Бокстан Марокконың ұлттық құрамасын жаттықтыратын қазақ
Бокстан Марокконың ұлттық құрамасын жаттықтыратын қазақ
Ерік Алғабек бір апта бұрын бокстан Марокко командасының бас бапкері болып тағайындалды. Оған дейін әйелдер боксынан Қазақстан ұлттық құрамасының бас бапкері қызметін атқарған маман екі жылдан соң Парижде өтетін Жазғы Олимпиада ойындарына марокколықтарды баптап апармақ. Онда ерлермен қатар, әйелдер командасын қатар басқаратын ол Парижде Марокко тарихында қоржынға түспеген алтын медаль әперу міндеті тұрғанын айтады. Құрамадан қол үзсе де, бапкерлік әлеуетін көрсету үшін Африка асып, бүгінде қызу жұмысқа кірісіп кеткен бапкерге хабарласып, әңгімеге тартқан едік.
– Қазақстан әйелдер құрамасын жаттықтырудан бөлек, кәсіби бокста чемпион атағын алған тұңғыш қазақстандық боксшы қыз Фируза Шарипованы баптап өсірген сізді баперлік кәсіпте бағы жанған маман деп айтсақ қателеспеспіз.
– Негізі, бастапқыда мен бапкер болуды көздеген жоқпын. Бапкерлікке келуіме Болат Жұмаділов, Бақтияр Төлегенов секілді мықтылардың жеке бапкері болған ағайым Феликс Цой септігін тигізді. Ол «Сенен жақсы бапкер шығады. Сезіп тұрмын. Кел де жаттықтыр» деп мені талай рет шақырды. Өзі Таразда бокс мектебін ашып, сол жерде директор қызметін атқаратын-ды. Ағай шақырып болмаған соң 3-4 ай жұмыс істеп көрейін, ары қарай не боларын сосын көре жатармын деген оймен бапкер болуға келістім. Ал ары қарай бұл жұмыс маған ұнағаны соншалық, мұнымен шындап айналысып, көп шәкірт тәрбиелеуді мақсат еттім. Сөйтіп жүргенде биыл бапкерлікпен айналысып жүргеніме 18 жыл болыпты.
Азия чемпионатынан соң[/caption]
– Сол кезде сізге Токиода өтетін төрт құрлықтың басты додасына неғұрлым көп жолдама алу тапсырмасы міндеттелгені белгілі. Бірақ Олимпиада алдында Дубайда өткен әйелдер арасындағы Азия чемпионатында 8 алтын, 1 күміс, 1 қола иеленіп, рекорд жаңартсаңыздар да, Токиоға тек Надежда Рябец аттанды, оның өзінде ол бірінші айналымнан ары аса алмады...
– Шынын айтқанда, бізді құрама командаға бапкерлікке кеш тағайындады. Мені тағайындағаннан кейін жарты жылдан соң Олимпиадаға жолдама беретін турнир өткізілді. Онда бір ғана жолдама алдық. Сосын құраманың осал тұсын тап басып, жақсы дайындықпен екінші іріктеу турниріне барамыз деп жүргенде оны Халықаралық Олимпиада комитеті өткізбей қойды. Негізі, мен осы турнирге көп үміт артқан едім, Назым Қызайбай, Айжан Қожабекова секілді боксшылар сол турнирде жолдама алатын еді. Бірақ біз сол кезде сіз айтып отырған Азия чемпионатына барып, сегіз бірдей алтын жүлдені иелендік. Ерлер боксында азуын айға білеген Куба құрамасы қандай мықты болса, әйелдер боксында Үндістан командасы сондай адуынды. Біз сол Азия біріншілігінде жеті үнді боксшысын ұттық. Бізде бұрын-соңды ондай нәтиже болмаған. Назым сол кезде алты дүркін әлем чемпионы Мэри Комнан айласын асыра білді. Азия чемпионатына осындай дайындықпен барған біз әлгі іріктеу турнирі өткізілгенде Олимпиадада атой салар едік.
