Алматы − жасыл желекке бөленген таза қала

Ол үшін алдымен жасыл желектерді есеп­­ке алу мәселесін шешу керек еке­ні бел­гілі. Бұл орайда қала әкімі Бақыт­жан Са­ғын­таев өткен жылдан бастап қала бойынша жа­сыл желектерді (барлық түр­лері бойын­ша, ағаштарды, бұталарды, кө­галдар мен гүл­зарларды қоса), сонымен қа­тар жүр­гізі­ліп жатқан санитарлық қорғау мен күтім шара­ларын жедел мониторинг жүр­гізуге тап­сырма беріп, ол қазірде ойда­ғыдай іске асып жатыр.
Атқарылып жатқан жұмыстармен ха­лықтың танысып отыруына да жағдай жа­салған. Мәселен, шаһар басшысының тап­сырмасымен eco-almaty.kz сайтында ин­терактивті картамен қатар жүктеп алуға ар­налған «Алматы қаласының жасыл же­лек­­тері реестрі» қосымшасы әзірленіп шы­ғарылды. Реестрде түгендеу нәтижелері бойын­ша жасыл желектер туралы мәлі­мет­тер базасы бар, әр объектінің жеке нөмірі көрсетілген. Сондай-ақ қалада өсіп тұрған ағаш­тар, жаңадан отырғызылған ағаштар, оның ішінде Қызыл кітапқа енгізілген ағаш­тар да назардан тыс қалмаған. Айта кету керек, тізілімді әзірлеушілер құжаттағы жа­сыл кеңістіктердің шамамен 10 пайы­зының паспортында сәйкессіздіктер болуы мүмкін дейді. Дегенмен ондай кемшіліктер туралы тұрғындар сайтқа да, қосымшаға да жазып, түзету енгізуге көмектесе алады.
Қала тұрғындары қаладағы түрлі ағаш­тарды түгендеу нәтижелерін көре алады, бұл Алматыны көгалдандыру мә­селелерін шешуге қатысуға мүмкіндік бере­ді. Сондай-ақ аталған жүйені көгал­дан­дыру компаниялары, басқарушы ком­па­ния­лар, аудан әкімдіктері, қаланы көгалдандыру жұмыстарын жүргізетін кәсіпорындар пай­­­далана алады.
Картамен жұмыс істеу агротех­ни­ка­лық шараларды өзгертуге де мүмкін­дік береді. Қазір де сол арқылы әр жасыл ай­маққа түр құрамы, қазіргі жағдайы және қа­жетті агротехникалық шаралар анық­талған.
Жалпы, Алматыда 2 миллион 352 мыңға жуық ағаш бар. Оның ішін­де сау жасыл желек − 1 миллион 800 мың, әлсізі − 459 мың, апатты − 77 мың.
Қазір мердігер ұйымдардың күшімен апатты жағдайдағы 27 ағаш кесілді. Күзде Абай даңғылының бойындағы учас­ке­лерде кесілген ағаштардың орнына жаңа ағаштарды отырғызу жұмыстары жүргі­зіледі.
Мамандар қаланың жасыл желек­терін бақылап, апатты ағаштардың қай жерлерде екенін анықтаған. Жиенбаев атындағы Өсімдіктерді қорғау институты қызметкерінің айтуынша, құрғақ ағаштар қатты жел мен ауа райының ауытқуларында кәдімгідей қауіп төндіреді.
Абай даңғылының Сейфуллин көше­сі­мен қиылысындағы зерттелетін аума­ғын­дағы ағаштардың санитарлық жағдайы анықталған. Ол жердегі ағаштарда қатты құр­ғау үдерісі байқалған. Ол ағаштарды суару­ға байланысты емес екенін атап өткен жөн. Қураған ағаш кесілуі керек. Өйткені қа­ладағы көптеген ағаш ескірген, оларды жойып, орнына жаңа ағаштар егу қажет. Мамандардың айтуынша, соңғы кездерде қатты желдің күшеюі байқалып, қураған бұтақ­тар мен үлкен ағаштардың құлағаны бай­қалған, бұл адамдарға зиян келтіруі мүм­кін. Сондықтан бұл тарапта қалада же­дел жұмыстар жүргізіліп жатыр. Жалпы, Алматы қаласының жасыл алаңдарына қа­тысты әрбір шешім экологтармен, сарап­шылармен және жұртшылықпен бірге ал­дын ала талқыланады.
