірхан Жетесов: Рим Папасының алдында өнер көрсеткен соң бізді әлем таныды

Балалар үйінен бала асырап алу – ма­шақаты көп іс. Әбден әбігерге салса да, бұл істі бәрінен биік қойып, отбасы жылуына зәру балалардың жарым көңіліне қуа­­ныш сыйлап, қамқорлығына алған қа­зақ­­стандықтар туралы көп дерек айтыл­май­ды. Ақтөбеде тұратын ерлі-зайыпты Өмірхан Жетесов пен Амангүл Ешпанованың 18 бала­ны бауырына басқанын, оларды жастайынан өнерге баулып жүргенін өткен аптада отба­сы­лық ансамбльмен Рим Папасының ал­дын­да өнер көрсеткенде бір-ақ білдік. Астанадан Ақтөбеге күні кеше ғана оралған Өмірхан Жетесовтың әңгімесін жазып алған едік.

Мал соңында жүріп жыр жаттадым

Мен Ақтөбе облысы Байғанин ауда­нын­да туып-өстім. 1-сыныпқа көш­кен кезде анам­нан ажырап қалдым. 37 жасына дейін тоғыз ба­ланы аман-есен дүниеге әкелген анам жатырына біт­кен егіздің біреуінің ше­тінеп кету себебінен жан тәсі­лім етті. «Алла жал­ғыз, Ана жалғыз» деп өскен қа­зақ­пыз. Адам­зат, тіршілік үшін ананың орны бө­лек. Тірі кезінде қадірін жете түсіне бермейміз ғой. Ал айырылып қалған соң жер сипап қаламыз. Сон­­дықтан мен ана мейіріміне шөлдеп өстім. Оған дейін тентек болып жүрген мен бірден есейіп, өмірді енді ұққандай болдым. Ауруға шал­дыққан анаңның төсек тартып, ауыр хал­де жат­қанын көрсең бір жөн. Ал ойламаған жер­ден күліп жүріп кетіп қал­ғанынан дүниеде қиын нәрсе жоқ екен. Жан жарамның емін да­ладан іздедім, мал бақтым. Мал соңында жү­ріп, жыр жаттадым. Сол кезде «үлкен сах­наға шықсам ғой» деп қиялға бері­летінмін. Кіш­кентайымнан батырлар жырын жат­тап өс­тім. Көршілерден пластинка сұрап әкеліп, түр­­лі жыр тыңдайтынмын. Бағы­ма орай, жат­тау қа­білетім жақсы болды, бір өлеңді екі рет тың­­дасам, лез­де жаттап аламын. Ол кез жай­бара­қат заман еді ғой. Ауыл жас­тары­ның бар ой­ла­ғаны мал бағып, та­быс тауып, ауыл ішінде өз алдына бөлек шаңырақ тігу еді. Ол уақытта қа­ла дегенді білмейміз, он­да жүру, тұру дегенді елес­тете алмаймыз тіп­ті. Әскерден оралғаннан кейін де мал ба­ғып, одан түскен табысқа, Алғашқыларына жақсы тәрбие берсең, соңы­нан ергендер оларға қарап бой түзеп, елік­тей­ді. Амангүл де сол себептен жүрген жерінде «Көп балалы болудан қорықпаңыздар. Сіздерге аса салмақ түсірмей, бір-біріне демеу болып өсіп шыға келеді» деп айтады. Бұрын аналары­мыз мал мен шөптің арасында жүгіріп жүріп, оннан астам бала тәрбиелеген ғой. Бала бағу, әлбетте, қиын. Әсіресе, қазіргідей аумалы-төк­пелі заманда ер жетіп келе жатқан баланы тәр­биелеу оңай емес. Бірақ асау атты тізгіннен айы­рылмай ұстасаң, айтқаныңа көнеді, айда­ға­ныңа жүреді ғой. Сол секілді баланы бір ба­ғытқа беттетіп