«ҚазАҚ»-қа қатысты мәселелер шешілмесе, оның саяси тұрғыдан елімізге үлкен зияны тиюі мүмкін

Елімізде мәртебесі қоғамдық бірлестік деңгейінде болса да, халықаралық дәрежеде маңыз­ды ұйымдар бар. Соның бірі – «Қазақстан авторлары қоғамы» (ҚазАҚ) Ре­с­пуб­ликалық қоғамдық бірлестігі. Өзінің атқаратын қызметі жөнінен авторлардың мүліктік құ­қығын ұжымдық негізде басқаратын бұл ұйымға қатысты соңғы жылдарда біраз даулы мә­селелер туындағаны белгілі. Біз ұйым төрағасы Балнұр Қыдырбекті сұхбатқа шақырып, ав­торлар қоғамында болып жатқан жағдайлардың мән-жайын анықтауға тырыстық.

– Балнұр Балғабекқызы, соңғы үш жыл көлемінде «Қазақстан авторлары қо­ғамы» ұйымына қатысты біраз дау-да­май болғанын естіп жатырмыз. Со­ның не себепті өріс алғанын өз ау­зыңыз­дан естісек деп едік…
– Иә, мен басшылыққа келгелі біздің қо­ғамға қатысты біраз күрделі жағдай жүз бер­ді, онымен жұртшылық біраз хабардар. Де­сек те оның бүге-шігесіне дейін түсіндіру үшін бәрін басынан бастап айтуға тура ке­леді.
О баста менің Қазақстан авторлар қоға­мы­на келуіме бұл ұйымның бұрынғы бас­шысы Марал Ысқақбай ағамыздың өзі се­беп­кер болды. Ол кісі маған телефон шалып «Сен авторлар қоғамына кел, осында басшы­лық жасап менің ісімді жалғастыр» деген. Мен тосын ұсынысқа таңғалып «Аға, мен ав­­­торлар қоғамының жұмысын түсіне бер­меймін ғой» деп бас тартып едім, «Сен келе бер, істі өзіміз жүргіземіз. Сен алатын ақшаң­ды алып, баратын жеріңе барып жүре бере­сің. Тек бір шартым бар, ешқандай жина­лыс­сыз келесің де отыра қаласың», – деді Марал ағамыз. Бұған таңғалдым. Мен ертең тым-тырыс келіп отыра қалсам жұрт не дейді, мы­нау қайдан келген демей ме? Екінші жа­ғынан әйелдік әуестік жеңіп, неге бұлай деп жатыр деп ойладым. Сөйтсем, аяқ астынан мені қоғамға басшылыққа шақырудың себебі бар екен: М.Ысқақбай бұрын авторлар қоғамын басқаруға Байғали Есенәлиевті әкелген, бірақ негізгі басшы өзі болып, оның түрлі қитұрқы істері білініп қалған соң, Байғалидан құтылғысы келген. Сол екі арада Байғалиды жақтайтын авторлар қоғамының мүшелері менімен байланысқа шығып, «осындай жиналыс болғалы жатыр, келіңіз» деді.
– Марал Ысқақбаймен бұрын таныс­тығыңыз бар ма еді?
– 1977 жылдан бері Бүкілодақтық ав­тор­лар құқығын қорғау ұйымының мүшесімін. Ара-тұра бұл мекеменің тұсынан өтіп бара жат­қанда соғып кететінмін, сол кезде «қала­ма­қың» деп аздаған тиын-тебен беріп жата­тын, өзің бармасаң ешкім іздеп те жатпай­тын. Бертінде бұл қоғамды басқарған қа­лам­герді жақсы жазушы ретінде білетінбіз, шы­ғармаларын оқыдық. Бірақ жақын ара­ласқан емеспін. Тек қоғамды басқарып отыр­ған кезде ол кісіге қатысты оғаштау бір жағ­дай есімде қалыпты: мен 50-ге толғанда аға­мызды қонаққа шақырдым. Мерейтойыма бай­ланысты концерт өтіп, кейін банкет бол­ғанда ол ағамыз сөз сөйлеп игі тілегін біл­дірді, «Мынау сенің 50 жасқа толуыңа әкел­ген 50 мың теңге сыйлығым» деп қолыма кон­верт берді. Ол сенбі күні болатын, дүйсенбі күні таңертең авторлар қоғамының есепшісі, менің құрдасым – М.Ысқақбайдың келіні Динагүл телефон соғып «бізге келіп кетші» деді. Бардым. Ол маған бір ведомосты көрсетіп «мынаған қол қой» деді. «Ол не» де­сем, сенің жиналып тұрған қаламақың» де­ді. Сөйтіп 52 мың үш жүз теңге ақшаны алу­ға қол қойдым. Сосын ол «Кеше саған атам (М.Ысқақбайды айтады) 50 мың тең­гесін беріпті, мынау қалғаны» деп 2300 тең­гені қолыма ұстатты. Сөйтсем, Марал аға­мыз­дың мерейтойлық банкетімде маған жұрт­тың көзінше маған «сыйлығым» деп бер­ген ақшасы өзімнің қаламақым екен ғой! Шы­нымды айтсам, ағамыздың бұл әрекеті ма­ған біртүрлі әсер етті.
