Жаңалықтар

Қазақстанда алған біліміммен Нью-Йоркті маман ретінде мойындаттым – Арайлым Қалдарбек, архитектор

ашық дереккөзі

Қазақстанда алған біліміммен Нью-Йоркті маман ретінде мойындаттым – Арайлым Қалдарбек, архитектор

Арайлым Қалдарбек биіктігі бір-бірінен асып, көкке шаншылған ғимараттар иін тірескен Нью-Йорк қаласында жұмыс істейді. Ондағы еңселі ғимараттардың қатарын көбейтумен ай­налысатын компанияда жұмыс істейтін ол архитекторлар мен инженерлерге консультация береді. Олардың сызған сызбасын тексеріп, жоба әзірлеушілерге құрылысты бастауға қажет құжаттарын реттестіруге көмектеседі. Ол Нью-Йорктегі жауапты бұл жұмысқа тұруға Қазақстанда алған білімі, жиған тәжірибесі септігін тигізгенін айтады. Тәжірибесі молайған соң, елге келіп, жаңа құры­лыстың басы-қасында жүргісі келетін ниетін айтқан архитектор Арайлымға хабарласып, әңгімеге тартқан едік. – Неміс ақыны Гете «Архитектура – тас­пен жазылған құдіреттi музыка» деген екен. Таспен жазылған музыка «авторы» болу­ға кім түрткі болды? – Архитектор мамандығын таңдауыма әкем себепші болды. Ол кісі көп жыл бойы құры­лыс саласында жұмыс істейді. Өзінің жеке ком­паниясы бар. Бала кезімнен әкемнің құры­лыста атқарған жұмысын көріп өскендіктен, бо­лашағымды осы саламен байланыстырған дұрыс деп санадым. Қазақ-түрік лицейінде оқып жүргенде сыныптастарымның көбі се­кіл­ді ІТ саласына қызығып, хакер боламын деп ой­лайтынмын (күліп). Десе де ҰБТ-дан грантқа тү­суге жеткілікті ұпай жинай алмадым, сосын ата-анам «Қайда тапсырғың келеді, өз еркің» деп қолдау көрсетті. Сөйтіп, М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік уни­вер­сите­тінің құрылыс және көлік факультетіне оқу­ға түстім. Екінші жылы оқу үлгерімім жақ­сы болғандықтан, грантқа ауыстым. – Ал бариста курсына не үшін бар­дыңыз? Қосымша жұмыс істеп, ата-анаңызға салмақ тү­сір­гіңіз келмеді ме? – Негізі, мен 13 жасымнан бас­тап жұмыс істедім. Әркез ата-анамнан керегіме жара­та­тын қаражат сұрай бергім кел­меді. Сөйтіп, алғашында даяшы бо­лып жұмыс істедім. Шым­кент­те «Сәлем» әлеуметтік қа­ла­шығында ерікті болып жұмыс іс­тегенім бар. Сол кезде досым­ның баристаның курсына барып жүргенін көріп, мен де онымен ере барып, көп нәрсе үйреніп алдым. Бас­тапқыда ата-анам баристаның сер­тификаты не үшін керек екенін түсін­бей, үнемі сұраумен болды. Дегенмен Шымкентте мамандығым бойынша да жұмыс істе­дім. Бір құрылыс компаниясында қазір Нью-Йорктегідей іс қағаздарды жүргізу, кон­сультация берумен айналыстым. Құрылыс жұмыстарын тексеруге атсалыстым. Одан бө­лек, архитектураны басты бағыт етіп алған бір ком­пания ұйымдастырған үш айлық тренингке қатыстым. – Нью-Йорк қалталылар қаласы екенін бі­леміз. Неліктен дәл сол қаладағы оқуды таң­дадыңыз? –2017 жылы ағылшын тілін жетілдіру үшін Америкаға барып, жазғы мектепте оқып келдім. Кейін Мэриленд университеті архитектура факультетінің магистратура бөліміне оқуға түстім. Шетелдік студент болған соң, тіл кур­сынан өтуім қажет болды. Нью-Йорк қаласында мен оқыған