Наурыз мерекесін тойлау кезінде[/caption]
– Германияға өзгелер секілді мектеп бітірген соң көшіп барған болар деп ойласақ, ол жаққа оқушы кезіңізде қоныс аударған екенсіз. Отбасыңызбен бірге көштіңіз бе?
– Иә. Негізі, мен – Ақмола облысы Атбасар ауданы Самарка ауылының тумасымын. 7-сыныпқа дейін Самаркадағы орта мектепте оқып, кейін 2002 жылы отбасымызбен бірге Германияның Штутгарт аймағына қарасты Вюртемберг қаласына көшіп келдім. Мектепті осы жерде бітірдім. Әкем жуырда зейнетке шығады. Анам үй шаруашылығымен айналысады. Мен – үйдің үлкенімін. Қарындасым жергілікті фирмада хатшы, ал інім тұрғын үйлерді жарықтандырумен айналысатын электрші болып жұмыс істейді. Үйленгенмін. Әйелім жергілікті ауруханада медбике. Ал мен Mercedes-Benz компаниясының зауытында автоматтандыру бойынша электрші қызметін атқарамын. Mercedes-Benz-тің бөлшектерін құрастыратын станоктармен жұмыс істеймін.
– Сіз тұрып жатқан Штутгарт аймағы Mercedes-Benz және Porsche секілді ірі автомобиль концерндерінің бас штабы мен зауыты орналасқан өндірістік орталық ретінде танымал. Тиісінше Mercedes-Benz-тің зауытына жұмысқа тұру сізге оңай болған шығар?
– Әсте олай емес. Мектеп бітірген соң, Mercedes-Benz-тің фирмасындағы арнайы оқу орталығына құжат тапсырдым. Жалпы, Mercedes-Benz-тің жанынан ашылған мұндай орталықтарға оқуға түскен адам өз мамандығы бойынша үш жарым жыл уақыт оқуы қажет. Онда мамандық бойынша оқытылуы тиіс пәндерден бөлек, ай сайын бір апта бойы мектепке барып, математика, неміс тілі және тарих пәндерін оқисың. Сосын емтихан тапсырып, үш жарым жылда жинаған білімің мен біліктілігіңді көрсетуің қажет.
– Ол орталыққа оқуға түсу үшін қатаң іріктеуден өту қажет болар?
– Иә. Орталықтағылар алдымен мектептегі оқу үлгеріміңді тексереді, сосын сұхбаттасуға шақырады. Сұхбаттасу кезінде мінез-құлқыңа, жүріс-тұрысыңа қарайды, сосын техникалық тестілеуден өткізеді. «Сомынды бұрап сал. Бұрандаманы бекіт» деген секілді тапсырмалар беріп, техникалық жабдықтарды қолдануға ебің бар ма, жоқ па, соны бақылайды. Негізі, бұл орталықта оқығысы келетіндер жетіп артылады. Бірақ, ол оқуға екінің бірі түсе алмайды. Абырой болғанда бағым жанып, оқуға түсіп кеттім. Сосын 2011 жылы осы зауытқа жұмысқа кірдім.
[caption id="attachment_158671" align="alignright" width="212"]
Қазы айналдыру кезінде[/caption]
– Сонда он жылдан астам уақыт бойы бір жерде жұмыс істеп келе жатырсыз ба?
– Иә. Негізі, мен тұрақтылықты жақсы көремін. Жұмысқа құдды бір өз үйіме бара жатқандай барамын, барлығы көңілден шығып жатса, жұмыс ауыстырып нем бар? Содан соң әлемдегі беделді автоконцерн болғандықтан, бұл жақтан кеткім жоқ. Жоғарыда атап өткендей, орталыққа оқуға түсу қандай қиын болса, мұнда да кез келген адамды жұмысқа ала бермейді. Екіншіден, қазір Германияда жақсы жұмыс орнын табу оңай емес. Сол себепті кезінде берілген мүмкіндікті пайдалана біліп, осында жұмысқа кіргеніме қуанамын.
– Mercedes-Benz 2030 жылға қарай толықтай бензиннен бас тартып, электромобиль көліктерді әзірлеп шығармақ. Осы орайда сіз секілді мамандарға көп жауапкершілік артылатын шығар?
– Әлбетте, мен дәл қазір сол электромобиль көліктерге батареялар әзірлейтін жерде жұмыс істеймін. Десе де қазір технологияның қарыштап дамуына байланысты өндіріс орнындағылардың көпшілігі роботтардың көмегіне көп жүгінеді. Бізде де солай, бір батырманы бассаңыз болғаны, робот атқаруы тиіс жұмысты мінсіз орындап шығады. Қазір көп жағдайда жұмысты арнайы құрастырылған машиналар жасайды, ал адамның қолымен жасалатын дүниелер күн санап азайып барады.