– Сөйткен кісі арадан біраз жылдар өт­кенде сізді Қазақстан авторлар қо­ға­мын басқаруға шақырды дейсіз ғой!
– Иә, шақырды. Дегенмен ол кезде әлгі жағ­дайды ұмытып та кеткем, тек өзің «Бұрын таныстығыңыз бар ма еді?» деген соң ес­ке түсіп отыр ғой.
– Ал енді сіз неге Марал Ысқақбайға ұна­май қалдыңыз?
– Оның біраз себебі бар. Енді соны ре­ті­мен айтып берейін.
Жалпы, әлем елдерінде авторлық құ­қық­ты қорғауға қатысты ары ке­т­се екі ұйым болады, оның бірі авторлық құ­қықты қорғау мекемесі болса, екіншісі – са­бақтастық құқықты қорғау мекемесі. Мә­се­лен, шығарма жазатын ақын-жазушылар, ком­позиторлар, суретшілер секілді туын­ды­герлердің құқығы авторлық құқық болса, ал орындаушылар – әншілер, күйшілер т.б. құ­қығы сабақтастық құқыққа жатады. Мә­се­лен, АҚШ пен Ресейде авторлық құқықты бір ұйым, сабақтастық құқықты тағы бір ұйым қорғаса, Франция, Италия, Германия сияқ­ты елдерде авторлық және сабақтастық құқықты бір-ақ ұйым қорғайды. Ал бізде бұрыннан жұмыс жүргізіп келе жатқан «Қазақстан авторлары қоғамынан» басқа авторлық құқықты қорғау ісіне байланысты 20 ұйым бар! Қараңыз: «Аманат» авторлық жә­не сабақтас құқықтарды қорғау жөніндегі ком­мерциялық емес ұйым, республикалық қоғамдық бірлестіктер – «Абырой», КОУПИС, «Ав­торлар әндерінің одағы», «Қазақ әуен­дері­нің орындаушылары», «Шапағат», «Адал», «Ка­зах­станское общество правообладателей», жауап­керлігі шектеулі серіктестіктер – «Ға­лам-мюзик», «Первое Казахстанское музы­ка­льное издательство», «Бахыт-мюзик», «Мно­го музыки», «Легал-мюзик», «Арт-мю­зик», «Өнер-32», «Азия-Фомникс», «Асыл-мю­зик», заңды тұлғалар бірлестіктері – «Ка­зах­станкое агентсво интеллектуальной со­бст­вен­­ности», «Евразийский Союз правообла­да­телей» және «Национальное авторское объе­динение» қоғамдық бірлестігі. Бұлардың бәріне түрлі мекемелерге барып өз бетінше авторлардың қаламақысын жинауға заң жү­зінде рұқсат берілген. Жоғарыда өзіңіз кө­ріп отырғандай, авторлық құқықты қор­ғайтын ұйымдардың жартысына жуығы жауапкершілігі шектеулі серіктестік ретінде тіркелген, ал қазір орта және шағын бизнесті тексеруге мораторий жарияланғандықтан олар­ды ешкім тексермейді. Ал біздің Байғали Есенәлиев екеуміздің басшылыққа келуі­міз­дің өзгелерге ұнамауының себебі әлгі ұйым­дар­дың бәрі бір-бірімен тығыз байланысты, оның ішінде Қазақстан авторлары қо­ғамының бұрынғы басшылығымен. Олардың бәрі бір-бірімен өзара келісіп қаламақы жинаған. Оның үстіне бұлар Әділет ми­нистрлігіндегі Зияткерлік меншік құқы­ғын қорғау департаментімен келісімдері бар болуы мүмкін. Сөйтіп, қайсысы кімдердің қаламақысын жинап жүргені, одан қанша қаражат жинағаны белгісіз, ешкімге өз бетінше ештеңе бермейді. Тек дауласып бар­ғандар болса, оларды азын-аулақ тиын-те­бенмен алдарқатады. Міне, осыларды Байғали біліп қалғандықтан мүдделі адамдар оны қудалағысы келді, сөйтіп жүргенде автор­лар қоғамының мүшелері мені басшы­лыққа сайлады. Бірақ бізді М.