мамандық бойынша мүмкіндік көп екенін түсініп, университеттің Балтимордағы кампусынан осындағысына ауысып, білімімді жетілдірдім. Бастапқыда мұнда тұру қиынға соқ­ты. Лицейде ағылшын тілі пәнінен үлгері­мім жақсы болса да, оны осында жазғы мектеп­ке келіп жетілдірсем де, алғашында «шок» бо­лып, екі ай бойы мүлде сөйлей алмай қалдым. Алдымен Нью-Йорктің орыстілді ауданында тұратындармен орысша сөйлесіп, содан соң ағыл­шынтілді ортаға кіре бастадым. Аме­ри­калықтармен бірге жұмыс істесем, ағылшын­шамды дамытамын деп, кофеханаға жұмысқа тұрдым. Маған қатты көмектескен сол болды. Қарап тұрсам, барлығы адамның өзіне бай­ланысты екен. Не ойласаңыз, сол орындалады. Негізі, ата-анам басында мені оқуға жібергісі кел­меді. Үлкендерді білесіз ғой, «қызға қырық үйден тыю» деген ұстаныммен қыз баланы жа­сынан қатаң бақылауда ұстағанды құп кө­реді. Оның үстіне, алдында лицейде оқығанда кам­пуста тұрғаным бар. Сол үшін олар грантты ұтып алсам да, елде қалуымды қалады. Содан соң осы жақта грантқа түсуге көмектескен ком­­­паниядағылар анаммен хабарласып, бар­лығы жақсы болатынына сендірді. Қазір бар­лығы жақсы, дегенмен ата-анама болған жайттың, мені алаңдатқан мәселенің барлығын айта бермеймін. Тек маңызды жаңалықтарды бөлісемін. Олардың мен үшін уайымдағанын қаламаймын. – Ал қазір онда сізге жүктелген міндет қандай? – Қазір мұнда жаңа құрылысқа жауапты бағ­дарлама менеджері болып жұмыс істеймін. Әрі архитекторлар мен инженерлерге кон­сультация жүргіземін. Олардың сызған сыз­басын тексеремін. Сондай-ақ, жоба әзір­леу­шілерге құрылысты бастауға қажет құжаттарын рет­тестіруге көмектесемін. 2018 жылы Қа­зақстанда құрылыс жүргізу үшін жұмыс басын­да архитектор, инженер болуға тиіс және құжат­тары түгел болуы керек дегенді талап ете­тін заң шықты. Америкада да осы заң кү­шіне енді. Одан бөлек, Нью-Йоркте құрылыс қа­лай жүргізілу керек екенін түсіндіретін 5-6 үлкен кітап бар. Сол кітаптан қажет деректерді алып, архитекторлар мен инженерлерді ха­бар­дар етемін. Сонымен қатар, қазір мұнда шағын биз­неске арналған көп бағдарлама бар. Соны іске асыру үшін құжаттар жинап жүрміз. –Архитектор лицензиясын алу ойы­ңыз­­да бар шығар? – Әрине. Бірақ ол үшін бес жыл бойы жұ­мыс істеу қажет. Сосын лицензия алуға мүм­кін­дік беретін, 100 сұрақты қамтитын тест тап­сыру керек. Бірақ ол тест тапсырудың құны қым­бат. 2-3 рет қайта тапсыратындай қара­жа­тым жоқ, сол үшін қазір бір тапсырғанда қажет ұпай­ды жинайтындай мұқият дайындалып жүр­мін. Бірақ екінші компания басшылығы жалақыны жақсы төлейді. Архитекторлармен ты­ғыз жұмыс істеген соң, олармен жиі әңгі­ме­лесемін, арасында сырласамын. Олардың жа­лақы­сы менікінен азырақ. Сол үшін әзірге қа­зіргі жұмысымды істей берсем деймін. Дегенмен ар­хитектор лицензиясы болашақта жеке ком­пания ашуға қажет, сол үшін қалай да болса әлгі тестті тапсырып, лицензияны алуым керек. – Ерекше ғимарат көрген кезде, оны сал­ған архитектор кім екенін білгіміз ке­леді. Алдағы уақытта осындай ерекше ғи­мараттың архитекторы