– Бір апта бұрын Марокко құрамасының бас бапкері болып тағайындалғаныңызды жария қылдыңыз. Сізге көп елден ұсыныс келіп түскенін естідік, таңдауыңыз неліктен дәл Марокко командасына түсті? Сізді олар несімен қызықтырды?
– Иә, 3-4 елден ұсыныс келіп түсті. Бірақ мен марокколық боксшыларға бұрыннан қызығып жүретінмін. 2011 жылы астанада әйелдер арасында өткен халықаралық турнирге Марокко құрамасы да қатысты. Сол кезде олардың физикалық қалыбы, атлетикалық бітімі, рингтегі қимылдау жылдамдығы жақсы екенін байқап, «Мына командаға жақсы техника қойып беретін біреу болса, араларынан небір мықтылар шығады екен ғой» деп ойлағанмын. Өткенде олардағы боксқа жауапты тұлғалардан ұсыныс келіп түскенде «Кезінде өзім осылай айтып едім ғой» деп оларға таңданғаным есіме түсіп, бірден сол елдің ересек боксшыларын жаттықтыруға келістім. Сосын өзім бұрыннан кәсіби бокста бір емес, бірнеше боксшы баптап шығаруды көздеп жүрмін. Ал ол үшін ересектермен жұмыс істеудің пайдасы зор. Бір шетінен, бұл жұмысты істеуге осы үшін де келісім бердім.
– Бір қызығы, ерлер мен әйелдер командасын бірге жаттықтырады екенсіз. Екеуі екі бөлек жаттығу тәсілін қажет ететінін ескерсек, бір уақытта бәріне бірдей көңіл бөлу сізге қиынға соқпай ма?
– Иә, екі құраманы бірдей жаттықтырамын. Қасымда көмекшілерім бар. Құрамалармен жұмыс істеп жатқаныма бір ай уақыт болды. Оның алдында олар жоспарланып қойған жаттығу жиындарына барды, сосын Жерорта теңіз ойындарына қатысты. Мен ол уақытта жастар командасына қарайлап, спаррингтер ұйымдастырдым. Қазір көбіне әйелдер құрамасының бапкеріне көмектесіп, арнайы бағдарлама әзірлеп беріп жүрмін. Ерлер командасына да ақыл-кеңес беремін. Африкалық боксшыларды байқап қарасаңыз, барлық акцент физикаға қойылатынын, ал техника жағы ақсап жататынын байқауға болады. Қазіргі менің басты мақсатым – бапкерлер мен спортшыларға техника қоюды үйрету. Қай спортшыны қандай техникаға үйреткен дұрыс, кімге төбелесуді үйрену керек, ал кімге керісінше, рингте кімге артқа қарай қимылдаудың айласын білген жөн, соның барлығын тізіп беріп, тактика мен техниканы таңдап берудемін. Марокколықтар көбіне бірден төбелесе кетеді, бірінші болып шабуылдау, сосын қарсы шабуылдау жағы қиын болып тұр. Қарсыласын ұрады да, орнында тұрып қалады. Соққыдан қашу жағы да ойластырылмаған. Мұны да үйретіп жатырмын. Сосын африкалық спортшылардың дене тұрқы жаратылысынан басқа екенін білесіз. Әрі олар жылдам. Бапкерлердің сөзімен айтсақ, «материал» жақсы, тек оларды дұрыс бағытқа сілтейтін маман қажет. Әйелдер құрамасында қарсыласынан айласын асыра алатын қыздар бар екен. Ал ерлер командасымен көп жұмыс істеу керек. Мұнда жеңіл атлетика мен футболға көп көңіл бөлінетіндіктен, бокстың тысқары қалып қоятыны түсінікті жайт. Сол себептен де боксқа қызығатын жастары аз. Сол жастарды көбейтуді көздеп жүрмін. Бірте-бірте оқу-жаттығу жиындарына жастарды көптеп шақырмақ ойым бар. Бізде оқу-жаттығу жиын жуырда бітеді, сосын бірінші қазанда тағы жиналамыз, сол кезде бапкерлермен ақылдаса отырып, нақты жоспар құрамыз. Қазір бастысы – техниканы жетілдіріп алсақ болғаны. Сосын Түркия, Қазақстан, Өзбекстан елдеріне барып, жаттығу жиынын өткіземіз.
