Жаңалықтар

Красноярскідегі қазақ жастарының көшбасшысы – Гүлнара

ашық дереккөзі

Красноярскідегі қазақ жастарының көшбасшысы – Гүлнара

Гүлнара Төлешова Красноярск (Ресей) қаласында А.Кузнецов атындағы еңбек және келісім сарайының ұлттық мәдениеттермен жұмыс жөніндегі бөлім басшысы қызметін атқарады. Қоғамдық жұмысқа ерте араласқан ол Красноярск өлкесіндегі қазақ жастарының көшбасшысы ретінде танылып, этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келісімнің бірегей үлгісін танытуды мақсат тұтқан. Бір жыл бұрын ашылған «Ақ Жайық» қазақ ұлттық-мәдени автономиясының негізін қалаушылардың бірі. Красноярск қазақтарының рухани-мәдени ортасын қалыптастыруды көздеп жүрген Гүлнараға хабарласып, сұхбаттасқан едік. – Ресейдегі қазақ қауымдастығы жайлы сөз қоз­ға­ғанда, ең алдымен омбылық Торғын Әшенова құр­ған «Омбы қазақ­тары» ұйымы еске түседі. Ал Крас­ноярск қазақ­тарының басын біріктіретін «Ақ Жайық» қазақ ұлттық-мәдени авто­номиясын құрған сіз туралы бірінші рет естуіміз. Бұл қоғам­дық жұ­мыс­қа бел шеше кірісуіңізге не себеп болды? – Мен Красноярск қаласында тудым, осын­да мектеп бітір­дім. Осында персоналды басқару ма­мандығы бойынша жоғары білім алдым. Ата-анам – Астрахань облысының қазақ­тары. Әкем кезінде Сібірдегі достарына келіп, осында жақ­сы жұмысқа тұрып, пәтер алған. Сосын Аст­раханьға барып, анама үйленіп, оны осында алып келген. Отбасында үш ағайындымыз. Мен – үйдің кенжесімін. 2012 жылдан бастап осындағы «Арман» атты қазақ ұйымының жұмысына ат­салыс­тым. Бұл жұмыс арқылы мені байқаған жауапты кісілер Красноярск қаласындағы қазақ жастары автономиясының төрағасы болуды ұсынып, онда төрт жыл бойы жұмыс істедім. 2013-2017 жылдар аралығында «Мир» атты Крас­ноярск өлкесі ұлттық жастар бір­лестіктері кеңесінің төраға орынбасары қызметін атқардым. Онда осы өлкедегі барлық ұлттық автономиялардың жұмысын бақыла­дым. Сонымен қатар 2016-2019 жылдар ара­лығында екі аймақтық телеар­на­дан таралатын «Соседи» деген ұлтаралық телебағдар­ламаның жүргізушісі болдым. Диплом алар кезде осын­дағы А.Кузнецов атындағы еңбек және келісім сарайының басшылығы жұмысқа шақырды. Соңғы бес жылда қазақтар ғана емес, өзге ұлт өкілдері өткізген іс-шараларға белсенді ара­ласып жүргенімді байқаса керек. Осылайша, 2017 жылы осында жұмысқа тұрдым. Биыл наурыз айында осы кешендегі ұлттық мә­де­ниеттермен жұмыс жөніндегі бөлімнің бас­шысы қызметіне тағайындалдым. Осы са­ланың басы-қасында жүрген соң 2021 жылдың сәуір айында «Ақ Жайық» деген ат­пен қазақ ұлттық-мәдени автономиясын ашуды жөн санадық. [caption id="attachment_188488" align="alignnone" width="2048"] ашылуы пандемия­мен тұспа-тұс келді. Десе де, осында тұратын қазақтар біздің ашылғанымызды естіп, «Не істер екен?» деп күтіп отырғандықтан, бар күшімізді салып жұмыс