Айгүл Шамшиденова, Вена филармониясының жетекші солисі: Концертімнің бәрі аншлагпен өтеді

Айгүл Шамшиденова, Вена филармониясының жетекші солисі: Концертімнің бәрі аншлагпен өтеді

Айгүл Шамшиденова – классикалық музыканың отаны сана­латын Вена қаласының сахнасында өнер көрсететін қазақ қызы. Вена консерваториясында қазақ операсының тарихы туралы ма­гистрлік диссертация қорғаған Айгүл әлемнің көптеген театрындағы спектакльдерде ән шырқайды, сондай-ақ әйгілі Мариин театрында жас әншілерге операның қыр-сырын үйреткен. Қазір Вена фи­лармониясының жетекші солисі қызметін атқаратын Айгүлге ха­барласып, әңгімеге тартқан едік. Біздің анықтама: Туған жері: Талдықорған Туған жылы: 1991 Білімі: Мәскеу мемлекеттік консерваториясы жанындағы музыкалық училище, Вена консерваториясы Қызметі: Вена филармониясының жетекші солисі – Магистрлік диссертацияңызды «Қазақ операсының құрылу тарихы» та­қырыбында қорғапсыз. Қазақ опе­расының тарихынан бейхабар австрия­лықтарға бұл зерттеуіңіз қы­зық­ты болған шығар? – Қызықты болғанда қандай! Жалпы, бұл тақырып туралы бұрын-соңды ешкім диссертация қорғамаған. Қазақ операсы туралы ештеңе білмейтін оларды бұл тақы­рып қызықтыратыны сөзсіз. Сондай-ақ, оны жазу барысында Вена консервато­рия­сының кітапханасында қазақ операсы туралы деректер сақтаулы тұрсын деген мақ­сатты ұстандым. Оған қоса, қазақ өне­ріне қызыққан шетелдіктер мұны оқу құра­лы ретінде де қолдана алады. Зерттеу бары­сында тапқан деректерім оқытушыларым­мен қатар, өзімді де таңғалдырды, өйткені мен де көп фактіні білмейді екенмін. Қазақ операсына оқытушыларымнан бөлек, дос­тарым да қызықты. Қазақстанда өткен кон­церттерде бірге ән шырқау үшін бір­неше шетелдік танымал әншілерді ертіп апар­ғанмын. Қазақ әндерін тыңдаған олар концерт біткен соң «Айгүл, қазақ тіліндегі ән­дер сондай әуезді, қойылымдар да кере­мет ойластырылған. Қазақ деген неткен дарынды халық!» деп тамсанғаны бар. Сондай-ақ, жүрген жерімде қазақ опера­сының өкілі деп таныстыратыны да көңіл қуантады. Шетел сахнасында Қазақстанның аты­нан өнер көрсету – мен үшін үлкен мәр­тебе. Австрияда жұмыс кестем өте тығыз бол­са да, Қазақстанға қатысы бар іс-шара не­месе концертке қатыспай қалған кезім бол­ған емес. Осындағы қазақтар қауым­дас­тығы және Қазақстан елшілігімен тығыз байланыстамын. Былтыр Австрияда бірінші каран­тин аяқталған соң, «Қазақ қазынасы» атты үлкен концерт өтті. Аталған концерт­тің басынан аяғына дейін ән айтып шық­тым. Шетте жүрсем де, Қазақстан десе елең етемін. Таныстарым «Сен шетелге келіп өзгергенсің, десек те әлі күнге дейін қазақы дәстүрді ұстанатының таңғалдырады» деп айтады. Мысалы, жаңа сіз сұхбаттасу үшін хабарласқаныңызда, үстелге жеті шелпек қойып жатқанмын. Тағы бір айта кетерлігі, мен шайды әжем секілді кесемен ішкенді ұнатамын. Былтыр елшіліктегі достарым кә­дімгі қара қазан сыйға тартқан болатын. Қа­зір тамақты сол қазанда әзірлеймін. Сон­дықтан Австрияда жұмыс істеп жүргеніме бәленбай жыл болса да, қазақылықтан ажырай қоймадым. – Вена филармониясының жетекші со­лисі деген лауазым – үлкен жауап­кер­­шілікті талап ететін қызмет. Кейде жұ­мыстан қажып, көңіліңіз түсетін кез­дер болатын шығар? – Бастапқыда өзімді үнемі дәлелдеумен бол­дым. Өз-өзімді көрсету үшін тынбай ең­бектендім. Менің бұл тырысып-баққа­ным­ды байқап жүрген басшылық маған сенім артып, жетекші солист лауазымына та­ғайындады. Жалпы, анам мені қатал тәр­биелеп өсірді. Оқуымды аяқтаған соң да «Ресми түрде жұмысқа тұруға тырыс» деп әр басқан қадамымды қадағалап отырды. Көп жағдайда әншілер фрилансер ретінде өнер көрсетіп, бір жерде ресми түрде жұ­мыс істегенді