Украинаның Еңбек сіңірген әртісі – Инеш Қыдырова

Украинаның Еңбек сіңірген әртісі – Инеш Қыдырова

Кейбір дерекке сүйенсек, Украинада 10 000-ға жуық қандас тұрады. Со­лар­дың бірі Украинаның Еңбек сіңірген әр­тісі – Инеш Қыдырова. Ол шы­ғар­ма­шы­лықтан бөлек, қоғам­дық жұмысқа белсене ара­ла­сады. Сондай-ақ Киев ұлттық мәдениет жә­не өнер уни­вер­си­тетінің доценті, өнертану ғылым­дарының кан­­дидаты де­ген ғылыми дәрежесі бар. Сахна төрін­де 25 жыл­дан астам уақыт жарқырап жүр­ген ол жуыр­да Таразда өткен «Қасиетті қа­зақ елі» халықаралық өнер фестиваліне қа­­тыс­ты. Қазір Нұр-Сұл­танға тұрақтаған Инеш Өсербайқызына ха­барласып, әңгімелескен едік. – Ең алдымен бізді отбасыңыздың Украи­на­да қоныстану тарихы қызықтырады. – Әкем Өсербай Қарақалпақстанның Кегейлі ауы­­­лында туып-өскен. Руы – Табын. Ал анам Татьяна –Харьков облысы Надеждино ауылының ту­масы. Әкем әскерден оралған соң жұмыс табу үшін Украинаға өтіп, ондағы Донецк облысына қарасты Краматорск қаласына тұрақтаған. Онда ол машинақұрастыру зауытында жұмыс істеп жүр­ген анаммен танысып, ақыр соңында екеуі көңіл жарастырып, шаңырақ көтерген. Отба­сы­мызда әкенің рөлі ерекше болды. Екеуінің рен­жіскенін еш көрген емеспін. Екеуі бір-бірін сый­лап өтті. Балаларын жақсы көрді, бірақ еркелікке «салып» өсірмеді. Бізде жерге жатып алып жылап, бірдеңе сұрау деген болмады. Барды қанағат тұт­тық. Қолда бар ойыншықпен ойнадық, кейбірін өз қолымызбен жасадық. Бірақ мен бала кезден музыкаға әуес болдым. – Оқытушылық қызметтен бөлек қо­ғам­дық жұмыспен айналысқаныңыз ту­ралы жиі жазылады. Қазақстанның Украинадағы елшілігімен де тығыз бай­ланыс орнатқан боларсыз? – Иә. 2008 жылдан бастап Украинадағы аз ұлт өкілдері жетекшілік ететін қоғамдық ұйым­дармен жұмыс істеймін әрі этникалық қа­зақ ретінде Қазақстанның Украинадағы ел­шілігі өткізетін іс-шараларға жиі қаты­са­мын. 2008 жылы Украинада Қазақстан жылы бо­лып жарияланғанда Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевпен бірге бір топ шығармашылық де­легация ере келген болатын. Сол кезде Ха­лық әртістері Роза Рымбаева, Әлібек Діні­шев­пен бірге Украинаның бірнеше қаласын ара­лап, концерт бергенбіз. Осы ретте айта кету ке­рек, Украинадағы Қазақстанның Төтенше және өкілетті елшісі Дархан Қалетаев келген соң «Отандастар» қорымен байланыс нығая түс­ті. Қазақ-украин қарым қатынасының жаңа дәуірі басталды. Түрлі жобаны бірлесіп шы­ғаруда, шығармашылық кештер мен та­ныс­тырылымдар өткізуде Қазақстан тарапынан көп көмек алдық. Былтыр елшіліктің үлкен қол­дауымен Украинадағы қазақтардың бірін­ші құрылтайы өтті. Сосын Днепрдің жаға­лауын­да орналасқан ірі саябақ кешенінде Қа­зақ­стан тәуелсіздігінің 30 жылдығын атап өттік. Ауқымды бұл іс-шараға Қазақстаннан арнайы әртістер келіп қатысты. Сондай-ақ Қа­зақстанда туған танымал адамдар да бұл кеш­тің қонағы болды. Ағайынды Кличколар ке­ліп, құттықтады. Шыны керек, қоғамдық жұ­мыспен айналысқанға дейін бізде осын­шама ұлт тұратынын білмеппін. 