Моңғолиялық Forbes-тің үздік отыздығына енген қазақ: FORBES-тің рейтингіне ену – жақсы-ақ, бірақ...
Моңғолиялық Forbes-тің үздік отыздығына енген қазақ: FORBES-тің рейтингіне ену – жақсы-ақ, бірақ...
Қазақстандық БАҚ екі апта бұрын Моңғолияда тұратын қос қандасымыз Базар Әшімұлы мен Аягүл Тілейханқызы моңғолиялық Forbes-тің «30-ға дейінгі 30» рейтингіне енгенін жарыса жазған еді. «30 жасқа дейінгі ең перспективалы 30 азаматтың» тізіміне енген екеудің бұл жетістігін елдегілер қуана қабылдап, әлеуметтік желілерде қолдау білдірді. «Хэруга партнерс» компаниясының негізін қалаған адвокат Базар Әшімұлы атажұрттағы қалың бұқараның белсенді түрде қолдау білдіргенін бірінші рет естіп тұрғанын айтады. Бес жыл ішінде біраз шаруа атқарып, әсіресе парламент мүшесі басқаратын компанияға қарсы сотта жеңіске жетіп, көпшілік қалауымен жаяужол салынуына себепкер болған Базарға хабарласып, әңгімелескен едік.
– «Мамандық таңдау – тағдырыңды таңдау» деген сөз жауыр тіркес көрінгенімен, шындап келгенде бұл – өмірдегі ең шешуші қадамдардың бірі. Ал сіз мамандығыңызды таңдауда неге мән бердіңіз?
– Баян-Өлгей аймағында өсіп-өніп, 10 жылдық мектепті бітірген соң, Моңғолия ұлттық университетінің заң факультетіне оқуға түстім. Шынымды айтсам, әу баста «Қайтсем де заңгер боламын», «Бұл – беделді мамандық» дегендей зор қызығушылық болған жоқ. Қазақстанда түлектер болашақ мамандығын қалай таңдайтынын білмеймін, біз жақта мен мектеп бітірер кезде «Қай мамандықты таңдаған дұрыс?» деп зерттеу жүргізу жағы дұрыс дамымаған еді. Он үш жыл бұрын бұл туралы көп ақпарат та болмады. Тек конкурс уақыты таяған кезде заңгер мамандығын игерсең, жұмыс бірден табылатынын естіп-біліп, заң факультетінде оқуды құп көрдім. Әйтпесе, отбасымда заңгер ешкім жоқ. Әкем салық инспекторы болып жұмыс істеді, ал анам – үй шаруашылығындағы кісі. Ағаларым – түрлі мамандық иелері. Ал заңгерлікке деген сүйіспеншілік университетте оқып жүргенде пайда болды.
– Сонда бұл сала несімен қызықтырды?
– Қазір ойлап қарасам, оған мынадай үш фактор әсер еткен секілді. Әкем үкіметтік ұйымда істеп жүргенде өте әділетті қызметкер болуға тырысып-бақты. Жұмысты әділ істеуің керек, адамға зияныңды тигізбеуің керек екенін бала жастан санамызға сіңірді. «Заңгер болсам, кішкене күнімнен әкем айтып келе жатқан әділеттіліктің жолында жүремін» деген ой маған темірқазық болды. Екіншіден, заңгер, адвокат мамандардың басты мақсаты – әділетсіздіктен жаны қиналып, жанталасып жүрген адамдарға көмектесу, сол тығырықтан алып шығу, сосын сол адамдардың алғысын естіп, қошаметіне бөлену. Сол жағынан да бұл мамандық қатты қызықтырды. Сосын заңгер болу арқылы көп табыс тауып, жоғары айлық алуға болатыны тағы бар. Бірақ шынымды айтсам, мамандығымды 100 пайыз не үшін жақсы көретінімді білмеймін. Десе де «Нені жетік білемін?» дегенде, мамандығымның қыр-сырын толық меңгергендіктен, осы саланың білгірі екенімді нық сеніммен айта аламын.
– Өзіңіз негізін қалаған «Хэруга партнерс» компаниясы қашан ашылды? Жеке өзіңіз аштыңыз ба әлде серіктестеріңіз бар ма?