Ысқақбай кеңсеге жібермей қойды. Жібергісі кел­мейтіні – біз авторлар қоғамын басқарсақ, оның жоғалтатыны көп еді, өйткені бұл мекеменің бас есепшісі өзінің келіні және өзінің үш қызы осында істейді екен, сондай-ақ өзге де өзіне жақын адамдар бар дегендей. Ал жаңағы айтып кеткен авторлық құқық­тарды қорғау ұйымын құрғандардың бірта­лайы бір кезде Қазақстан авторлары қоға­мында істеген адамдар, бәрі М.Ысқақбайдың танысы.
2019 жылдың 27 наурыз күні қоғам мүшелері жиналыс өткізіп, дауыс беру арқылы мені «Қазақстан авторлары қоғамы» Республикалық қоғамдық бірлестігінің төрағасы етіп сайлады. Даудың бәрі содан кейін басталды. Қазақстан авторлары қоғамының бұрынғы басшылығы мен оның жақтастары «Балнұр Қыдырбек заңсыз сайланды» деп арызданғандықтан, Әділет министрлігі менің басшылыққа келуімді бекітпей қойды. Бірақ кейін жиналыстың заңды өткенін, барлық хаттамаларын көрсетіп, өзімнің заңды түрде сайланға­ным­ды дәлелдеп шықтым. Жиналысқа қатысқан Алматыдағы авторларды қоспағанда өзге шет аймақтардан келген авторлардың саны қырықтан асқан еді.
Сөйтіп 2019 жылдың 1 сәуірінде заңды түрде Қазақстан авторлары қоға­мы­ның төрағасы болғаннан кейін ұйымның банктердегі есепшоттарының бәрін жап­тырып тастадым. Тексеріп қарағанда ав­тор­лар қоғамының шотында әлі таратылмаған 850 миллион теңгеден артық ақша барын білгенде төбе шашым тік тұрды. Сосын ол ақ­шаны қозғауға өздерінің қолы жетпейтінін білген соң бұрынғы басшылық мені сотқа берді. Бірақ менің заңсыз сайланғанымды олар дәлелдей алмады. Содан кешегі күнге дейін менің үстімнен 50-ге жуық арыз жаз­ды. Бәрінің мағынасы бір, мені басшылықты басып алды деп айыптайды. Қолдарында авторлар қоғамының бланкілері мен мөрі бар, авторлардың бәріне хат жіберген, ол аздай біздің қоғаммен келісімшарты бар мейрамханалардың бәріне де хат жолдаған, осылай да осылай, Балнұр Қыдырбек пен Байғали Есенәлиев деген алаяқтар, олар бас­шылықты рейдерлік жасап басып алды, олар­ға сенбеңіздер, олармен байланыс­паңыз­дар деген сияқты. Сосын тиісті мекемелер арнайы бланкіге жазылып, қоғамның мөрі басылған қағаз барып тұрған соң олар да бізге қаламақының ақшасын тө­ле­мей қойды. Соны пайдаланып РҚБ «Абы­рой» деген ұйым «Қазақстан авторлары қо­ғамы» жұмысын тоқтатты» деп «Қазақстан», «Хабар» телеарналары мен біздің арамызда жа­салуы тиіс 2020 жылғы келісімшартын ие­леніп кетті. Ал «Аманат» авторлық және са­бақтас құқықтарды қорғау жөніндегі ком­мерциялық емес ұйымы «КТК», «НТК» сияқты коммерциялық телеарналарды алып алды. Оның үстіне 2020 жылы басталған пандемия да аяққа тұсау болды. Айналып келгенде, осының бәрінен авторлар зардап шекті.