2008 жылы «Фольк­лорама» ұлттық мәдениеттер фес­тива­ліне дайындалып жүргенде аз ұлт өкілдерінің басын қосатын ұйымға жетекшілік ететін Ук­раи­наның еңбек сіңірген мәдениет қай­рат­кері Ашот Аванесянмен таныстым. Концерттік бағдарлама жасақтау үшін этностардың шы­ғар­машыл ұжымдары әрі олардың репер­туа­ры­мен танысуым керек болды. Сол кезде ұлт­тық дәстүрлердің, ұлттық өнердің, фольк­лор­дың әркелкілігіне таңғалған мен қоғамдық жұ­мыспен айналысуға бел будым. 2006 жылы Украина президенті жанындағы Мемлекеттік басқарудың ұлттық академиясын бітіріп, мем­лекеттік басқару ісі бойынша магистр дәре­же­сін алған болатынмын. Сөйтіп, шы­ғар­ма­шы­лықпен қатар, этноұлттық саясаттағы қо­ғам­дық жұмысымды бастап кеттім. Қазір мен Ук­раина ұлттық қауымдастықтар кеңесі төр­а­ғасы орынбасарының міндетін атқара­мын. Негізі, біз көпұлтты бір шаңырақ астына ұйыс­тыру үшін мемлекеттік деңгейде жұмыс істедік. Жанжалдың көбі түрлі ұлт өкілінің бір-бірін қабылдамауынан туындайды ғой. Біз­дің міндетіміз – олардың басын бір арнаға бірік­тіріп қана қоймай, азаматтарды қоғам­дық, мәдени процестерге кіріктіру, ешкімнен кем емес екенін сезіндіру. Біз бірнеше вектор бойын­ша біраз шаруа атқардық. Барлық ұлт ара­сындағы байланысты нығайту үшін дөң­гелек үстел басында жиі бас қостық. Оларды тол­ғандырған мәселелер бойынша ұсыныс әзір­леп, Жоғарғы Радаға ұсындық. Ондағылар да ұйым басшыларын шақырып, оларға қа­тысты жобаны мақұлдамас бұрын кездесу өткі­зіп жүрді. Сосын азаматтардың тарихи Ота­нымен мәдени байланыс орнатуды мақсат ет­тік. Аз уақыт ішінде бұл бастамамыз өз же­місін беріп, олар бізге, біз оларға барып, түрлі іс-шара ұйымдастырдық. Одан бөлек, өзге ұлттардың шығармашылығын шыңдап, ел ішін­де танылуына септігімізді тигіздік. Осы­лайша, ұлттық қауымдастық өкілдері Украина мәдениетіне әртүрлілік әкелді. Украина халқы өзге ұлт өкілдерін Қазақстан секілді әркез құшақ жая қарсы алады. Біз Қазақстанды барлық іс-шарада айтып жүреміз. Қазақтар мен украиндар арасындағы достықты да ау­зы­мыздан тастамай, айтып жүреміз. Қазақстан біз үшін – достық пен толеранттылықтың үл­гісі. – Тараздағы фестивальда қазақша ән ай­тып, көпшіліктің қошеметіне бө­лен­діңіз. Репертуарыңызда қазақша тағы қан­дай әндер бар? Орындағыңыз келіп жүр­ген ән бар ма? – «Атамекен» әні – менің орындауымдағы қа­­зақша бірінші ән. Оны репертуарыма 2007 жы­лы қостым. Әрі бұл – әкемнің сүйікті әні. Әкем «Инеш, бері келші. Роза ән айтып жатыр! Қа­рашы!» дегенде экранға «жабыса» кетіп, ұйып тыңдайтынмын. Жалпы, маған Роза Рым­баеваның ашық-жарқын дауысы, әнді орын­дау стилі қатты ұнайды. Бірақ мен «Ата­ме­кен» әнін басқа интерпретацияда әзірлеп шы­ғардым. Роза Рымбаеваның орын­дауын­дағы бұл ән Қазақстанда екін­ші гимн секілді қабыл­да­нады ғой. Ал мен күрделі вокал