[caption id="attachment_158667" align="alignleft" width="212"]
Қазы айналдыру кезінде[/caption]
– Сізге хабарласқанымда «Қазір қазы жасайтын ет сатып алуға кетіп бара жатырмын. Сәлден соң хабарласайықшы» дедіңіз. Жұмыстан тыс уақытта қазы жасаумен айналысасыз ба?
– Иә. Елде жүргенде үнемі қазы жасайтынбыз. Германияға қоныс аударған соң, қазы әзірлейтін жерді іздеп таба алмадық. Сосын жылқы етін сатып алып, алғашында тек өзіміз үшін жасап жүрдік. Бірде Германияда құрылған «Qazan e.V.» атты неміс-қазақ қауымдастығының төрағасы Валерий Оствальдпен кездескенде ол «Сен қазыны жасап, неге сатпайсың? Біріншіден, ақша табасың, екіншіден, ұлттық тағамды насихаттайсың, үшіншіден, атажұрттың дәмін сағынып жүрген жандарға «жақсылық» жасайсың» деп идея беріп, қанаттандырып жіберді. Сөйтіп, бастапқыда бұл іспен бес жыл бойы жалғыз өзім айналысып жүрдім. Сосын сол қауымдастық арқылы Қырғыз Республикасынан келген Виктор есімді жігітпен таныстым. Ол Германияда қасапшының оқуын оқыған, тиісінше оған шұжық өнімдерін әзірлеуге рұқсат етілген. Айта кетерлігі, Германияда шұжық өнімдерін әзірлеп, сату үшін арнайы рұқсатнама алуың қажет. Әйтпегенде бұл өнімдерді заңсыз түрде сататын болсаң, тергеуге алып, тіпті түрмеге қамап қоя алады. Сосын арамызға Молдавиядан келген Виталий қосылды. Виктор қазының не екенін бұрыннан біледі екен, бірақ бұған дейін жасап көрмеген. Ал Виталий қазы секілді тағам түрінің бар екенін осында келіп білді, бірақ ол қазыны бірден ұнатты. Сөйтіп, қазір соңғы екі жылда осы екеуімен бірге қазы айналдырып, тапсырыстар аламыз.
– Ал жылқының етін қайдан сатып аласыздар?
– Осында бір неміс азаматы төрт түлік малдың етін сатумен айналысады. 150 шақырым жерде орналасқан оның фермасына барып, жүз келіден көп ет сатып аламыз. Сосын оны Виктордың арнайы үй-жайына әкеліп, етті бөлшектейміз, ішек тазалаймыз. Сосын қазы айналдырамыз.
– Германияда жылқының еті қанша тұрады?
– 1 келі ет 7 еуро тұрады, теңгеге шаққанда бағасы – 4500 теңгеге жуық.
– Қазыны жекелеген клиенттің тапсырысымен ғана әзірлейсіздер ме әлде дүкендерге де жасап өткізесіздер ме?
– Әзірше тапсырыспен ғана әзірлейміз. Біреуі 10 келі, енді біреуі 20 келі тапсырады. Тапсырыс саны белгілі бір межеден асқан кезде барамыз да әлгі немістен ет сатып алып, дереу жас еттен қазы әзірлеп, оны тапсырыс бергендерге таратамыз. Жалпы, біз жаңа сойылған жылқының етінен әзірлеген қазыны бірден сатуға тырысамыз. Тапсырыстың көп болатыны соншалық, қазыдан ет артылмайды. Артылса да, мұндай жағдай өте сирек кездеседі.
– Бір қызығы, Қазақстанда туып-өскен, қазір Германияда тұратын немістер қазыға көп тапсырыс береді екен?
[caption id="attachment_158668" align="alignright" width="300"]
Клиенттердің тапсырысы[/caption]
– Иә, тапсырыстың көбін солар береді. Меніңше, олардың басым көпшілігі тек қазы жейтін секілді. Сосын олар қазыдан сорпа әзірлейді. Оның үстіне, олар қазының нағыз табиғи өнім әрі жегенге «жеңіл» екенін жақсы біледі. Немістерден бөлек, осында тұратын 3-4 қазақ отбасы да жиі тапсырыс береді.
– Бұл іспен шындап айналысып жүрген сіздер қазыны алдағы уақытта дүкен сөрелеріне қоюды да мақсат тұтып отырған боларсыздар?
