Жетпіс жетідегі желаяқ Жапония Олимпиадасына даярлық үстінде
Жетпіс жетідегі желаяқ Жапония Олимпиадасына даярлық үстінде
Салтанат Түйтебаев – жасы жетпіс жетіден асса да, талай желаяқты жолда қалдырып, беделді марафондарда топ жарып жүрген ардагер спортшы. Әлемдегі ең ірі және ең танымал марафондардың бірі – Нью-Йорк марафонында екінші орын иеленіп, жүлделі оралғанына екі-ақ апта болған қарт атлет қазір келесі жылы Жапонияда ардагерлер арасында өтетін Олимпиадаға дайындық жұмыстарын жүргізуде. Әлемнің көптеген елін шарласа да, астанадағы спорт алаңдарына ештеңе жетпейтінін айтқан қарияға хабарласып, сұхбаттасқан едік.
–Ұзақ жылдар бойы ұстаздық қызмет атқарып, зейнетке шықсаңыз да, сүйікті ісіңіз – жүгіруден сырт айналмай келе жатқаныңызға таңғалдық. Марафонда жүгірумен қай уақыттан бері әуестеніп жүрсіз?
– Аяққа тұрып, қалай жүре бастадым, солай спортпен айналыса бастадым. Бұл – шындық. Қазір, тіпті кішкентай балалар да телефонға үңіледі де отырады. Ал біздің заманда буыны қатайып, бұғанасы бекіген бала далаға шығып, спортпен шұғылданатын. Қала берді, ауылда көшенің шаңын шығарып, улап-шулап, аударыспақ ойнап, ләңгі теуіп, көкпар тартатынбыз. Еңбекке ерте жастан араласқан соң, ширақ әрі шымыр болып өстік. Бұдан ешкім жаман болған жоқ. Байқасаңыз, әлемнің мықтысын жеңген чемпиондардың барлығы ауылдан шыққан. Ауылдастарымның көбі волейбол, енді бірі баскетболмен кәсіби түрде айналысса, мен өзіме жақын жүгіру спортын таңдадым. Тіпті, Литвада әскер қатарында жүрсем де, жүгіруден түрлі сайыстарға қатысып жүрдім. Бірақ әскерден оралған соң жүгірумен кәсіби түрде айналысатын мүмкіндік болмады. Тек денсаулығымды дұрыс қалыпта ұстау үшін аптасына бес рет 10-15 шақырым жүгіретінмін. Әскери борышымды өтеп келген соң, Алматыдағы мемлекеттік университеттің физика факультетіне оқуға түстім. Оны бітірген соң, туған ауылым Жамбыл облысы Мойынқұм ауданы Көктерек ауылындағы Киров мектебіне мұғалім болып жұмысқа тұрдым. Сосын сол ауданға қарайтын мектептердің бірінде жеті жыл директор қызметін атқардым. Кейін Жаңатас қаласындағы мектептердің бірінде директор, кейіннен қалалық білім бөлімінде инспектор, сосын кәсiптiк-техникалық училищенің директоры болып жұмыс істедім. Алмағайып тоқсаныншы жылдарда өндіріс кооперативінің бастығы болдым. Сол аласапыран уақытта жан бағып, күн көру үшін отбасыммен Алматыға қоныс аудардым. Сосын 1999 жылы астанаға көшіп, біраз уақыт кәсіпкерлікпен айналысқан соң зейнетке шықтым.
– Ел атынан халықаралық сайыстарға жиі қатысатын ардагер спортшылардың бірісіз. «Мұндай бәсі биік бәсекеде бақ сынаңыз» деп спорт басшылығындағылар қолқа салды ма, әлде?
