Нью-Йорктегі 3D аниматор: Қазақ мәдениеті жайында анимация түсіріп, OSCAR сыйлығын алғым келеді

Нью-Йорктегі 3D аниматор: Қазақ мәдениеті жайында анимация түсіріп, OSCAR сыйлығын алғым келеді

Анимация десе ішер асын жерге қоятын Темірлан Кенжеғалиев бүгінде Нью-Йорктағы Trans Perfect компаниясында 3 D аниматор бо­­лып жұмыс істейді. Нью-Йорк кино ака­де­мия­сында білімін жетілдірген ол «Қазақ­фильм­де» еуропалықтардың ыстық ықыла­сы­на бөленген «Күлтегін», «Мұзбалақ» анима­ция­лық фильмі, «Балуан Шолақ» деректі филь­мін әзірлеуге атсалысқан. Жуырда «Ири­на Кайра­товна» тобының «Көк Ту» әніне тү­сірілген кли­піне анимация құрастырған. Амбициясы мық­ты, арманы асқақ Темірлан ал­дағы уақытта қа­зақ мәдениетіне қатысты жо­ба әзірлеп, Оскар сыйлығын иеленгісі келе­тінін жасыр­май­ды. Жуырда Амстердамда өте­тін жеке көр­месіне дайындалып жүрген Те­мір­ланға ха­бар­ласып, әңгімеге тартқан едік. – Өзіңіз секілді ІТ мамандығы бойын­ша білім алған, бүгінде шетелдің белді ком­панияларында жұмыс істейтін қазақ­стан­дықтардың көбі бағдарламалау ісіне оқу­шы кезінен қызыққанын айтады. Бі­рақ сіз анимацияға бала кезіңізден әуес­тенген екенсіз... – Бала күнімде анам сатушыға жеке куә­лі­гін тастап, көп кассетаны прокатқа алатын. Сол кассеталар арқылы көп кино, мультфильм, ани­мация көріп өстім. Әсіресе, әйгілі жа­пон­дық режиссёр-аниматор Хаяо Миядзакидің Spirited Away туындысын көріп, онда баян­дал­ған оқиғаның анимация арқылы шебер си­патталғанына қатты таңғалғаным бар. Содан соң мен де дәл сондай әлем құрғым келетінін түсіндім. Сол үшін арнайы дәптер бастап, онда түрлі фигуралардың суретін салып, қисыны кел­сін-келмесін, өзімше анимация жасай­тын­мын. Жалпы, бұл салаға қалай келгенімді сөз етпес бұрын, ең алдымен ата-анама ерекше ал­ғы­сымды айтып өткім келеді. Олар «Сен дәрігер боласың. Бәлкім, бағдарлама жа­сақ­тау­шы боласың. Дұрысы, сен мұнайшы бол» деп өз пікірлерін таңған емес. Керісінше, «Ты­ры­сып көр. Байқа. Қара. Ештеңеден қорықпа. Бағдар көрсететін курстарға барып көремін десең, оны да құптаймыз. Көмектесеміз» деп өзіме ерік берді. Олардың маған осындай мүмкіндік бергеніне қуаныштымын. Қазір Нью-Йоркта осылай жұмыс істеп жүргенім солардың арқасы деп білемін. Негізі, ІТ сала­сын­дағы мықтылардың көбі қазақ-түрік лицейі, Дарын, Назарбаев зияткерлік мектебі секілді білім ошағында білім алған. Ал мен Атыраудағы қарапайым орта мектепті тәмамдадым. Осы ретте айтайын дегенім, орта мек­тепте оқушыға таңдау мүмкіндігі бері­ле­тіні ұнайды. Сені тек бір бағытқа зер салуға итермелеп, қысым көрсетпейді. Өзің қы­зық­қан саладан басқа, география, биология секілді ғы­лымдар туралы көп дерек білесің. Оған қо­са, онда орыс тобымен араласуға мүмкіндік бар, оқушы көп жерде көзқарас, ізінше орта қа­лыптасады. Мақтанғаным емес, бірақ орта мектептің берері көп. Әдепкіде ата-анам өз­дері оқыған Қ.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлт­тық техникалық университетінде білім алғанымды қалады. Мектеп бітірген соң, бірінші сол уни­верситетке құжат тапсыруға бардық. Кейіннен КИМЭП, Қазақ-Британ техникалық универ­си­тетіне назарымыз ауды. Бірақ онда оқуға түс­келі жатқан түлектердің көбі маған өзім­шіл секілді көрінді. Олардың «Міне, қара, ме­нікі қызыл диплом», «Мен ҰБТ-дан осыншама ұпай жинадым» деген әңгімесін естігенде «Мәс­саған, мен осылай мақтанатындармен бірге оқимын ба сонда?» деп ешбіріне құжат тап­сырмай кеткенім бар (күліп). Ал Алматы Ме­неджмент университетінде барлығы ашық әрі онда оқитындар қарапайымдылықты жаны сүйетіндей көрінді. Тағы бір ұнағаны, онда студенттермен алмасу бағдарламасы бойын­ша Жапонияда біраз уақыт білім алуға бо­лады. Алматы Менеджмент университетіне алдымен ақылы бөлімге түскен едім. Бірінші семестрде университет жұмысына белсенді қатысқаным әрі оқу үлгерімім жоғары болғаны үшін келесі семестрде мемлекеттік грант иегері атандым. Негізі, басында Т.