жіберсең, ол содан айырыл­майды. Расымен, дұрыс тәрбие берсең, еш­теңе­ден сүрінбейсің, ештеңеге уайымда­май­сың. Со­сын көп ата-ана баланың қабілетін аша ал­май, ақырында қор болады. Балалармен жұ­мыс істей алмайды. «Дені сау, сабағын оқып жүр» деумен ғана шектеліп, оның бойындағы дарынын тап басып, ұштауға атсалыспайды. Мен секілді бала асырағысы келетіндерге «кірпігін көтеріп, бетіне он тонна бояу жағып алатын әйелің болса әуре болмай-ақ қой» деп айтамын. Себебі бала асырағысы келетін ана үйде отыруы керек. Ол бала мен әкенің ара­сында көпір болуға тырысуы керек. Ал бізде қазір баласының көзінше әкесіне ауыр сөздер айтатын әйелдердің қатары көбейіп барады. «Әкең келе жатыр» дегенде селт етіп, алдынан жү­гіріп шығатын бала болып өспеген соң, олар­дың әкемен емірене сөйлесуге құлқы, құ­қы да болмайды. Асырап алған кейбір ата-ана­лар «Кәмелетке толған соң құжатын сұрап, бө­лек кетемін» дейді» деп назын айтады. Құ­дай сақтасын, бірақ біздікілердің ауызынан он­дай сөз шыққан емес. Себебі мен оларды туған баламдай қабылдадым. «Өз балаң өзегің­нен тепсе де кетпейді, кісі баласын кісендесең де тұрмайды» деген. Кісі баласындай емес, өз ба­лам­дай қарап, кішкентайынан әке мен ана иі­сін сіңіру үшін қасымызға алып жатып, бар­лы­ғына бірдей мейірім көрсетуге тырыс­тық. Көп­ке топырақ шашпаймын, бірақ көбі қазір мейірімсіз болып барады. Тіпті туған балалары ата-анасына еміренбейді. Вахтадан келген ата-анасының бетіне қарамай «Ассалау­ма­ға­лейкум» деп отыра береді. Оның орнына ал­ды­нан жүгіріп шығып, иісін иіскеп, көкірегі тол­ғанша кеңінен тыныс алып, мойнына асыл­са несі айып? Мен екі-үш күн сыртта жү­ріп, үйге келсем, балаларым бас салып құшақ­тап, жерге жығып, сағынғанын айтып, жамы­рай жөнеледі. Сол кезде бақыттан басым ай­на­лады. Мұндайды көріп өскен олар біреуі ауру­ханаға түсіп, ем алып келсе немесе бір жарыстан жүлделі орын алып келсе бір-бірін құ­шақтап қарсы алады. Бізде бала түгілі, әке­лер де мейірім көрсетуден жұрдай. Баланы иіскеу, құшақтауды артық санайды. Сөйтеді де қартайған шағында «Ұрпағым бақпай бара жатыр. Ұлым теріс қарайтын, ал қызым беттен алып, төске шабатын заманға жеттім» деп налиды. Баланың тәртіпсіздігі үшін ата-ана жауапты. Баласы біреуге пышақ сұғып, біреуді көлікпен қағып кетсе де ата-анасы жауапты. Бала бірдеңе сындырса, ата жауындай көріп, кішкентайынан қыспаққа алып, қаталдық та­нытады. Сынған зат қайта құрастырыл­май­ды. Жоғалған зат табылмайды. Бір рет ұрыс та қой. Отбасымда бес орыс бала тәрбиеленуде. Оның үшеуі – ағайындылар. Үйдің үлкені – 21 жастағы Даниил. Қыздың кішісі Са­ша, бірақ біз оны Жарқынай деп атаймыз. Жарқынай – үш үйден қайтып келген балақай. Үш ата-ана да оны қабылдай алмай, балалар үйі­не қайта алып келген. Біз сол жаққа кон­церт қоюға барғанымызда әбіржіген, шашы ұй­па-тұйпа болған оны көріп, жүрегіміз ауыр­ды. Сосын ол бізбен бірге барғысы келетінін айт­қан соң бес жасында үйімізге алып келдік. Алғашында Амангүл екеуіміз қасымызға алып, бірге ұйықтадық. Біресе мені, біресе Амангүлді құшақтап, ата-ана мейіріміне сусап қалғанын байқап, көзімізге жас алдық. Любовь деген қы­зымызды Махаббат, ал Снежананы Гүлімай деп атаймыз. Ал Тихон деген термеші балам «мені Темірхан деп атаңдар» деді. Сөйтіп, есім­дерін өздері өзгертіп алды. Балалар үйіндегі есімдерін аса ұнатпайды. Асырап алған қызым Ғалия туған қызым Құндызайдың есіміне ұқсас бол­сын деп Жұлдызай деп ата­ған­ды жөн көр­ді. Өздері «саған Сәу­­­лемай, Ер­ке­май деген есім жарасады» деп айтып оты­рады. Сашаны да ашық-жарқын бей­несіне бола жарқыл­дап жүрсін деп Жар­қынай деп атау­ды құп санадық. Жар­қынай демекші, ол алға­шында дом­быра үйір­месіне барғысы кел­ген. Ал біз үйде шаң басып тұрған же­тігенді кім­ге үйретсек бо­ла­ды деп жүрген едік. Бірақ ол кез­де қаламызда же­ті­ген үйрететін маман тап­шы болды. Сосын Қарақат Әбілдина Ақтө­беде мектеп ашып, онда жетіген сыныбы ба­рын есті­ген­де қуаны­шы­мызда шек бол­ма­ды. Ол сыныпқа кім­ді бере­міз деп ақыл­дасқанда Амангүл Махаб­батты мең­зе­ді. Бірақ мен Жар­қынайдан мық­ты жеті­генші көріп тұр­ғанымды айт­тым. Айт­­қа­ным сол екен, Жар­­қынай ана­сын құ­шақтап «Ер­тең көре­сіңдер, бәрің­нен оза­мын» деді. Алла ау­зына салды, расымен ол бәрі­нен озып, ас­танада өт­кен «Мың бала» бай­­қауынан бас жүл­дені иеленді. Қарақатпен бірге сахнаға шықты. Бір айта кетерлігі, біздің балалар бір аспаппен шектел­мей­ді. Жетігенде жақ­сы ой­найтыны домбыраны, ал қобыз тарт­­қанды ұнататыны жетігенді үй­ренеді. «Мына аспа­п­ты ұнатпа­саң да үйрен» деп қыспаққа ал­май­­мыз. Өздері «Енді ана аспап­ты үйренсем бола ма?» деп сұрап алады. Балаларым – «Қа­зақ­стан таланттары», «Жас Талант KZ», «Га­лактика талан­тов», «XXI таланты» секілді ха­лық­аралық, республикалық байқаулардың жеңім­паздары. Үйдегі сөреде 18 Гран-при жүлдесі, 100-ге жуық медаль тұр. Сол жүздің екеуі ғана күміс, қалғаны – алтын. Олардың ара­сында же­ке­лей сында, сосын біздің – ха­лық­тық отба­сы­лық Жетесовтар ансамблімен бірге өнер көрсетіп алған медальдары да бар. Барған жері­нен жүлдесіз қайтпайды. Қайбір жы­лы бір байқауға бесеуін бірдей қатыс­тыр­ғанымда, бесеуі де жүлделі оралды. Сайысқа қа­тысар кезде олар телефонға қараудан қала­ды. Тап­жыл­май отырып, репетиция жасап, бас алмай дайындалады.