– Сіз басшылыққа келген соң Қа­зақ­стан авторлары қоғамының бұрынғы бас­шылығы ұйымның құжаттарын бер­мей қойды деп жүрсіздер…
– Иә, бізге бұрынғы басшылық авторлар қо­ғамына тиесілі құжаттарды бермеді. Кейін сот арқылы құжаттарды талап еттік. Сот құ­­­жаттарды қайтаруды міндеттеді. Одан соң бір ай күттік, болмаған соң жеке сот орын­дау­шыларды жіберсек, олар да М.Ысқақ­бай­дың таныстары ма кім білсін, бүкіл құжат­тар­ды мәшинеге тиеп алып, өздерінің қой­ма­сына апарып тастапты. Ал М.Ысқақбай біз­ге бүкіл кіріс-шығыс сақталатын 1С деген бух­галтерлік есеп-қисап құжаттарын қай­тар­мады. Кейін «бәрі осында бар» деп бір ком­пакт диск берді, бірақ паролін «ұмытып қал­дым» деп айтпайды. Оны өзіміз ашып көре алмаймыз.
Онысымен қоймай кейбір авторларды бізге айдап салады. Олар келіп «бес-ал­ты жылдан бері қаламақы алған жоқпын» деп шағымданады. Ал оған қаламақыны қа­лай төлейміз? Біз келместен бұрын жинал­ған 850 миллион ақша банкте жатыр, бірақ ол қай жерден жиналды, кімге қанша тиесі – оны білмейміз, себебі қолымызды құжаттар жоқ, сондықтан ақшаны ешкімге тарата ал­­­маймыз ғой. Ал авторлар қоғамына келген 2019 жылдың екінші жартысынан бері жи­налған қаламақыларды иелеріне бергізіп жа­тырмын. Соның өзінде арыз-шағымнан көз ашпай келеміз, кейбір авторлар қала­ма­қымызды бермейді деп арыз жазады, ал олар­дың бұрын біздің ұйыммен жасалған ке­лімшарты қолымызда жоқ, жаңадан жа­сайық десек келгісі келмейді. Телефонмен ха­барласқан қызметкерлерімізге дөрекі сөз­дер айтады.
– Олардың шағымдарынан соң тек­се­ріс болып тұра ма?
– Болғанда қандай! Шағым түссе, тексеру жа­салмай тұра ма?
2021 жылдың шілде айында пандемия­ның өршіп тұрған кезі еді. Күнде пәлен адам ко­видтен қайтыс болды деген үрейлі ста­тис­ти­каның шошытып тұрған шағында біздің ұйым­ның заңгері және авторлық кеңестік екі мүшесі – Бақтияр Аманжол деген ком­по­зи­тор мен белгілі ақын Есенғали Раушанов дү­ние салды. Бухгалтерия қызметкерлерінің бәрі індет жұқтырып алып, емделіп жатқан. Сөйтіп бүкіл кеңсе қызметкерлері қашықтан жұмыс істеуге мәжбүр болды. Соның алдында Әділет министрлігі Зияткерлік меншік құ­қығы департаменті директорының орын­ба­сары Гүлнара Кәкен авторлардың арызы бойын­ша бізге тексеру жүретінін айтқан, ал 9 шілдеде елордадан 10 адам келіп тұр. Ол кез­де екпе алмаған адамдардың қандайда бір жерге кіруге рұқсат етілмейтін кез. Еш­қайсысы ковидке қарсы вакцина алмаған, ПТР-тесті жоқ. Кеңседе бір қыз ғана болатын, мен әлдебір құжатты алуға келіп қалғам. Мұн­дай жағдайда мен оларды қалайша кең­сеге кіргізем? Кіргізбедім. Тексерістен қаш­пай­мыз, қажет құжаттардың бәрін тиісті орын­ға электронды пошта арқылы жібере­мін дедім. Ал олар тексеруге қарсылық жаса­ды деп мені сотқа берді, бірақ қалалық сот менің пайдама шешім шығарды. Ол аз болса, әлгі тексерушілер қалалық соттың шешімін ала сала, ертесіне қайтадан сотқа берген, бұл жо­лы ұйымның атына шағымданған «бізді жі­бермей қойды» деп, және өздері берген сот бо­ламын дегенше екінші тексеріс жіберді…