Жүр­генев атындағы өнер академиясында білім ал­ғым келген, бірақ төртінші пән ретінде фи­зиканы таңдаған соң, ол жаққа жара­май­тын болар деп ойладым. Оның үстіне, онда ани­мация режиссері секілді мамандық оқы­тылатынын білмей қалдым. Кейіннен анам «ІТ саласын оқығаның дұрыс. Сол арқылы өзің ар­мандап жүрген анимация әлеміне бас сұға­сың» деп ақылын айтты. Анамның сол айт­қаны дұрыс келді. ІТ арқылы қаланған «ір­ге­тас» көмегімен бүгінде анимация саласында жұмыс істеп жүрмін. – «Қазақфильмде» жемісті жұмыс істеген соң бүкіл әлемді мойындатқан Нью-Йорк кино академиясына оқуға түсудің жолын қарастыра бастадыңыз ба? – Иә, онда жұмыс істеп жүргенде түсін­ге­нім, қазір отандық кинематография қарқынды дамып келеді. Өзіңіз білетіндей, еліміздегі мық­ты режиссерлердің көбі Нью-Йорк кино ака­демиясында оқыған соң елге оралып, небір сапалы дүниелер жасап жүр. Байқап қарасам, елімізде сол кинорежиссерлер секілді шетел асып, білімін жетілдіріп жатқан ешбір ани­ма­тор жоқ. Сондықтан анимация жанры бойын­ша әлем мақтаған Нью-Йорк кино акаде­мия­сында оқып келейін, сосын сонда оқыған-то­қығанымды пайдаланып, қазақ мәдениетін та­нытатын мультфильмдер жасауды мақсат ет­тім. Әлем жұртшылығына қазақ анима­ция­сын тек батырлар арқылы емес, басқа да қы­ры­нан беруге болатынын көрсеткім келді. Сол мақ­сатты көздеген мен алғашында бір айлық курсқа бардым. Сол бір айдың ішінде бір ми­нуттық анимация жасадым. Әдетте ма­ман­дар Қазақстанда мұндай жобаны әзірлеуге екі апта уақыт жұмсайды. Әлгі жұмысыма таң-тамаша болған оқытушылар әрі қарай оқуға деген құл­шынысымды байқап, бір жыл тегін оқуға мүм­кіндік беретін Talent Based Award стипен­диясын тағайындады. Мен оқуға түскен уақыт пандемиямен тұспа-тұс келді. Студияда оқи­мын, студиядан үйренемін деп келген мен үшін бұл қиын да қызық кезең болды. Бір жыл­­да көп нәрсені үйрендім, дегенмен барлы­ғы мен жоспарлағандай болмады. Сонда да діт­теген мақсатыма жетіп, академияда білім ал­ғаныма шүкіршілік етемін. – Пандемияға тап келсеңіз, академия бітірген соң Нью-Йоркте бірден жұмыс табу оңай болмаған шығар? – Пандемия салдарынан Америкада ша­мамен 5 миллион адам жұмыссыз қалды. Сон­дықтан оқу бітіріп жатқанда бірден жұ­мысқа тұру маған да қиын болды. Академияда сабақ берген оқытушыларым «Коралина қорқыныштар әлемінде» және «Кішкентай ханзада» се­кілді танымал мульфильмдер әзірлеген Laika Studios компаниясымен байланыс ор­натуыма себепші болды. Онда тағылымдамадан өтіп, артынша жұмысқа тұрдым. Қазір жасанды интеллектпен айналысатын Trans Perfect компаниясында 3 D аниматоры болып ең­бек етемін. Онда бағдарлама жасақтау­шы­лардың жасанды интеллект төңірегінде жа­саған дүниесін анимация жанрына «ауыс­тыра­мын». Десе де, Laika Studios-пен келісім­шартпен жұмыс істеудемін. Одан бөлек, кішкене баланың өмірі туралы қысқаметражды мультфильм әзірлеп жүрген жайым бар. Жеке өзім жұмыс істеп жатқандықтан, уақыттың аздығынан ол туындыны биыл көрермен на­зарына ұсына алмаймын. Құдай қаласа, келесі жылы қазақстандықтарды бір қуантсам деген ойым бар. Бұл жұмыстарымнан бөлек, Амс­тер­дамда өтетін көрмеме қызу дайындалып жа­тырмын. Жұмыс барысында[/caption] – «Ирина