– 2014 жылы университет бітірген соң сақтандыру компаниясында заңгер кеңесшісі болып екі жыл жұмыс істедім. Осы жақтың заңы бойынша екі жыл мамандық бойынша жұмыс істеген соң, көп мүмкіндікке жол ашатын емтихан тапсыруға болады. Ол сыннан мүдірмей өтсең, заңгер, сосын адвокат бола аласың. Емтиханды сәтті тапсырған соң, заңгер болу құқын иелендім. Сосын 2017 жылдың басынан бастап адвокат қызметін атқара бастадым. Ойлана келе, университетте бірге оқыған екі досыммен бірге «Хэруга партнерс» компаниясын құрдық. Біздің мақсатымыз – кәсіпкерлерге, компания өкілдеріне заң жағынан ақыл-кеңес беру, адвокат қызметін ұсыну. Моңғолиядағы ішкі компаниялар, Моңғолияға инвестиция салған шетелдік компанияларға қызмет көрсетеміз. Бір сөзбен айтқанда, біздің басты жұмыс бизнеске бағытталған. Қылмыстық іс, отбасылық мәселелерді шешуге көп келісе бермейміз, бірақ бізбен үнемі жұмыс істейтін тұрақты клиенттер «Бұл істі қолға алыңдаршы, сендерге ғана сенеміз» деп сенім артқан соң, бизнестен өзге мәселелерін де қарастыруға тура келеді. Ондай жағдай туындаса, мұндай істен хабары бар біраз қызметкерді жұмысқа тартамыз. Басында бұл компанияны моңғол азаматтарымен бірге ашқан едік. Кейін қатарымызға Баян-Өлгейде өсіп-өнген, болашағын заңгерлікпен байланыстырған біраз қазақ қосылды.
[caption id="attachment_181259" align="alignnone" width="1920"] «Хэруга партнерс» компаниясының қазіргі ұжымы[/caption]
– Моңғолиялық Forbes журналы жариялаған «30 жасқа дейінгі ең перспективалы 30 моңғолиялық» рейтингіне енуіңізге де қоғамдық жұмысыңыз себеп болды деп ойлайсыз ба? Сізді онда әрі адвокат әрі кәсіпкер деп көрсеткен.
– Бәлкім. Негізі, Forbes рейтингіне енуді еш мақсат тұтпадым. Күні бүгінге дейін оған онша назар аудармай келдім. Журналда жұмыс істейтін мамандар хабарласып «Түйіндемеңізді жібере аласыз ба? Сізді үздік отыздыққа кіргізгелі отырмыз, бірақ алдымен жұмысыңызды зерттеп көреміз», – деді. Түйіндемемді жіберген соң, сурет сұрады. Сол кезде «Отыздыққа кімдер енетіні енді белгілі болатын шығар» деп ойлап жүрсем, сарапшылар күні бұрын шешіп қойыпты. Әлемдік журнал болғандықтан, жұмыс бұрыннан қалыптасқан стандарт бойынша жүргізіліп келеді. Алдағы уақытта рейтингке енгеннің әрбірімен үлкен сұхбат жасап, жеке журналдарға жарияламақшы. Менен әлі сұхбат алған жоқ. Бәлкім, осы айдың соңына ұйымдастырылуы мүмкін. Ол рейтингтің жария болғанына да көп уақыт өткен жоқ. 30 адаммен біртіндеп сұхбаттасуды енді қолға алып жатыр-ау деймін. Ал бұл рейтингке қандай критерийлер бойынша іріктеп алғанын нақты білмеймін, бірақ болжауымша, әр салада жақсы жұмыс істеген, өз ісін тапқан 30 жастағы 30 азаматты таңдап алған секілді. Маған келсек, бұл рейтингке енуіме ел аузында айтылып жүрген жаяужолға байланысты істің шешілуі әсер еткен болуы керек. Сосын сөз басында айтқанымдай, заңгер құқын беретін емтихан тапсырғанда Моңғолия бойынша ең жоғары ұпай иеленген едім. Осындай ұсақ-түйек нәрсенің барлығы жиналып келіп, сол рейтингке енуіме себепкер болған шығар. Ал адвокат бола тұра, кәсіпкерлер категориясына неліктен енгізілгенімді түсіндірер болсам, біріншіден, біз кәсіпкерлерге заң жағынан ақыл-кеңес береміз, бизнеске қатысты заңдарды жиі қарастырамыз. Екіншіден, мен жеке адвокат емес, тұтастай бір фирманы дамыту ісін қолға алып жүрмін. Журнал сарапшылары мұны да ескерген болар. Бұл да – бизнестің бір түрі, адвокат қызметі бизнеске жатпайды деп айтуға болмайды.