– Естуімізше, Ресейдегі авторлық құ­қық жөніндегі ұйымдар да сіздермен бір­ге жұмыс істеуге келіссөз жүргізген кө­рінеді…
– Иә, ондай да жағдай болды. 2021 жылы та­мыздың аяғында бізге Ресей авторлар қо­ға­мының төрағасы Андрей Кричевский ке­ліп, бірге жұмыс жүргізейік деп ұсыныс жа­сады. Соңынан екі-үш күн өткен соң Ресей ав­торлар қоғамы төрағасының және са­бақ­тас құқықтар қоғамы төрағасының орын­басарлары келді. Сосын сөйлесе бастадық. «Фонмикс» деген ұйымның осында бөлімін ашпақшы екен. «Фонмикс» ұйымы мен Қаз­АҚ-тың арасында келісім жасау үшін біз­ге бүкіл пайдаланушылардың тізімін беріңіздер (1С деген бухгалтериялық құжат)» дейді. Біз оны қалай береміз? Олардың ұсынған келісімшарты бойынша «Қазақстан авторлар қоғамы» өздері жинаған авторлар қала­-
ма­қы­сының 30 пайызын соларға беріп, 70 пайызы өзімізде қалады» екен. Шындығын­да, біздің қоғам қаламақы жинағанда бар­лық жиналған ақшаның 70 пайызы ав­тор­ларға таратылып, 30 пайызы қаламақы жи­нау т.б. атқарылатын жұмыстар үшін ав­торлар қоғамында қалуы тиіс. Ресейліктер біз­ді арбағысы келеді, «Біз сіздермен бәсе­ке­лес болып отырған «Аманат» авторлық және са­бақтас құқықтарды қорғау жөніндегі ком­мерциялық емес ұйым мен Бүкіләлемдік зият­керлік меншік ұйымы арасындағы ке­лісімшартты бұздырамыз да, ол құқықты сіздерге береміз, сосын Қазақстандағы басқа да авторлық құқықтар ұйымдары да жойы­ла­ды, сөйтіп Қазақстанда авторлар құқығын қор­ғайтын жалғыз ұйым өздерің бола­сың­дар» дейді. «Оған қандай кепілдік бар?» десек, мі­не деп «Аманатпен» Бүкіләлемдік зият­кер­лік меншік ұйымы арасындағы келісім-шарт­ты бұзатынын көрсеткен қағаз жіберді. «Ал бұларыңа келіссек, одан әрі не болады?» десек, «2021 жылдың аяғына дейінгі пайда­лану­шылармен (мейрамхана, т.б.) жасасқан келісімшарттарды бізге аударасыздар» дейді. «Ал сосын Қазақстан авторлары қоғамы қа­лай күн көреді?». «Сіздерде телеарналар мен радиоларға жасалған келісімшарттар бар, со­лармен жұмыстарыңызды жүргізе бере­сіздер». «Ал сосын?». «2022 жылдан бастап те­ле-радиолармен жасаған келісімшарт­тар­ды бізге аударасыздар…». «Сонда бұл қа­лай?». «Кричевский айтып жатыр, Қазақстандағы барлық авторлар қоғамы түбінде жабылып қалады…». Сонда біздің авторлардың бәрінің қа­ламақысы соларға аударылып, ақыр-соңын­да біздің ұйымның жұмысының бәрін солар атқарады екен да!. Міне, 20 күнге со­зыл­ған «келіссөздердің» сиқы! Сосын біз олар­мен ешқандай келісім болмайтынын ай­тып едік, онда «Аманатқа» барып, солар­мен келсім жасаймыз» дейді. Бара ғой дедік.
