Қаңтар оқиғасы: тергеу әлі жалғасып жатыр

Қаңтар оқиғасы: тергеу әлі жалғасып жатыр

7 қаңтар күні Бас прокуратура мен Ішкі істер министрлігі «Қаңтар оқиғасы» және одан кейінгі ахуалға байланысты ОКҚ алаңындағы брифингте көптің көкейінде жүрген сұрақтарға жауап берді. «Стоптерроризм» сайтына 1 672 файл жүктелген Орталық коммуникациялар қызметі алаңын­да Бас прокуратураның Арнайы прокурор­лар қызметінің бастығы Ризабек Ожаров ве­домствоара­лық жедел-тергеу тобы терроризм актісі мен жаппай тәртіпсіздіктерді тергеуді жалғастырып жатқанын мәлімдеді. Жұмыстар 8 өңірде: Алматы, Шымкент қалаларында және Алматы, Жамбыл, Қызылорда, Шығыс Қазақстан, Ақтөбе және Атырау об­лыстарында жүргізіліп жатыр. – Себебі дәл осы аймақтарда адам өлімі бол­ған, мемлекеттік және жеке нысандар қиратылып, өр­телген. Бір айдың ішінде ауқымды көлемде тергеу әре­кеттері атқарылды. Жауаптар алынып жатыр, бей­нематериалдар зерделеніп, сараптамалар та­ғайындалып жатыр, эксгумациялар, мәйіттерді иден­тификациялау жүргізілуде және олардың қай­тыс болу себептерін анықтап жатырмыз, – деді Риза­бек Ожаров. Ризабек Ожаров азаматтардың дәлел жинауға бел­сенді түрде көмектесіп жатқанын атап өтті. Оның сөзінше «Стоптерроризм» сайтына 1 672 файл жүктелген. 467 адам қамауға алынды Жаппай тәртіпсіздіктерді ұйымдастыру мен оған қатысу және терроризм актісін жа­сауға қатысты 467 адам қамауға алынды. Ризабек Ожаровтың айтуынша, олардың жеке басы, отба­сылық жағдайы, жасы, денсаулық жағдайы, қатысу дәрежесі, өз істеріне деген көзқарасы және басқа да сипаттайтын деректер мұқият зерттеліп жатыр. Соны­мен қатар орган өкілі тергеу изоляторында кез­дейсоқ адам жоқ екенін айтты. – Осы факторларды ескере отырып, арнайы про­курорлар 76 күдіктіні тергеу изоляторларынан бо­сат­ты. Қамауға алу ешқайда кетпеу туралы қолхатқа, үй­қа­маққа және жеке кепілдікке ауыстырылды. Олар­дың арасында 2 әйел және 9 кәмелетке толма­ған жасөспірім болған. Тергеу изоляторларында кез­дей­соқ қамалған адамдар жоқ екенін жауапкер­шілік­пен мәлімдейміз. Қамауға тек ауыр және аса ауыр қыл­мыстар жасағаны туралы нақты айғақтар бар адам­дар ғана алынды. Біз келтіріп отырған сан мәліметтер тек арнайы про­курорлардың тергеуіндегі істер бойынша екенін атап өткім келеді, – деді ол. Ал Ішкі істер министрлігі Тергеу департаментінің бастығы Санжар Әділов жаппай тәртіпсіздікте ұстал­ған және қамауға алынған қатысушылардың кінәсі алып қойылған заттай дәлелдемелермен, бейне­ба­қылау камераларының жазбаларымен, куәлардың айғақтарымен дәлелденетінін мәлімдеді. Қазір ішкі істер органдары тергеушілерінің қарауында 2 548 қылмыстық іс бар көрінеді. Ресми өкілдің мәліметінше, қылмыс істеді деген күдік бойынша уақытша ұстау абақтысындағы 887 адамның 789-ы қамауға алынған. Олардың 205-і бұрын қылмыстық жауапкершілікке тар­тылған, оның ішінде 8-і іздеуде жүрген адамдар. – Олардың кінәсі алынған заттай дәлелдеме­лер­мен, бейнебақылау камераларының жазбаларымен, куәлардың айғақтарымен және басқалармен дәлел­денуде. Мысалы, Семей қаласында әкімшілікті және әскерилерге тиесілі «ТИГР» арнайы көлік құралын басып алуға қатысушылардың бірі ұсталды. Күдіктінің кінәсі оның ұялы телефонынан табылған бейне­жаз­бамен дәлелденеді. Ол уақытша ұстау абақтысына жабы­лып, сот санкциясымен қамауға алынды. Тергеу органдары ауыр және аса ауыр қылмыс жасаған адам­дарды ғана ұстайтынын тағы да атап өтемін. Ауыр­лығы аз қылмыстар бойынша қамауға алумен бай­ла­нысты емес бұлтартпау шаралары қол­данылады, – деп атап өтті полковник. 