Рухани жаңғыру − рух тазалығына ұмтылу

«Рухани жаңғыру» − 2004 жылы қа­был­данған «Мәдени мұра», 2013 жылы қабыл­дан­ған «Халық – тарих толқынында» бағ­­­­дар­ламаларының заңды жалғасындай кө­рінгенімен, ауқымы жағынан кең және жан-жақты болды. Елбасы айтқандай, «Мә­­дени мұра» арқылы әлемнің ең белді ар­хив­терінен төл тарихымызға қатысты құжат­тарды жүйелі түрде жинап, «Ха­­лық – тарих толқынында» бағдарла­ма­сы аясында Қазақстан аумағындағы та­ри­хи-мә­дени ескерткіштер мен нысандарды жаң­­ғырттық». Ал «Рухани жаңғыру» арқы­лы ұлт Көшбасшысы «мықты, әрі жауап­кер­ші­лі­гі жоғары біртұтас ұлт болу үшін бола­шақ­қа қалай қадам басатынымыз жә­не бұқа­ра­лық сананы қалай өзгер­те­ті­німіз туралы бұ­­рынғылардың бәрінен ау­қым­ды және ір­г­е­лі жұмыстарды бастау ке­рек» екенін көр­­сетті. «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағ­­дарламалық мақаласы үлкен екі бө­лім­нен құралған. Алғашқы бөлімінде «ХХІ ға­сыр­­дағы ұлттық сана туралы» жан-жақты мә­­­селе көтеріліп, барлық істі бастауға «Праг­­­­матизм» керектігі ескертіліп, «Ұлттық бі­­ре­гейлікті сақтау» мәселесінде ұлттық код, ұлт­­тық мәдениет сақталмаса, ешқан­дай жаң­­ғыру болмайтыны және алға басу үшін ұлт­тың дамуына кедергі болатын өт­кеннің кер­тартпа тұстарынан бас тарту ке­ректігі» ай­тылды. Одан әрі «табысты болу­дың ең ір­гелі, басты факторы білім екенін әркім те­рең түсінуі» үшін «Білімнің салтанат құ­руы» қажеттігі сөз болса, «Қа­зақ­станның ре­­волюциялық емес, эволю­ция­лық дамуы» − «тарихтың ащы сабағын түсініп қана қой­май, өзіміз күнде көріп жүр­ген қазіргі құ­бы­лыстардан ой түйіп, бо­лашақтың бета­лысына қарап, пайым жа­сай білуге» жет­кізетіні саралана келе, осы айтылғандардың бәріне жеткізетін «Сананың ашықтығы» екені дәлелденді. Ал екінші бөлімде «Таяу жылдардағы мін­­деттер» сараланып, онда «қазіргі за­ман­ғы технологиялық ортаның, коммуни­ка­ция­ның, сондай-ақ ХХІ ғасырдағы ғылыми жә­не білім беру процесінің ерекшеліктеріне байланысты» қазақ тілін латын әліпбиіне көшіруге кірісуіміз керектігі; «қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар бойынша «Жаңа гуманитарлық білім. Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық» жобасын қолға алу» қажеттігі, сондай-ақ «білім беру саласында ауқымды өл­кетану жұмыстарын жүргізуді, эко­ло­гияны жақсартуға және елді мекендерді абаттандыруға баса мән беруді, жергілікті деңгейдегі тарихи ескерткіштер мен мәдени нысандарды қалпына келтіруді көздейтін» «Туған жер» бағдарламасын қолға алу, «Қа­зақ­станның киелі жерлерінің географиясы» жобасын жасау, «бүгінгі замандас­тары­мыз­дың жетістіктерінің тарихына назар ау­дару» үшін «Қазақ­стан­дағы 100 жаңа есім» жо­басы арқылы іске асыру мәселелері кеңі­нен сөз болды. Осынша ауқымды әрі өте маңызды ша­ра­ларды жоспарлы түрде өз дәрежесінде орын­дап шығу үшін еліміздің барлық сала­сындағы интеллектуалдық күштер жұ­мылдырылып, жақсы жетістікке жете білдік. «Рухани жаңғыру» тақырыбымен, әсіресе гуманитарлық салаларда үлкен