– Жетпіс жасқа келгенде Серік деген інім «Аға, кезінде мықты марафоншы едіңіз ғой. Алматыда жыл сайын марафон өтеді. Соған қатысып көрсеңіз қайтеді?» деп ұсыныс айтты. Ол кезде Алматыда мұндай ірі марафон өтетінін тіпті де білген жоқпын. Серік «Ұшаққа билет әперемін. Сізді күтіп алады, барып, қатысып қайтыңыз» деп қайта-қайта айта берген соң, одан ұялғаннан келісім беріп, Алматы марафонына қатыстым. Несін айтайын, отыз жылдай уақыт жүгірумен кәсіби түрде шұғылданбаған мен әлгі марафонда мәре сызығын ең соңғы болып кестім (күліп). Бұған намыстанғаным соншалық, үйге оралған соң «Бұрын Қазақстан чемпионы болған, мықты өнер көрсеткен марафоншыны үлкені бар, кішісі бар, озып кетті. Бұлай болмас!» деп өз-өзімді қайрап, жас кезімде қалай шынықсам, жетпістен асқан соң тура солай жаттыға бастадым. Сөйтіп, бұл іске шындап кірістім. Күніне 20-25 шақырым жүгіруді әдетке айналдырдым. Дәл сол жылдың күз мезгілінде Нұр-Сұлтан қаласында тұңғыш рет Астана марафоны әлемдік деңгейде өткізілетін болды. Үш ай бойы жатпай-тұрмай дайындалып, сол марафонда бірінші орынды иелендім. Сөйтсем, жетпістен асқан спортшылардың арасында Азия рекордын жаңартыппын. Интернеттен қарасам, ардагер спортшылардың арасында әлем чемпионаты, тіпті Олимпиада ойындары өткізіледі екен. Мен бұған дейін білмей жүріппін. Осыдан кейін жүгіруге деген қызығушылығым еселене түсті. Желтоқсан айында Сингапурде он алты мыңнан астам адам қатысқан марафонда мәре сызығын бірінші болып кессем, бір айдан соң Дубайда ұйымдастырылған марафонда топ жардым. Ол аздай, Түркияның Анталия қаласында өткен марафонда да бақ сынап, мәреге бірінші болып келдім. Сосын 2016 жылы Аустралияда өткен әлем біріншілігіне қатысып, екінші орынды місе тұттым. Келесі жылы сәуір айында Жаңа Зеландияда спорт ардагерлерінің Олимпиадасында бақ сынадым. Бұл Олимпиаданың кәдімгі Жазғы Олимпиада ойындарынан еш айырмасы жоқ, тек бокс пен күрес сайыстары өткізілмейді, қалған спорт түрлерінің кіл мықтылары өзара кім мықтыны анықтайды. Бұл Олимпиадада 10 шақырымға жүгіруде екінші орынды иелендім. Ал өзімнің сүйікті сайысым марафонда жүгіруде алтын медальді еншіледім. Әлбетте, мұның барлығында оқ бойы озып келуге елдегі федерациялар мен ұйымдардың көмегі көп тиді. Есептеп қарасам, күні бүгінге дейін көршілес елдерді қоспағанда жиырма екі елде ұйымдастырылған марафонға қатысыппын. Негізі, інім Серік болмағанда мұның бірде-біріне қатыспас едім, барлығына сол кінәлі (күліп). Үйде тып-тыныш отырған, жетпіс жетіні алқымдаған зейнеткердің қызығушылығын оятып, ақыр соңында жарыстарда алдына жан салмайтын деңгейге жеткізді. Әйтпесе шетелге барамын, марафонға қатысамын деген ой тіпті де болған жоқ.
[caption id="attachment_159464" align="aligncenter" width="533"] Марафон соңында[/caption]
– Жаңа ғана бірнеше шақырымға жүгіріп келгеніңізді айттыңыз. Ендігі мақсат жоғарыда айтып өткен әлемдегі ең ірі бес марафонның қалған төртеуіне қатысу ма? Қазір қандай марафонға дайындалып жүрсіз?
– Қазіргі мақсат – ардагерлер арасында өтетін Олимпиадада топ жару. Бұл Олимпиада биыл Жапонияда өту керек еді, пандемия салдарынан келесі жылы өтетін болды. Атаң амандық болса мамыр айында Жапония жаққа қарай жылжиды. Ал қалған төрт ірі марафонды, әлбетте, жүгіріп өткім келеді. Құдай қуат берсе, бұл межені де бағындырармын. Бастысы – денсаулық! Денсаулық болған жерде, бәрі де болады.
Әңгімелескен Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