200-ден астам тергеуші жұмыс істеп жатыр Жүргізіліп жатқан жұмыстардың нәтижесінде қылмыскерлер мен жасыру орындарынан 828 дана қару, 18 мыңнан астам оқ-дәрі және 286 арнайы құрал тәркіленген. Сонымен қатар 65 дана қару ерікті түрде тапсырылыпты. – Ішкі істер органдарының тергеушілері арнайы прокурорлармен өзара тығыз іс-қимыл жасай оты­рып, «Қаңтар оқиғаларының» себептерін анықтау, қыл­мыс іздерін алу және бекіту, сондай-ақ қажетті дәлел­демелер базасын жинау бойынша жұмыстарды жал­ғастыруда. Бұл жұмысқа барлығы 200-ден астам тер­геуші тартылған. Бұрын хабарланғандай, қазір зақымданған нысандарды тексеру аяқталды. Олардың саны 1,5 мыңнан астам және 760-тан астам автокөлік. 1,7 мыңнан астам сот сараптамасы тағайындалды. Куәлар мен жәбірленушілер ретінде 10,5 мың адамнан жауап алынды, – деп қорытындылады спикер. «Гибридті шабуылға» қарулы деструктивті және қылмыстық топтар жұмылдырылған «Осының барлығының артында кім тұр?», «Ұйым­дастырушылар кім?» деген сияқты маңызды сұрақ­тарға міндетті түрде жауап беретінін айтқан Ризабек Ожаров ұйымдастырушылар өз жоспарларына де­с­труктивті және қылмыстық топтарды тартып, оларға қару беріп, іс-әрекеттерін үйлестіріп отырғанын мәлімдеді. – Қазір біз бейбіт митингілерді әртүрлі күштер пай­даланғанын білеміз. Әрекеттердің үйлестірілгені анық. Негізінде, біздің ел «гибридті» шабуылға да тап болды. Ұйымдастырушылар өз жоспарларына дес­трук­тивті және қылмыстық топтарды тартты, оларға қару беріп, іс-әрекеттерін үйлестіріп отырған. Бүгінде ҰҚТ-ның 18 мүшесі ұсталды, адам өлтіру, ұрлық, тонау және қарақшылық жасағаны үшін бұрын сотты болған 21 тұлға ұсталды. Олардың арасында лақап аты «жабайы Арман» атанған Жұмагелдиев және оның топ мүшелері бар. Бұл тұлға туралы жеке тоқталып өтейін. Оның қаруланған адамдары кездейсоқ өтіп бара жатқан 24 бейбіт тұрғынды ұрлап, күштеп ұстаған. Оларды бір жерден екінші жерге апарып, ұрып-соққан, нәтижесінде бір адам қаза тапқан. Бұдан басқа, қарақшылар №12 қалалық ауруханада полиция қызметкерін қатты соққыға жығып, қызметтік қаруын тартып алған. Осы фактілер бойынша біз қылмыстық істерді тергеудеміз. Әлеуметтік желілер мен мессенджерлерде Жұмагелдиев босатылды немесе оны белгісіз бағытта алып кетті деген түрлі болжамдар мен жалған ақпараттар таратылуда. Егер басында бұл азаматты полиция атыс қаруын заңсыз сақтағаны үшін ұстаса, қазір оған қатысты жаппай тәртіпсіз­діктер бойынша іс тергеліп жатқанын ресми түрде хабар­лаймын. Қазір арнайы прокурорлар екі қылмыс­тық істі біріктіріп, өз тергеуіне алды. Ал Жұмагелдиев ҰҚК тергеу изоляторына ауыстырылды. Осыдан бөлек, «Қаңтар оқиғасы» кезінде басқа да топтар белсенділік танытқан. Жақында ғана Алматы облысының Еңбек­шіқазақ ауданында ҰҚК қызметкерлері «Казах­стан­ский» ҰҚТ жетекшілерін ұстады, олардан оқ-дәрімен бір­ге 15 атыс қаруы тәркіленді. Қазір олардың басқа да ашылмаған қылмыстарға қатысы тексерілуде, – деді спикер. Cаяси экстремизмнің айқын белгілері анықталды Сонымен қатар ведомство өкілі «Қаңтар тра­гедиясында» саяси экстремизмнің айқын белгілері анық­талғанын мәлімдеді. Оның айтуынша, кейбір «қо­ғам» және «азаматтық белсенділер» деп санала­тын­дар да наразылықтардың бастапқы кезеңін пайда­ла­нып, тізгінді өздері алуға тырысқан. – Тыйым салынған «ҚДТ/Көше» атты экстремистік ұйы­мының мүшелері жаппай тәртіпсіздіктерге бел­сене итермелеген. Жалпы, ұсталғандар арасында 35 тыйым салынған экстремистік ағымдардың мүшелері анық­талды. Мысалы, Алматыда қылмыстық бағыт­тағы деструктивті діни ағымның бір топ мүшесі ұстал­ды. Оларды ұстау кезінде қолдануға дайын бол­ған қару-жарақ тәркіленді. Олар өз тобының әре­кеттерін үйлестіріп отырған. Бұл ретте олардың бір бөлігі алаңда жүрсе, екіншісі қаланың төменгі жа­ғын­да баррикадаларда болған, – деді ол. Сонымен қатар тергеу кезінде WhatsApp және Telegram арқылы тәртіпсіздіктерге