Кайратовна» тобының «Көк Ту» әніне түсірілген клипіне анимация әзірлеу ісіне атсалысқаныңызға қара­ған­да, елдегі мамандар сізді енді тани бас­та­ғандай. Осы ретте сұрайын дегенім, сөз арасында елдегі анимацияның дамуына көңіліңіз толмайтынын байқап қалдым. «Қазақфильмде» жұмыс істегендіктен, елдегі ортаны, әлеуетті жақсы білесіз. Жа­пония секілді анимациямен де танылу үшін бізге не істеу қажет? – Жобаларымды ұнатқан «Ирина Кайра­тов­на» тобының арт-директоры хабарласып, ын­тымақтастық орнату туралы ұсыныс біл­дірді. Қазақстандық өнім әрі бірінші рет клип­тің жұмысына араласатын болғандықтан, қуана келістім. Жалпы, біздегі көпшілік ани­ма­ция мен мультфильм тек балаларға арнал­ған деп ойлайды. Шынында, олай емес. Ани­мация десе ішер асын жерге қоятын үлкен­деріміз баршылық. Бірақ өкінішке қарай, олар тым аз. Алысқа бармай-ақ, өз арамыздан мы­сал келтірейін. Бір жақынымызды ани­ма­цияның бәсі биік шығармашылық түрі екеніне көзін жеткізу үшін үш жыл уақыт ке­тірдім. Құр сөзбен айтқанша, іспен дәлел­дейін деп оларды «Күлтегіннің» тұсаукесеріне шақырдым. Мультфильмді көріп, титрде жазулы тұрған аты-жөнімді көрген бетте әлгі жақыным жылап жіберді. Осыдан кейін анимация, аниматорлар туралы көзқарасы түбегейлі өзгерді. Аниматор демекші, бірде бір ата-ана маған «Аниматор жалдағымыз келеді, қызметің қанша тұрады?» деп жазды. Қызмет құнын жазып жіберсем, «Ертең осындай уақытта келе аласыз ба? Келіп балалардың көңі­лін көтеріп берсеңіз» деп жазып жіберіпті (күліп). Мені түрлі кештерге шақырып, шоу көрсететін аниматор деп ойлап қалса керек. Жал­пы, бізде анимацияға инвестиция тек мем­лекеттік бюджет арқылы құйылады. Тиі­сінше, анимацияның дамуы тікелей мемлекетке байланысты. Мұның бір кемшін тұсы – мемлекеттік орган өкілдері не айтса, соны жасауың қажет. Егер олар батырлар ту­ра­лы жоба қаласа, тек батырларды қамтитын өнім әзірлеп беруге міндеттіміз. Байқап тұрға­ныңыздай, онда шығармашылық еркіндік мүлде жоқ. Сосын бізді шоу жасайтын анима­тор деп қабылдайтын, анимация мен мульт­фильм­ді ажырата алмайтын қазақ­стан­дық­тар­дың ойлау қабілетін өзгерту керек. Режис­серлердің дені кино түсіру ісіне көп қаражат құй­саң, ісің алға басады деп ойлайды. Ани­мацияға да ақша салсаң, алысқа баруың бек мүмкін. Прокатқа шыққанда, қалтаңызды қампайтып, едәуір табыс әкеледі. Сол кезде мем­лекеттік бюджетті керек қылмайсың. Ал бұған ешкімнің бас сұққысы жоқ. Бір шетінен анимация жасау көп уақыт алады. Мысалы, локация бекітіп, әртістерді таңдап қойған ре­жиссер жарты фильмді жарты жылда тү­сіреді. Ал біз болсақ, кейіпкерлерді, локация­ның суретін салып, оған эффектілер мен дыбыстар қосып, бас қатырамыз. Шынымды айтсам, Қазақстандағы анимацияның «шаңы­ра­ғы» мен секілді осы салаға өлермендей ға­шық мамандардың арқасында ғана шайқалмай тұр. Оның үстіне, осы саланың білгірі сана­латын көп әріптесім жалақының аздығынан басқа жұмысқа ауысуға мәжбүр. Соңына дейін барамын дейтіндер саусақпен санарлық. Өз тарапымнан көмекке қажет аниматорларға барынша қолдау білдіріп жүрмін. Мәскеуде жұмыс істейтін Шыңғыс есімді бауырымыз 3 D анимациясы бойынша ақыл-кеңес сұрайды. Оған бар білгенімді үйретіп, қолдау білдіріп келемін. Жуырда маған қатты ұнаған жеке туындысы жарыққа шықты. Көпшілік те тиісті бағасын беріп жатыр. – Бұйыртса, күндердің бір күнінде «And the Oskar Goes To...Temirlan Kenzhegaliyev» дегенді естиік. Дегеніңізге жетіңіз! Оскар сыйлығын алу бұйырсын! – Рақмет! Сол күнге аман-есен же­тейік!

Сұхбаттасқан Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