– Ұлан-Батырда сіз секілді жеке кәсіпкерлікпен айланысатын қазақ көп пе?
– Жетерлік, бірақ бәрін тани бермеймін. Дегенмен халық санына шаққанда аз болуы мүмкін. Қазір Моңғолияда үш миллион үш жүз мыңға жуық халық тұрады. Оның ішінде қазақтардың саны – шамамен 120 000. Баян-Өлгейде тұратын қазақтардың онда кәсіп жүргізуі екіталай. Біразының Ұлан-Батырда дамып жатқан кәсібі бар. Дегенмен олардың көбі шетелге кетуге тырысады. Қазақтар түгіл, моңғол азаматтары да шетелге кетуді қалайды, кетіп те жатыр. Дейтұрғанмен араларында екі жақта да кәсіп жүргізіп жүргендер бар. Өзім жақсы араласатын Ғабит есімді азамат ІТ саласы бойынша әрі Моңғолияда, әрі Америкада ісін дөңгелетіп жүр. Айтпақшы, ол 5-6 жыл бұрын Forbes-тің осы рейтингіне енген болатын. Forbes-тің үздік отыздығы туралы алғаш сол кезде естіген болатынмын. Қателеспесем, Ғабит бұл рейтингке кірген тұңғыш қазақ болуы керек.
– Қазақстанға жиі келіп тұратын шығарсыз?
– Қазақстанға барып көргенім жоқ. Ол жақта көп туысым тұрады, бауырым да сонда оқиды. Бірақ ол жаққа барудың реті бір келмей қойды. Басында оқу, сосын жұмыс дедік. Сосын жеке компаниямызды аяғынан тік тұрғызу үшін дамыл таппай, жұмыс істедік. 2017 жылы шаңырақ көтердім. Әзірге бір қыз өсіріп отырмын. Содан соң пандемияға тап болдық. Қазақстанға жағдай жақсарып, шекара ашылған соң, отбасыммен барып қайтуды жоспарлап отырмын. Бірақ Қазақстанға барып қыдыру үшін бір апта уақыт аз секілді. Өйткені онда тұратын қалың туыстардың «Бүгін бізге кел», «Ертең бізде қонақ бол», «Сосын сені біз күтеміз» деп асты-үстіңе түсетіні сөзсіз. Біріне барып, екіншісіне үлгермей қалсаң, ренжіп қалады (күліп). Сондықтан атажұртқа ұзақ уақыт демалуға бару керек. Былайша, елдегі ахуалды үнемі бақылап отырамын. Ондағы достарыммен жиі әңгімелесемін, олармен үнемі ақылдасып, кеңесіп отырамын. Моңғолияға Қазақстаннан келген азаматтар болса, хабарласып, танысып, көмегіміз қажет болса, аянып қалмаймыз. Елге қайтар кезде «Моңғолиядағы қазақтар «нашар» екен» деген әңгіме айтпасын деп, шама-шарқымыз келгенше көмектесуге тырысамыз. Бір өкініштісі, Қазақстан мен Моңғолия арасында сауда-саттық, бірлесе бизнес жүргізу туралы келісім жоқ. Моңғолия көбіне Қытай мемлекетімен сауда-саттық мәселелері бойынша келісімдер жүргізеді. Сондықтан біздегілерге Қытаймен бірігіп жұмыс істеу әлдеқайда оңай.
Қазақстанда қазақтар орысша көп сөйлейді, сөз арасына орыс тіліндегі сөздерді көп қосады. Бәлкім, оларға ойын осылай жеткізу оңай шығар. Сізбен сұхбаттасып отырғанда байқағаным, мен де олар секілді сөз арасында моңғолша сөздерді қосып жіберетін болыппын. Қазақша таза сөйлеуден қалып барады екенмін. Бізге қарағанда сіздер қазақ тілінде нақышына келтіре сөйлейсіздер ғой. Ал мен көп қазақтың арасында өмір сүріп жатқан жоқпын. Оның үстіне, жұмысым заңға тікелей байланысты болғандықтан, айналамдағы барлық процесс моңғол тілінде жүргізіледі. Қазақ тілінде үзбей сөйлеу қиын екен. Дегенмен мұны дер кезінде түзеп алармын деп ойлаймын.
Сұхбаттасқан Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