Қала біткеннің ең басты мәселесінің бірі тазалық десек, әлемнің ең атақ­ты қалалары да осыған ерекше маңыз бере­ді. Ал әсем Алматыда да тазалық мәселесі үне­­мі шаһар басшыларының назарынан тыс қалған емес. Қалада жолдарға, жаяу жүр­­­­гіншілер жолына су себу ісі жаз бойы үздік­сіз жүріп тұрғаны қалада тұратындар мен қала қонақтарына белгілі болса керек. Сон­дай-ақ суару жұмыстары күн сайын кес­теге сәйкес күшейтілген режимде жүр­гізіледі. Саябақтарда, скверлерде және жа­сыл аймақтарда жоғары өнімділікті қам­та­масыз ету үшін жасыл алқаптарды қосымша суару қолданылады. Суару мен күтімге 221 адам, 128 арнайы техника мен 74 мотопомпа жұмылдырылған. Бұлардың бәрі жұмысын нә­ти­желі атқарғандықтан, бүгінде Алматы­ның көшелері тап-таза, ағаштары жап-жа­сыл болып тұрады.
Әрине, қала көшелері ғана емес, тұр­ғын үй аулаларының шаң-тозаңсыз тап-таза болып тұрғаны да қаланың эко­логиясына әсер ететін фактор. Бұл жағынан көптеген аула қала тұрғындарының ерікті түрде атсалысуымен тазалықтың үлгісін көр­сетіп, олардың ішкі мәдениетінің кө­рінісін паш етіп тұратыны анық. Сондықтан Алматы қаласы басшылығы мұндай жайтты да ескеріп, тұрғындарға ерекше сый жаса­мақшы. Мәселен, Алматыда қала күніне орай шаһар тұрғындары арасында «Аула ау­ма­ғын үздік көгалдандыру – 2021» бай­қауы­ның жариялануы да сондай жағымды жаңалықтың бірі. Байқау жеңімпазына ауланы көгалдандыруға қажетті құрал-сай­ман, өсімдіктер сатып алуға 5 000 000 теңге кө­лемінде сертификат табысталатын бола­ды. Байқау аулаларды абаттандыру және көгалдандыруға, тұрғындардың әлеуметтік белсенділігін бағалау және экологиялық ахуалды жақсарту үшін ұйымдастырылып отыр. Байқауға тұрғындар, меншік иесі ұйымдары мен пәтер иелері кооперативтері қатыса алады. Іс-шара ауланы көгалдандыру және абаттандыру жұмыстарына қала тұр­ғындарының назарын аудару мақсатында ұйым­дастырылған. Сонымен қатар ұйым­дастырушылардың айтуынша, қаланың жасыл желегіне көңіл бөлу мәселелеріне де мән беріліп жатыр.
Байқауда аула тазалығын бағалау ке­зінде олардың мәдени-эстетикалық, тәжірибелік, жаңашылдық ерекшеліктеріне назар аударылмақ. Байқауға қатысу үшін www.ecovid.kz сайтында тіркеуден өтіп, өті­ніш қалдыру қажет. Марапаттау салтана­ты Қала күні – 19 қыркүйек күні өтеді. Бұл да қала тұрғындарын тазалыққа баулу, қала та­залығын қолдайтындарды ынталандыру мәс­елесінде шаһар басшылығының өзіндік бір ізденісінен хабар беретін нәрсе болса керек.
Алатау секілді көркем, бауыры толы бақша-бау − көргеннің көзін сүйсіндіретін өз­геше мекенде орналасқан Алматының жа­сыл-желекке бөленіп, тақтайдай түзу кө­шелері тазалықтан жалтырап тұрса, бұл қала басшылығы мен халқының табиғатқа қам­қорлығы, адамға құрметі және эко­логиялық жауапкершілікті терең сезінуінің нәтижесі екені даусыз.

Ахмет ЖҰМАҒАЛИҰЛЫ