істедік. Негізі, біз жұмысты жақсы бастадық деп ойлаймын, се­бебі бір жылдың ішінде үш үлкен іс-шара өткіздік. Мұндай шаруаны кез келген ұйым атқара алмайды. Алдымен, қазан айында «Красноярск өлкесіндегі қазақ мәдениетінің күні» деген атпен іс-шара ұйымдастырдық. Содан соң желтоқсан айында Ұлттық домбыра күнін атап өттік. Қазақстанда бұл мереке шіл­денің алғашқы жексенбісіне дөп келетінін білеміз, бірақ Ресей аумағында эпидемио­ло­гиялық талаптар бойынша шектеулер тек күз айында алынып тасталған соң, біз бұл іс-шараны жыл соңында ғана өткізе алдық. Бұл мерекені жоғары деңгейде атап өтуімізге Крансоярск өлкесі губернаторының қоғамдық бай­ланыс басқармасы мен Достық үйі көп кө­мектесті. Омбы қаласынан домбырашылар ансамблі келіп қатысты. Басқа ұлт өкілдері де өз өнерін ортаға салды. Осыдан соң жыл сайын ұлттық аспаптар фестивалін өткізу идеясы туындады. Биыл наурыз айында «Приветствие поколение» деген атпен Көрісу күнін тойладық. Жалпы, мен шығармашылықтың адамы әрі мәдениет қызметкері ретінде бізді өзгеден ерекшелеп тұратын айрықша дәстүрімізді таныт­қ­ым келді. Наурыз мерекесін күллі түркі әлемі тойлайды. Сол секілді бәріне ортақ мей­рам­дар жетерлік. Ал Көрісу күнінің мәні ерек­ше. Тіпті, Қазақстандағы кейбір облыстарда тойланбайтынын білемін. Ал мен болсам осындағы жұртшылықты халық қыстан аман-есен шыққанына қуанып, бір-бірімен қол алысып, жасы үлкендерге ізет көрсетіп, ілтипат біл­дірудің біз, қазақтар үшін аса маңызды еке­нін көрсеткім келді. – Красноярск өлкесінде шамамен қан­ша қазақ тұрады? – Жалпы, өлкеде 159 ұлт өкілі тұрады. 33 қо­ғам­дық ұйым жұмыс істейді. Бұл аймақта 1,5 мың қазақ тұрады, соның ішінде Красноярск қаласында тұратындардың саны – 600-ге жуық. Бұл жер «Омбыдағыдай неге қазақтар көп емес?» дейтіндей емес, Красноярск – алыс Сібір­де орналасқан аймақ. Кезінде өңменіңнен өте­тін қара суық болатын, қазір климат өзгерді. Мұн­дағы көпшілік жолдама арқылы келіп, осын­да қалып қойған. Қазақтардың көбі 90-жыл­дары Қазақстаннан осында келіп тұрақ­таған. Басым бөлігі инженерия мен по­лиция­ның оқуын оқу үшін келген. Ал енді бір бөлігі кезінде Красноярск өлкесінің солтүстігінде ор­наласқан Норильск қаласына шахтада, мұ­най-кен орындарында жұмыс істеу үшін бар­ған. Қаражат жинап, жағдайын жасап алған соң, зейнетке шығар жаста елге оралғандары да бар. Біз азбыз, бірақ аз болсақ та бір-бірімізге қолдау көрсетіп, қалайша жұмысқа жұмыла кірісе кететінімізді сөзбен сипаттай алмаймын. Біріміз үшін бәріміз жүгіріп, шапқылап жүрге­німіз­ді көргенде бойымды мақтаныш кернейді. Қазір бізге 60-қа жуық қазақ отбасы үнемі көмектесіп тұрады. Одан бөлек, 15-тен астам жас та барлық іс-шараның басы-қасында жүре­ді. Қазақтан бөлек, орыстардың да көмегі көп тиеді. «Мен – Қазақстаннанмын, тарихи Ота­ным­ды ештеңеге айырбастамаймын!»,– деп