кірік­тіріп, мүл­де басқаша «кейіпте» орындадым. Жалпы, бұл жұмы­сым­мен мақтанамын. Тыңдаған қа­зақтың көбі «Қан­дай қызық интерпретация?» деп таңғалып жүр. Қазылар алқасы да жоғары бағасын берді. Тағы бір сүйсініп тыңдайтын қа­зақстандық әнші – «Мюзиколадағы» Карина Аб­дуллина. Кари­наның орындауындағы «Ар­ман жолдар» әнін өте-мөте ұнайды. Онымен та­нысқым ке­ліп жүр. Бір қызығы, біздегі әр­тіс­тердің түге­лі ел астанасы Киевте тұрады. Сол секілді мен де қазақстандық әртістер бас қа­лада тұра­тын шығар деп ойласам, олай емес екен. Мәдени өмір астанада емес, Алматыда қай­нап жатыр екен. Ал елордаға тұрақтаған мен әлі өз ортамды таппадым. Бірақ бұл да рет­­теледі деп үміттенемін. Бірақ Мәдениет жә­­не спорт министрлігіндегілерге «Қа­зақ­стан­да жат жерде емес, өз елінде жүргендей сезін­сін» деп маған көмектесіп жүргеніне алғыс ай­тамын. Қазір бір өсімдікті тамырымен қоса қа­зып алып, басқа орынға отырғызғанда «гүл­дене ме екен, әлде солып қала ма?» деп ба­қы­лаймыз ғой. Менде де тура сондай жағдай. Мен үшін бұл – жаңа тәжірибе. Бірнеше ай бұрын бар­лығын тастап, елге келемін деп ойлаған емес­пін. Дей тұрғанмен, бұл менің бұрыннан бар­лығына айтып жүрген арманым еді. Жоғарыда айтып өткенімдей, көп жыл бойы Қа­зақстанның Украинадағы елшігілімен ты­ғыз жұмыс істедім. Қазір де байланыстамын. Бүгінде менің қазақстандық әншілердің шы­ғармашылығымен танысуға мүмкіндігім бар. Олар­ды жанды дауыста тыңдап, қазақ тілінің бай­лығын «сезінгім» келеді. Өкініштісі сол, бұ­ған дейін қазақ тілін үйренуге мүмкіндік бол­мады. Украинада қазақтар аз тұрады. Ке­зінде көп болғанымен, егемен ел атанған соң көбі Қазақстанға қайтып кеткен. Сондықтан бізде тіл үйренетіндей орта жоқ. Сосын әкем бізге үнемі келетін туыстарымен ғана қазақша сөйлесетін. Ол кісі туыстары келгенде тоқ­тамай қазақша сөйлеп, Украинада өзіне же­тіс­пеген ана тілінің «үнін» естіп, ерекше күйге бө­ленетін. Егер әу бастан анам екеуі өзара қа­зақ тілінде сөйлескенде қазақша сөздерді бала кезден құлағыма «құйып» өсетін едім. Қазір қазақ тілін үйрену туралы ойланып жүрмін. Бірақ Қазақстанда шетелдегідей өзге ұлт өкілдері үшін арнайы жасақталған тілдік курс бар-жоғын білмеймін. Десе де, қыркүйек айы­нан бастап осы іспен айналыспақшымын. Се­бебі осындай ортада жүріп, тілді үйренбеу күнә деп санаймын. Оның үстіне, Қазақстан – менің тарихи Отаным. Бізде төлқұжатта қай ұлт­тан тарайтының көрсетілмейді, тек аза­маттығы көрсетілетін графа бар. Бірақ этни­ка­лық белгілер бойынша, мен – қазақ қызы­мын. Украинада түркі халықтарының өкілдері бір-бірін жақын тартып, жиі араласады. Кейде мені Қырым татарлары өз ұлтынан деп ойлап, өз әпкесіндей көріп, ыстық ықыласын білдіріп жатады. Мен этникалық қазақ – сұм соғыс пен сая­си репрессиялар салдарынан әрі туған елі­нен жер аударылған өзге ұлт өкілдерін туған бауырындай көрген ұлы қазақ халқының өкілі екенімді мақтан тұтамын!