«Келісім» осылай аяқталған соң Мысырға де­малуға кеттім. Барған соң поштамды аш­сам, Ресей авторлар қоғамынан хат келіп тұр. Онда бізбен келісімшартты бұзғанын, үсті­мізден сотқа арыз түсіретінін жазыпты. Сөйтіп, біздің Әділет министрлігіне хат жаз­ған. Ал оны министрлік біздің пайдалану­шы­ларымызға жіберген. Мұны енді қалай түсінуге болады? Сонда біздің өкілетті орган ресейліктердің сойылын соғып отыр ма? Бұл енді елдегі барлық пайдаланушылар (мей­рам­хана, ойын-сауық орталықтары, радио-телеарна) ҚазАҚпен байланысты үзіп, «Аманатпен» жұмыс істесін дегендегісі ме? («Ама­нат» авторлық және сабақтас құқық­тарды қорғау жөніндегі коммерциялық емес ұйымын басқаратын Балмагамбетова Любовь Юрьевна деген әйел. Кезінде Алматы облысы Іле ауданының соты болып жүрген жерінен жұмыстан қуылған. Содан Рахат Әлиев сырт­тай сотталғанда соның өкілі болып жүрген. Сөйтіп Дариға Назарбаеваға жол тапқан. Кейін Д.Назарбаева AlmaTV-ны са­тып алғанда содан авторларға берілетін қаламақы басқа жаққа кетпесін деп, соның жа­нынан «Аманатты» ашқанда оны бас­қару­ға осы Балмагамбетованы қойған). Ал енді «Аманат» пен Ресей авторлық қоғамының ор­та­сында келісім жасалса, қазақстандық ав­торлардың қаламақысы көрші елге кетеді деген сөз.
Ресейліктердің бізге жасаған қи­тұр­қылығы жалғыз бұл емес. Ресей автор­лық қоғамы, сабақтастық құқықтарды қор­ғау қоғамы, фирма «Мелодия» т.б. бізге еш­қандай қатысы жоқ ұйымдар біздің үсті­мізден қылмыстық іс қозғау туралы Қа­зақстан Ішкі істер министрлігіне арыз тү­сір­ген. Оларға осы жердегі өзге де авторлық құқықтарды қорғау ұйымдары қосылған. Біз оны білмейміз. Бір күні авторлық құқық мәселесіне қатысты Мәскеудегі бір жи­на­лысқа барсақ, бізді оған кіргізбей қойды. Сол жерде әлгі Балмагамбетова айтады «Сіздердің үстеріңізден қылмыстық іс қозғалып жатыр» деп. Осыдан соң Әділет министрлігі бізге та­ғы тексеріс жасады. Бұл іс бойынша біз ми­нистрлікке қарсылық танытатынымызды біл­діріп хат жібердік, бірақ жауап болмады.
Біздің жалғыз кемшілігіміз – ол шет­елдік авторларға қаламақы жібере ал­маймыз. Себебі шетелдік 148 ұйыммен жа­сасқан келісімшарттың түпнұсқасы бізде әлі жоқ (оны М.Ысқақбайдан ала алмай жүр­міз). Соның кесірінен, ыңғайсыз болса да 16 мемлекетпен сөйлесіп, келісім-шарт­тың дубликатын алуға мәжбүр болдық. Жалпы, шет­елдіктермен жасасқан келісімшартта 3 мил­лион автор мен 40 миллион шығарма бар. Қолымызда құжат жоқ болса, біз шетел­дік­тердің қаламақысын қалай аударамыз?!