белсенділік танытатын орыстар да бар. Ұйым ашыл­ғанын енді естіген орыстар «Осындай ұйым құрғаныңызға қуаныштымыз. Қазақ­стан­ды сағынып жүрген едік. Жақсы болды» деп қуанышын жасыра алмай, алғыс жаудырады. Іс-шаралар өтіп жатқан кезде «Қазақстан» деген­ді естіген кейбір орыстардың көзі жанып, «Мен Көкшетауда оқығанмын», «Ал мен Шым­кентте тұрмысқа шыққанмын», «Мен болсам, Қазақстанда өндірістік тәжірибеден өткен едім. Қайта саяхаттап қайтқандай болдым» дегенін есті­генде кәдімгідей масаттанып қаласың. Арада 20 жыл өтсе де, Қазақстанға, қазақ мәде­ние­тіне деген құрмет ерекше. Көзқарасы бая­ғыша. Өзгермеген. – Бір ай бұрын Семейде «Отандастар» қоры­ның ұйымдастыруымен өткен форумға қатыстыңыз. Бұл сіздің Қазақ­станға бірінші рет келуіңіз бе? – Оған дейін Атырауда жарты күн бол­ған­мын. Астраханьға жақын болғандықтан, сон­дағы туыстарымыздың бір мерекесіне келген едік. Ал Қазақстанды толыққанды өткен айда ғана араладым. Осы ретте бізге осындай мүм­кіндік бергені үшін «Отандастар» қорына ерек­ше алғысымды жеткізгім келеді. Себебі ол қор себеп болмағанда Семей қаласына ешқашан бар­мас едім. Бұл сапарда Абайдың өмір жолы, ту­ған жері, шығармашылығы туралы көп дерек білдік. Екіншіден, Жидебай, Қоңырәулие үңгі­ріндегі киелі жерлерді көріп, бұлақ суынан дәм татып, ерекше күй кештік. Тарихи деректерге қа­нық болдық. Мен құдды бір геолокация өзгерт­пеген секілдімін. Өз үйімде жүргендей сезін­дім. «Уау, Қазақстанда жүргеніме сене алар емеспін» дегендей көңілім арнасынан асып-тасыды деп «қатты» айтпаймын. Саналы түрде атажұртымыз Қазақстанда жүргеніме мар­қайып жүрдім. Хәкім Абай туралы көпшілік біле бермейтін мәліметтерді естіп-білгеніме қуандым. Се­мейден соң Алматыға бір апта тұрақтап, туыс­қандарыммен бірге тойдан тойға бардық. Жалпы, Алматы – келесі күнің қамсыз өтетініне сенім беретін, жаныңа ты­ныштық сыйлайтын қала. Барлығына жағдай жасалып, мүмкіндік берілген. Қазақтар – өздерін қорғап қана қой­май, өзгені де жау қолынан алып қалатын жау­жүрек халық. Бізге біреу тиіспесе, өзіміз ешкімге ұрынбаймыз. Бойымыздан тәрбие, мәдениетке деген құрмет, өзгелерге деген ізет байқалып-ақ тұрады. Алма­тыда осыған ерекше көзім жетті. Алматыдан кейін киелі мекен Түр­кістанға бардым. Жолай Шымкентке соқтым. Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне зиярат жасап, бабалар рухына тағзым еткен соң біз, Ресей қазақтары «қазақ Венециясы» деп атайтын қалашыққа бардым. Онда су үстінде шоу көрсеткен әртістердің өнеріне тәнті болып, ұмытылмас әсер алдым. Бірақ Түркістанның ап­тап ыстығы біз, сібірліктер үшін өте қо­лай­сыз. Ондай қалыпта жүріп-тұруға үйрену керек се­кілді. Бірақ астананың климаты Красноярс­кі­мен бірдей екен. Жолдары да біздегідей кең, көшелері де рет-ретімен салынған. Өте қо­лайлы қала. – Қазақстанға