жұмыс атқарылды. Шынын айту керек, әлемді алақандай гад­жетке сыйғызған мынау жаһандану дәуі­рін­де ұлттық бірегейлікті сақтап қалу жо­лында осындай терең ойластырылған бағ­дарламаның жасалып, жүзеге асуы – Қа­зақ­стан секілді дамушы жас мемлекет үшін айта қаларлық табыс. «Рухани жаңғыру» аясында жасалған нәр­селердің бәрі де уақытша емес, елдің өр­кендеуіне ғасырлап пайдасын тигізетін игі­ліктер болды. Сондықтан бүгінде елі­міздің кез келген азаматы «Рухани жаңғыру» мә­селесін жеткілікті дәрежеде түсінетін жағ­дайға жетті. Себебі ол бүкілхалықтық си­пат алған бағдарлама болды. Осы орайда Елбасының «Мемлекет пен ұлт құрыштан құйылып, қатып қалған дү­ние емес, үнемі дамып отыратын тірі ағза іс­петті. Ол өмір сүру үшін заман ағымына са­налы түрде бейімделуге қабілетті болуы ке­рек. Жаңа жаһандық үрдістер ешкімнен сұрамай, есік қақпастан бірден төрге озды. Сон­дықтан заманға сәйкес жаңғыру міндеті барлық мемлекеттің алдында тұр. Сынаптай сырғыған уақыт ешкімді кү­тіп тұрмайды, жаңғыру да тарихтың өзі сияқ­ты жалғаса беретін процесс. Екі дәуір түйіскен өліара шақта Қазақ­станға түбегейлі жаңғыру және жаңа идея­лар арқылы болашағын баянды ете түсудің тең­дессіз тарихи мүмкіндігі беріліп отыр» деуі бағдарламаның мән-маңызына ой жібе­ріп, парасатты пайымдаулар жасауға мүм­кіндік береді. Әрине, әрбір жоспардың, мемлекет к­е­ле­шегі үшін жасалатын түрлі бағдар­ла­ма­лар­дың әрекет ету шегі, мөлшерленген мез­гілі болады. Бірақ «Рухани жаңғыруды» он­дай ресурсы шектеулі шаралардың қа­тарына қоса алмаймыз. Сондықтан болар 2019 жылғы 12 маусымда Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан Республикасының сайланған Президенті қызметіне ресми кірісу рәсіміндегі сөйлеген сөзінде мемлекет дамуының аса маңызды он бағыты туралы айта келіп: «Рухани жаңғыру» құндылық­тары біздің басты рухани бағдарымыз бо­лып қала береді. Тарихқа құрметпен қарау, Отан­ға адал болу, ғылым-білімге деген ұм­ты­лыс – мұның барлығы біздің халқы­мыз­дың бойындағы асыл қасиеттер. Бұл қа­сиет­тер біздің халқымыздың бірлігін және ұлты­мыздың жасампаздығын нығайтады, бәсе­кеге қабілетті ел болуға жол ашады. Қазақстанды болашаққа бастайтын − жастар. Сондықтан бұл бағдарламаны жас ұрпақты тәрбиелеуге бағыттауымыз қажет»  деген еді. Мемлекет басшысының бұл сөзі «Рухани жаң­ғыру» үдерісінің әлі талай-талай бе­лестерден асып, мемлекетіміздің кемелдене беруіне кепілдік боларын ұқтырса керек. Дамудың даңғыл жолына түскен мем­лекетте өсемін деген ұлт әрдайым өз негізін ұмытпай, халық ретінде әлемдік қоғам­дас­тыққа өз үнін естірте білсе, ол өзіндік біре­гейлігін танытқаны. Оған жеткізетін рух та­залығына ұмтылу қасиеті. Бізде оған «Ру­хани жаңғыру» идеясы әрдайым ұстын бо­ла алады. Берекет КӘРІБАЕВ, ҚР ҰҒА академигі, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің профессоры, тарих ғылымдарының докторы: Тарихымыз ерекше маңызға ие

жазушы, халықаралық «Алаш» сыйлығының лауреаты, «Денсаулық» журналының бас редакторы: Мақсаты айқын да өміршең жоба