– Әлбетте. Осында орыстардың ірі дүкендер желісі кең таралған. Бұл дүкендердің сөрелерінде орыстардың дәстүрлі тағамдары көптеп сатылатыны айтпаса да түсінікті. Бір танысымыз арқылы сол дүкендердің біріне екі-үш рет қазы қойып, сатқан едік, тез арада өтіп кетті. Алдағы уақытта жекелей клиенттерден бөлек, сол орыс дүкендеріне арнайы тапсырыспен әзірлегіміз келеді. Бүгінде бұл өнімді өтімді ету үшін қолымыздан келгеннің барлығын жасап жатырмыз. Қазір сыртқы қаптама, сондай-ақ вакуумдық орауыштың қалай болатынын ойластырып жатырмыз. Одан бөлек, құрамы мен қайда жасалғанын білдіртетін жапсырма қағаз әзірлеудеміз. Сонымен қатар сыртында қазақ өнімі екенін білдіртетін өрнек салу ойымызда бар.
– Қазыдан бөлек, қымыз, шұбат секілді сусындарды әзірлеу ойда жоқ па?
– Ондай ой жоқ. Германияда биенің сүтін табу қиын. Германияда көп жыл қатарынан жылқы шаруашылығын табысты жүргізіп отырған неміс Ханс Цолманнан басқа ешкім бие сауумен айналыспайды. Бірақ ол бие сүтін сатпайды, одан қымыз әзірлеп, түрлі өнімдер жасайды. Десек те бәрінен бұрын қазы айналдыруды жаным сүйеді.
[caption id="attachment_158669" align="alignnone" width="724"]
Қазы айналдыру кезінде[/caption]
– Шетелде жүріп «қазы айналдыруды жаным сүйеді» деген қазақты бірінші рет көруім...
– Мен сізге мұны айтып түсіндіре алмаймын. Қазақтың ұлттық тағамдарының маңызын бала кезімнен ұғып өстім. Жалпы, қазы жасауға қызығуға атам Байсал мен әкем Жұмағали зор ықпал жасады. Атам ауылда мал ұстайтын, 10-15 жылқы бағатын. Үйдегілер жыл сайын соғым сойып, қазы айналдыратын, ет сүрлейтін. Мұның барлығын көріп-өскен маған бұл істі осында дөңгелету оңай болды. Сондай-ақ, жүректің түбінде табыс табудан гөрі, шетте жүріп, қазыны әлемге таныту арманым жатқанын айта кеткен жөн. Қазақ екенімді мақтан тұтамын, қазақ екенімді үнемі айтып жүремін. Бәзбіреулер секілді қайдан тарайтынымды айтудан жалтақтамаймын. Әлдебіреу біздің ұлт туралы жағымсыз нәрсе айтса, сол жерде-ақ ұрып жығамын. Германияда тұрып жатқаныма жиырма жылға жуықтап қалса да, көңіл Қазақстанға тартады да тұрады. Елге бара бергім келеді. Жыл сайын барып тұратын едім, пандемия салдарынан соңғы жылдары бара алмай жүрмін. Келесі жылдың жазында барып қайтуды жоспарлап отырмын. Жалпы, Қазақстан, әсіресе біздің ұлттық тағамдар туралы әңгіме естіп қалсам, жүрегім жібіп сала береді. Қастарына барып, оларға бұл тақырып туралы сағаттап айтуға бармын. Соның ішінде қазы айналдыру ісі маған жақын. Маған бұл іспен айналысқан ұнайды. Біреулер көлік айдағанды қалай жақсы көрсе, мен де етпен жұмыс істегенді, одан қазы жасағанды солай жақсы көремін.
[caption id="attachment_158673" align="alignnone" width="1024"]
«Qazan e.V.» неміс-қазақ қауымдастығының мүшелерімен бірге[/caption]
– Жырақ жүрсеңіз де, ел десе елең ететін сіздің жоғарыда айтып өткен «Qazan e.V.» неміс-қазақ қауымдастығының жұмысына да белсенді араласатыныңызды байқадық.
– Иә, сол қауымдастықтың мүшесі ретінде ұйымдастырылатын іс-шаралардан қалмауға, басшылыққа мүмкіндігінше көмектесуге тырысамын. Негізі, белгілі бір іс-шара өткізілетінін WhatsApp желісінде арнайы құрылған топ арқылы хабардар боламыз. Сосын жиналысқа қатысамыз, ізінше жоспар құрылады. Валерий Оствальд пен Денис Козырев бастаған қауымдастық өкілдерінің Германиядағы Қазақстан елшілігі және Консулдықтың қолдауымен соңғы кезде атқарып жүрген сүбелі жұмысы ретінде қазақ мәдениетін насихаттауға бағытталған фотокөрмені айтар едім. Бүгінде бұл көрме Берлин, Франкфурт қалаларында өтті. Көрмеге келушілер арнайы тігілген киіз үйді, Қазақстанның заманауи архитектурасын, табиғатын, ұлттық тағамдары мен адамдары бейнеленген 50-ге жуық суретті көріп, таң-тамаша болды. Айта кетерлігі, суреттер интернеттен жайдан-жай алына салмаған, барлығының авторлық құқығы сатып алынған. Бұл көрме желтоқсан айында Мюнхенде жалғасын табады.
Әңгімелескен Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