– Басқа алып-қосарыңыз бар ма?
– Қазір тәжірибелі бапкерлердің көбі жалақысының аздығынан басқа жұмысқа ауысуға мәжбүр. Мысалы, мен Жамбыл бокс клубында істегенде 46 мың теңге жалақы алдым. Мұндай сомаға қазіргідей заманда отбасыны асырау мүмкін емес екені айтпаса да түсінікті. Бапкерлерді ынталандыру үшін жалақы сомасын мұғалімдермен тең етіп көтеріп берсе дейсің. Сосын бізде құрама қатарына қабылдандың ба, болды, отбасыңды айлар бойы көрмейсің ғой. Жарыстан жарыс, жиыннан жиынға барып, боксшыларды бәрінен биік қоясың. Ал отбасың өзімен өзі «өсіп» жатады. Сондықтан отбасыңның қасыңда күнде болмасаң да, ең құрығанда қалағанын әперетіндей жағдайың болса игі. Үйде ауа райы жайлы болса, сыртта өзің де алаңсыз жүре бересің ғой. Бізде бас бапкердің айлығы жақсы, ал қалғанына аз сома төленеді. Боксшыларда да солай, бірінші нөмірлі спортшы 100 мың теңге, ал екінші нөмірлі боксшы 50 мың теңге алады. Қосымша федерациядан, тағы басқа мекемелерден қаржы алады, бірақ футбол мен хоккей спортындағы легионерлер секілді қомақты айлық алмайды. Волейболшылардың өзі бізден көп алады. Бізде спортқа қаржы бөлінетінін жыл сайын айтамыз. Бірақ бәрі кадрға байланысты екенін айта кеткен жөн. Бізде спортшы бір жарыста бірінші орын алса, барлығы тек спортшыны ұлықтап, ал оны баптап шығарған бапкерді ешкім елемейді. Ешкім бапкерді есіне де алмайды, ол туралы сөз қозғамайды. Ал сол спортшыны көптің арасынан кім таңдап алды екен? Оның чемпион болуға әлеуеті бар екенін кім сезді? Осыны ешкім ескермейді. Мысалы, бізде Таразда жаттығу жиынында бес жүзден астам бала келеді. Сол бес жүздің арасынан бірнешеуін іріктеп алып, көзінде ұшқын, бойында жігер мен намыстың оты алаулап тұрғанын таңдап алып, кішкентай кезінен жасөспірім, сосын ересектерге дейін көзіміздің ағы мен қарасындай қарап, өсіреміз. Ал бірақ олар жеңімпаз атанып, жеңіс тұғырына көтерілген соң, аспаннан дайын чемпион болып түсе салғандай, жаһанды жалпағынан басып жүреді. Оған пәтер де, көлік те сыйға беріледі. Ал бапкерлер тасада қалып қояды. Сондықтан мемлекет алдымен бапкерлердің жағдайын жасауға тиіс. Ертең боксшы ұтса ол жеке өзі ұтқандай болады, ал ол ұтылса, бапкерді кінәлап шығады. Мұны болдырмас үшін бапкердің ерен еңбегін бағалап, қолайлы жағдай жасап беру қажет. Ал бапкер чемпион болатын баланы өзі-ақ табады, бір көргенде-ақ өзі сезеді. Біздің ел – талантқа толы ел. Сондықтан бапкерге лайық құрмет көрсетілсе дейсің.
Әңгімелескен Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