Туған қызым мен бауырыма басқан балам шаңырақ көтерді

Туған қызым Құндызай Шабыт уни­вер­ситетіне оқуға түскен кезде баянда ше­бер ойнайтын балам Дамир осында кол­ледж­де соңғы курста оқитын. Сосын Дамир Аман­гүлге Құндызайға сезімі бар екенін, он­сыз өмір сүре алмайтынын, бірақ жария қы­лайын десе бізден ұялып жүргенін айтқан. Қы­зыма хабарлассам, оның да балаға деген се­зімі бар екен. Сөйтіп, екеуі бас қосып, отау іші­нен отау тікті. Екеуінің көңіл жарас­тырға­нын естіген туыстардан «Ата-анасы жоқ бала­ға қызыңды қалай бересің?» дегенді де естідім. Дамирді бауырыма бастың демесеңіз, ол – туғанымдай болып кеткен аса қымбатты жан. Қызымның Дамир секілді жігіттің етегінен ұста­ғанына алақайлап қуанбасам, налы­май­мын. Оның ешкімді қорламайтын, қамқор­лықсыз қалдырмайтын жігіт болып өсіп шыға келгеніне көзім жеткен соң келісімімді бердім. Бүгінде үлкен ұлымнан төрт немере, қызым­нан үш жиен сүйіп отырмын. Он үш жасында бауырыма басқан қызым да тұрмыста. Одан бір жиеніміз бар. Көлігімді күні кеше ғана біреу сұра­ғанын, сол ақшаға алып беретінімді айт­қа­нымда апайы «Жаңа ғана келіп кеткен бір өнерпаздың әкесіне аспап туралы айтқанымда ол кісі «Одан да ол ақшаға жаңа көлік сатып ал­маймын ба?» деп ашуланды. Ал сіз керісінше кө­лігіңізді сатамын дейсіз» деп таңғалғаны бар. Сосын Алматыға барып сатып әкелген аспап­тарды көргендегі балалардың әсерін көр­сеңіз. Төбелері көкке жетті. Бір балам «Өскен кезде астыңа қымбат көлік мінгіземін» деп көңілі босап, арқамнан қақты. Негізі, Бердібек Сапарбаев балаларға 2016 жылы 1 миллион 800 мың теңгеге бірнеше аспап алып берген. Бірақ олардың бәрі арзан әрі сапасы да онша емес, ал балалар арзан аспап ұстағысы жоқ. Бір күні бас жүлде иеленген бір балам зал­да отырса, қарсыласы болған бір бала келіп «Ме­нікі – 200 мыңның домбырасы. Ал сен 60 мыңның домбырасымен не мақтанып отырсың?» деп қызғанып, түртіп өтіпті. Балам үйге келіп айтқан соң, ашуға булығып, Ал­ма­тыға барып, 2 мың доллардың домбырасын әкеп бердім. Сосын әлгі баланың алдына барып, күй ойнап, енді одан кем түспейтінін ымдап келді. Қараңыз, мұндай бағалы аспап ұстаған баланың шоқтығы да, талабы да биік болады. Ал талаптанған баланың бетін қақпау керек екенін сіз бен біз жақсы білеміз. Бірақ аспапты баптап ұстаудың да машақаты көп. Сенбессіз, бірақ, балалардың аспабын күтіп ұстауға 300 мың теңгедей жұмсалады. Ішектерін ауыстыру, қылын түзету қымбат. Мен 2019 жылға дейін ешкімнен ештеңе сұраған емеспін, бірақ дәл сол жылы біраз қи­налдық. Бұрынғыдай асаба емеспін. Қазір той иелері көбіне жас асабалардың басқар­ға­нын қалайды. Өкініштісі сол, бүгінде асабалар жын-ойнақ жасауға құмар болып алған. Асабаның ауызынан аталы сөз естімейсің. Арзан күлкі, айқай-шу, ортаға шығарып дома­латып билеткеніне ішің ашып үйге қайтасың.

Рим Папасының арқасында әлемге танылдық

Жазда белгілі композитор Бауыржан Ақтаевтан дәріс алу үшін бас қалаға бар­дық. Сол кезде ақтөбелік бір жігіттің ша­қы­руымен Достық үйінде маңызды тұлға­лардың қатысуымен өтетін басқосуда өнер көрсеттік. Дәлізде өнер көрсетіп отырғаны­мыз­да арамызда орыстардың ұлттық аспап тар­тып отырғанын байқаған Сергей есімді шір­кеу қызметшісі телефонына түсіріп жүр­генін байқадым. Сосын қасыма жақындап сұрас­тырғанда олар менің балаларым екенін ай­тып едім, ол таңғалып, бізбен ұзақ сөйлесіп тұ­рып алды. Сөйтіп, онымен жақсы дос болып ал­дық. Содан соң ол бізді шіркеуге шақырып, он­да концерт өткіздік. Ондағылар бізге қар­жылай көмек көрсетті. Сосын ол Рим Папасы ел­ге келетінін, бізді оны қарсы алуға шақыра­тынын айтты. Бірақ біз көңілімізге қарап, асыра айтып тұрған болар деп сенбедік. Кейін өзі хабарласып, билет алып қойғанын, нақ­ты қай күні келетінімізді айтқанда барып қана сендік. Сол кезде Сенаттан хабарласып, 15 күн ішінде бізге жаңа киімдер тігіп берді. Осы­лайша, Рим Папасының арқасында киініп қал­дық. Рим Папасы шіркеуге кірер тұста өнер көр­сетіп отырған жерімізде кідіріп, біздің өне­рімізді тамашалап, қол соқты. Керемет әсер алдық. [caption id="attachment_197483" align="alignnone" width="2048"]Бұйырса, қараша айында Ақтөбедегі өнер орталығында біздің отбасылық ан­сам­бльдің жеке концерті өтпек. Оған дейін кіші залдарда концерт қойып жүрген едік. Жо­ғарыда айтып өткендей, Кореядағылар се­кілді әбден пісіп, толысқанда ғана үлкен сах­наға шығаруды көздеп жүрген едім. Ет әб­ден піскен кезде ғана сорпа дәмді болып шы­ғады. Сол секілді алты жастан бері музыка десе елең ететін балаларымның мыңдаған көрер­меннің алдында өнер көрсете алатын сәті келді.

Жазып алған Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