Жалпы, қаламақы мәселесін шешуге арнайы бағдарламалар бар, оны өзіміздің айтишниктер жасамай ма деп ой­ласам, ондай бағдарламада 40 миллион шы­­ғарма енгізілген каталог болады екен. Со­ның бірі – Швейцарияның КОСИУС бағ­дар­ламасы. Ол бізде бұрын болған. 2017 жы­лы бағдарламаға модернизация жасал­ған­да Қазақстан авторлары қоғамының бұрын­ғы басшылығы ақша төлемеген (100 мың евро) соң ҚазАҚ оны пайдалану құқы­ғынан айырылған. Ал ресейліктердің береміз деген КОСИУС секілді бағдарламасы жоғары­да айтқан келісімшарт жасалған соң оған қолымыз жетпеді. Одан соң украиндермен сөй­лестік, олардың бағдарламасы нашарлау бол­ды. Сосын түріктермен сөйлесіп едік, олар «жарайды көрейік, 2022 жылдың қаң­тарын­да барамыз» деді. Ал Әділет министрлігі бізге шетелдік авторлардың қаламақысын 2022 жылдың 14 қаңтарына дейін төлеңдер деп талап қойды…
Біз жыл сайын авторлармен қоры­тын­ды жиналыс жасаймыз ғой, соған ЗУМ арқылы тапсырыс беріп, 30 желтоқсан күні жасайтын баяндамамды жазып отыр­ғанмын. Сөйтіп 29 желтоқсан күні баяндама жазудан бас көтере алмай отырсам, кешкі сағат 19-дың кезінде аяқ астынан айқай-шу болып кетті. Бетіне маска киген, қолында автоматы бар төрт адам жүгіріп кіріп «Быстро на коридор» деп айқайлайды. Кім дей­сіз бе? Алматы қалалық Полиция депар­та­ментінің полициялары. Бүкіл құжат­тары­мызды, компьютерлерімізді алып кетті. Про­курордан да тексеру, тәркілеу туралы санк­циясы жоқ, бір судья қол қойған рұқ­саты ғана бар. Себебі не десеңіз, бұл әлгі ре­сейліктердің ҚР Ішкі істер министрлігіне жаз­ған арызы бойынша тексеру екен. Қарулы адамдардан қорыққан қызметкер қыз­дарымда зәре жоқ. Ана жақ, мына жаққа те­лефон соғамын, бәрі корпоративтік кештерде жүр. Сосын амалсыз прокуратураға арыз жаздық. Бағдарлама әкелетін түріктерге телефон соғып келмей-ақ қойыңдар дедік. Прокуратура полицияның әрекетін терістеп, заттарымызды қайтарып беруге қаулы шы­ғарып берді. Бірақ қаңтар оқиғасы басталып кетіп, бәрі жөніне қалды. Сөйтіп бір айдан соң құжаттарымыз бен компьютерлерімізді әрең қайтарып алдық. Ұзамай Әділет ми­нистрлігі тағы тексерді. Кейін сотқа берді, та­лабы – біздің ұйымды жауып тастау…
Ал енді бізді жауып тастаса не болуы мүм­кін? Авторлардың қаламақысы төлен­бегені үшін халықаралық ұйымдар біздің елге «Адам құқықтары бұзылған» деп АҚШ, Еуроодақ біздің елге санкция салуы мүмкін. 2012 жылы Украина осындай жағдайға ұшыра­ған. Оларда да біз сияқты 20-дан аса авторлар қоғамы құрылып, соның кесірінен автор­лар қаламақысын ала алмай, АҚШ-қа, Еуроодаққа арыз жазып, оның соңы Ук­раи­наның көміріне санкция салынумен тынған. Сондай жағдай бізге керек пе? Осыны неге Әділет министрлігі түсінбей отырғанына қай­ранмын.
Бұрынғы Қазақстан авторлары қоғамы басшылығы қаламақыны қолма-қол ақша түрінде жинатқан. Ал біз оны электрон­ды түрде банк арқылы жинауды бастадық. Бұл арқылы қай жерден кімдердің қаламақы­сы жиналды, ол қанша болды және түскен ақша авторларға қалай таратылды – бәрі кө­рініп тұрады. Сондықтан ақша мәселесінде біздің қолымыз таза деп айта аламын.
Мұның бәрі тиісті тұлғалардың ав­тор­лар қоғамына тиесілі құжаттар­ды бермегендігінен болып отыр. Құзырлы органдар осы әділетсіздікті жоюдың орнына бізді қайта-қайта тексеріп, жауып тастағысы ке­леді. Ал ресейліктер бізге неге қызығып отыр дегенге келсек, олардың авторларының шы­ғармалары бізде көп орындалады. Ал көр­шілес өзбек, қырғыз секілді елдерде кө­біне өз авторларының шығармалары оры­н­далады. Бұл да есімізде болуы тиіс нәрсе.
Міне біздің қоғамның басынан өтіп жатқан жағдай қысқаша айтқанда осы­лай. Егер тиісті орындар бізге жөнсіз тиіс­пей, жұмыс істеуге мүмкіндік берсе, қиын­дықтардың бәрін аз уақытта еңсеріп ке­тер едік.

Сұхбаттасқан
Ахмет ӨМІРЗАҚ