қатысушылардың жиналу орындарын, қозғалу бағыттарын үйлестірген қазақстандық чаттар анықталыпты. – Бастапқы кезеңде наразылық білдірушілер өз­дерін бейбіт ұстады. Ол жерлерде қарапайым қы­зығушылық танытқандар, өтіп бара жатып көре сал­­­ғандар көп болған. Аяғы тәртіпсіздікке айналады деп ешкім ойламаған. Алайда кейіннен олардың ара­сында қылмыстық элементтер мен бұзақылар қосыл­ды, – деді Ризабек Ожаров. Қарулы бүлікшілердің мақсаты – халық арасында үрей мен қорқыныш тудыру, елдегі қоғамдық-саяси жағдайды тұрақсыздандыру болғанын айтқан ол бүлік­шілердің бейбіт тұрғындар мен өтіп бара жатқан адамдарды оларға қосылуға мәжбүрлегенін де айтты. Мысалы, 5 қаңтарда Алматыда қарақшылар көлі­гін бермей қойғаны үшін белгілі музыкант, продюсерді атып тастаған. Такси, ауыр көліктер мен автобус жүр­гізу­шілерін де көшелерде тосқауыл қою арқылы жабуға мәжбүрлеген. Сонымен қатар Бас прокуратура тәртіпсіздіктердің ең қызу кезеңінде де тәртіп сақшылары өлімге әкелетін қаруды қолданбаған, тек шабуылдаушылармен күрескенін мәлімдеді. – Кейбір саналы азаматтар тұтқынға түскен және жара­ланған қызметкерлер мен әскерилерге көмек көрсетіп, оларға тобырлардың тиісуіне жол бермеді. Тәр­тіп­сіздіктердің ең қызу кезеңінде де тәртіп сақшы­лары өлімге әкелетін қаруды қолданбаған, тек шабуыл­дау­шылармен күрескен. Жараланғандардың ба­сым көпшілігі қауіпсіздік күштері арасында болуы да осыдан. Ауруханаға түрлі жарақаттармен 3 393 қыз­меткер жеткізілген. Олар болса, біреудің әкесі, күйеуі, ағасы немесе баласы. Олар жай ғана өздерінің қыз­меттік және әскери міндеттерін атқарып, құқық­тық тәртіп пен тыныштығын қамтамасыз етті – деді қада­ғалаушы орган өкілі. Ұрланған қару мен оқ-дәрілер әлі де іздестіріліп жатыр 1,5 мыңнан астам қару «Қайғылы қаңтардағы» тәртіпсіздік кезінде бүлікшілер қолына түскен. – Қызметкерлер ешқандай қарсылық көрсетпес­тен Алматы және Жамбыл облыстарының Полиция депар­таменттерінің ғимараттарын қару-жарақ, оқ-дәрімен бірге тастап кеткен. Нәтижесінде бүлікшілер 1,5 мыңнан астам үлкен арсеналға ие болған. Олар­дың ішінде гранатомет, пулемет, автомат, тапаншалар мен гранаталар бар. Мұның барлығы аңшылық дү­кен­дерден ұрланған қаруларды есептемегенде. Әзірге 967 дана қару табылды, қалғандарының қайда екені әлі де белгісіз, – деп атап өтті спикер. ҰҚК департаменттерінің лауазымды тұлғалары әрекетсіздік танытқан Ризабек Ожаров Ұлттық қауіпсіздік комитеті мем­лекетке опасыздық жасау және билікті күшпен басып алу әрекеті туралы қылмыстық істерді тергеп жатқа­нын, ұлттық қауіпсіздік мүддесінде қылмыстық істер­ді тергеудің егжей-тегжейлері ашылмайтынын мәлім­деді. – Алматы қаласының, Алматы және Қызылорда облыс­тарының ҰҚК департаменттерінің лауазымды тұлғалары да әрекетсіздік танытқан. Күштік құры­лым­дардың бірқатар басшылары құқықтық тәртіпті қам­тамасыз етуге тиіс арнайы бөлімшелерінің іс-әре­кеттеріне әдейі тосқауыл қоюы мүмкін екені жоққа шығарылмайды. Аталған фактілер бойынша арнайы прокурорлар сотқа дейінгі тергеп-тексеру жүргізуде. Сонымен қатар Ұлттық қауіпсіздік комитеті мемле­кетке опасыздық жасау және билікті күшпен басып алуға әрекет жасау бойынша қылмыстық істер тер­гелуде. Бүгінде ҰҚК-нің бұрынғы төрағасы мен оның екі орынбасары қамауға алынды. Қызмет бабын асыра пай­даланды деген күдікпен ҰҚК «А» арнайы мақсат­тағы қызметі директорының бірінші орынбасары және осы қызметтің орталық басшысы ұсталд­ы. Қыл­мыстық іс «аса құпия» санатына жатқызылған, сон­дықтан ұлттық қауіпсіздік мүддесі үшін тергеу дерек­тері жария етуге болмайды, – деп спикер атап өтті. Брифинг аяғында жауапты ведомство өкілдері қазақстандықтарды жалған ақпарат пен негізсіз мәліметтерге сенбеуге шақырды.