қыдырып қана келмей, Дос­тық үйлерінің басшылығымен іс­кер­лік байла­ныс орнатып үлгеріпсіз. – Иә. Семейдегі форумды айтпағанда, өзге қа­лаларға өз бастамаммен бардым. Ол кезде еңбек демалысына шыққан едім. Ресейде қазақ мә­дениетін насихаттап жүрген, сондай-ақ түрлі мәдениет өкілдерімен етене жұмыс іс­тейтін маман ретінде осындағы әріптестерім­мен кездеспей кете алмадым. Алматыда Қазақ­стан халқы Ассамблеясы хатшылығының қа­былдау бөлмесіне хабарласып: «Ресейден келген қонақпын. Красноярсктегі Еңбек және келісім сарайында ұлттық мәдениеттермен жұмыс жөніндегі бөлімнің басшысы болып жұмыс істеймін. Жұмысым тура сіздер атқарып жүрген шаруалармен тығыз байланысты. Достық үйіне барып, қандай жұмыс істеліп жатқанын көргім келеді», – дедім. Жарты сағаттан соң ондағы ұлтаралық қарым-қатынасты дамыту жөнін­дегі бөлім басшысы хабарласып, кездесуге шақырды. Ал бас қаладағы Достық үйінің басшысымен «Отандастар» қоры өкілдерінің көмегімен байланыс орнаттым. Сосын дирек­тор «Домбыра күніне» орай филармонияда өткен керемет кешке шақырды. Маған мұндай мүмкіндік тағы қашан беріледі?! Үздіктердің үздігі саналатын майталмандардың өнерін тамашаладым. Жалпы айтсам, мәдениетіміздің «иісі» аңқып тұрған барлық жерді аралап, уақытты жемісті өткіздім. – Красноярск қазақтарын толған­дыра­тын не мәселе? Не қажет? Қандай көмек керек? – Бізде қазақ тілін үйренуге мүмкіндік бол­май тұр. Біздің өлкеге тіл маманы кем дегенде бір айға келіп, аптасына үш рет сабақ берсе, ары қарай өздері-ақ іліп әкетеді. Қазір үйде балаларымызға қазақша сөйлейміз. Оның ұлты – қазақ, діні – мұсылман, дала халқының ұрпағы екенін біліп-өссін деп мейлінше айтып отыра­мыз. Екінші мәселе, ұлттық киімдер аса қажет. Бір комплектінің өзі жетеді. Менде көрмеге қоятын киімдер бар. Бірақ бір іс-шараға қа­тысарда топпен бірге шығу үшін төрт киім ке­рек. Ал бізде ондай көп киім жоқ. Ара­мызда ұлттық биімізді билегісі келетін қыздар бар. Олар ұлттық киімді Сібір Федерал­ды универ­ситеті арқылы уақытша алып, концерт біткен соң қайта өткізеді. Дегенмен ондағылар ол киімдерді әркез бере бермейді. Бірақ біз уни­верситеттің әкімшілігіне тәуелді болғымыз келмейді. Өзгелерге төл мәдениетімізді толық­қанды, еш кедергісіз көрсеткіміз келеді. Алға қой­ған мақсатымыз көп. Қазір Красноярск пен Көкшетау қалаларының арасында шығар­ма­шылық байланыс орнату үшін келіссөздер жүргізіліп жатыр. Одан бөлек, «Ұлттық аспап­тар фестивалін қалай өткізсек болады?» деп бас қатырып жүрміз. Сонымен қатар осында ат спортын дамыту да жоспарда бар. Жылқы – біз үшін киелі, қасиетті жануар, сондықтан оны же­ті қазынаның бірі санайды. Қыз қуу, көкпар секілді ұлттық ойындардың ерекшелігін көр­сеткіміз келеді. Жалпы, бізде жоспар көп, үміт зор.

Сұхбаттасқан Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