ретінде таныл­сам деген ойыңыз жоқ емес шығар. Қан­ша дегенмен, өнер адамы өз туындысының көпшілік жүрегіне жол тапқанын қалайды ғой... – Әрине, бұл – менің арманым. Дегенмен ал­дымен компанияны дамыту керек. Жоба әзір­леудің шебері саналатын мамандар жаңа­дан ашыла салған компанияға келе салмайды. Сол үшін компанияның атын шығару керек, қы­зық жобалар жасаған жөн. Жеке компания аш­қандармен сөйлескен кезде, олар мәртебесін өсіру үшін ә дегенде көп жұмысты тегін ат­қарғанын айтады. Менің мақсатым – жеке ком­пания ашу, содан соң жеке архитектор ре­тінде танылу. Бізде көбіне үлкен құрылыс жұ­мысы сөз етілген кезде, бас архитектордың есі­мі ғана аталады. Бірақ түптеп келгенде бар­лық жұмысты ол емес, оның қоластындағы ар­хитекторлар атқарады. Осылайша, олардың жұ­мысы еленбей қалады, әрі жоғарыда айтып өт­кендей, архитектордың айлығы аз. Дегенмен мұны түрлі саламен байланыстырып, дамытуға болады. Жыл сайын енгізіліп жатқан жаңа­лық­тарды сол себептен де бақылап жүрмін. Аме­рикада ІТ саласы мықты дамығанын білесіз. Қа­зір біздің компания ІТ мен құрылысты байланыстырып, қатар дамытуды қолға алып жатыр. Мен де бұл бастаманы болашақта іске асыруды ойластырып жүрмін. [caption id="attachment_182019" align="alignleft" width="327"]– Білікті мамандардың шетелге кетуі жиі­легеніне наразы жұртшылық «Олар ен­ді Қазақстанға қайтып келмейді. Қазақ­стан­ның «миын» өзгелер пайдаланып жа­тыр» дегенді алға тартады. – Мен мұнымен келіспеймін. Қазақстанмен бай­ланысым үзілмейді. Қазақстан – менің ту­ған жерім. «Қазақстанға қайтып бармаймын» деп ешқашан ойлаған емеспін. Дегенмен бір орын­да тұрып қалмай, жан-жақты дамығанға не жетсін! Мен әлемнің адамы болуды көздей­мін, десе де елімді көркейту үшін аянып қал­май­мын. – Қазақстанда аз уақыт болса да жұмыс іс­теген сіз архитектордың біздің елде елеу­сіз қалған мамандықтың бірі екенін жақ­сы білесіз. Америкадағыдай сұранысы көп мамандық қылу үшін бізге не істемек керек? – Бізде барлығын тамыр-таныс, аға-көке ше­шеді. Маған сол ұнамайды. Сол үшін елде қалсам, кәсібімді дөңгелету үшін көп уақыт ке­тетінін түсіндім. Бірақ барлығы адамның өзі­не байланысты. Қанша жерден тамыр-таныс аяқтан шалып тұрса да, топ жарып шығатын таланттар баршылық. Дегенмен қалтасы қалың азаматтар қалалық жобалардың түгелін ием­деніп алғысы келеді, сол жобаларға жауапты мамандардың басы-қасында жүреді. Содан соң көбі құрылысты стандарттарға сай жүргізбейді. Алдымен халықтың жағдайын ойлау қажет, барлық жұмыс біткен соң, күтпеген жерден өрт шы­ғып жатса, жер көтерілсе, құрылыс тапсы­рыл­май, қаншама адамның еңбегі зая кетеді. Деген­мен қазір оңтүстіктің астанасы саналатын Түркістанға көп ақша құйылып жатыр. Көркем ғи­мараттар тұрғызылды. Елдегілер барлығы өз қо­лынан келетінін түсінді. Дегенмен архи­тек­тура анау айтқандай бизнес емес, ел аузында жеке адамның шеберлігі емес, керемет са­лын­ған ғимараттың құрылысы жиі айтылады. Ком­пания ашып, мәртебесін асыру керек де­генді алға тартып отырғаным да сондықтан.