құп көрмейді. Ал мен керісін­ше ресми түрде жұмыс істегенді қалайтын­мын. Сондай-ақ, жұмыс істеген ортамда үздіктердің үздігі болуға тырысатынмын. Опера әншісі үшін әр сөздің айтылуы үлкен маңызға ие. Сол себепті бастапқыда дыбысталу, артикуляция жағынан мінсіз болу үшін үздік мамандарды жалдайтын­мын. Сондай-ақ, әлем тілдерін жетік мең­геру­ге тырыстым. Менің қателесуге құқым жоқ, себебі әлемнің кіл мықты классиктері шо­ғырланған Вена қаласында жұмыс істей­мін. Оның үстіне жетекші солист деген лауа­зымым тағы бар. Сол себепті көрермен бойым­нан бір мін таппайтындай өнер көр­сетуім керек. Барлығы менен үлгі алатындай жоғары деңгей көрсетуім қажет. Әлбетте, үнемі осылай өз бабымда жүру оңай емес. Кейде мұндай жауапкершіліктің салмағы білініп, осалдық танытатын сәттер болады. Десек те мұндайда достарым қамқорлық көрсетіп, қолтықтан демеп, қуаттандырады. Өзімді бәрінен артықпын деп айтпаймын, менен де талғамы мен танымы биік ән­шілер бар. Алайда сахнаға Вена филармо­ния­­сы­ның солисі деп шақырған кезде көрермен мені тамаша өнер көрсетеді деп күтеді. Ал егер олар опера әншісінің әнді ак­центпен айтып тұрғанын байқайтын болса, оны киелі сахнада осылай акцентпен ән айтатындай жұмысына немқұрайлы қара­ған деп түсінеді. Тағы бір айта кетерлігі, Венада ән айтып болған соң, көрермендерге ұнаса «Браво», ал көңілінен шықпаса, ұна­ма­ғанын ашық айтуға рұқсат етілген. Сол себепті осындай талғамы биік көрерменнің алдында қателік жіберіп алу қауіпті. Тіпті кейде сахнаға шығар алдында қобалжып, сасқалақтайсың. Құдайға шүкір, маған осы жылдар ішінде «Браво» деуден басқа ештеңе айтып көрмепті. Сол себепті менен көмек сұрайтын жас әншілерге «Сендерге сөзсіз көмектесемін. Қолымнан келгенін жасай­мын. Бірақ ән айтумен қатар, тілді үйреніп келіңіздер. Ән айтып тұрғанда қай тілде жа­зылған шығарма екенін көрермен ә де­геннен түсіну керек» деп айтамын. Дири­жер немесе пианистпен сөйлесу үшін де тіл білу қажет. Дыбысты дұрыс шығару жағынан шеберлігімді арттырып алған мен қазір өзім де бұл туралы сабақ бере аламын. «Өнер­ді бәсеке өсіреді» демекші, айналамда менің орнымда болғысы келетін бәсекелес ән­шілер баршылық. Дегенмен бастапқыда мені ұнатпаған олар біраз уақыттан соң қа­сыма келіп, дос болу туралы ниетін біл­діре­ді. Дегенмен мен оларға қарсылас ре­тінде қарамаймын. Әрқашан көмек қолын созуға дайын тұрамын. Түсінгенім, адамның дары­ны ұштала түскен сайын, ол қара­пайым, ашық бола бастайды екен. Ал дауы­сы жоқ, өздерін әншіміз деп атайтындар кері­сінше ақшаның соңына түсіп, атақ қуалап кетеді. Қанша жерден мықты әнші бол­саң да, адамшылықтың биік шыңы адам­гершілікті ұмытпағанымыз абзал. – Ән қоржыныңызда сіз үнемі орын­дайтын қанша қазақ әні бар? – Негізі, репертуарымда әлемнің жиыр­ма бес тілінде айтатын әндер жетерлік. Со­ның ішінде қазақ тілінде Алматыда Жә­ния Әубәкірова атындағы мектеп-кол­леджде оқып жүргенде ұстазым Надя Шари­повамен бірге әзірлеген репертуарды айтып жүрмін. Қазір репертуарымда «Қазақ вальсі», «Гүлдерайым», «Дайдидау», «Бүлдір­ген», «Қыз қарағай», «Сарыарқа», «Әлия», «Жетісу» және «Мамырай» секілді әндер бар. Қа­зақ әндерін тек Қазақстанда емес, со­ны­мен қатар, шетелдік сахналарда да орын­даймын. Жуырда репертуарымды жаңарту үшін мамандарға қазақша басқа әндер қарастыруды тапсырдым. Айта кетерлігі, концерттерде тек шетелдік туындыларды орындап қоймай, сонымен қатар қазақ композиторларының шығармаларын орындауға тырысамын. Бізде керемет ән шы­ғарған композиторлар көп, бірақ көп­шілігі мұны білмейді екен. Концерт соңын­да оларды көрерменмен таныстырып, олар туралы қысқаша хабар беріп өтемін.