Ресейдегі Әлихан Бөкейханов зиратына гүл шоқтары қойылды
Ресейдегі Әлихан Бөкейханов зиратына гүл шоқтары қойылды
1 наурызда еліміз Алғыс айту күнін атап өтті. Мереке идеясы Тұңғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевқа тиесілі және Қазақстанда тұратын барлық этностар бір-біріне және ХХ ғасырдағы депортацияның қатал жылдарында мәжбүрлі қоныс аударушыларға жылы шырай көрсетіп, қазақ жерін олардың туған жеріндей сезінуіне мүмкіндік берген қазақтарға алғыс білдіреді.
Тоталитарлық режимнің құрбандары тұтас халықтар да, сонымен қатар, қазақтың көрнекті қоғам және мемлекет қайраткері, "Алаш" партиясы көшбасшыларының бірі, ғалым, публицист Әлихан Бөкейханов сияқты жеке тұлғалар да болды. Оның 155 жылдығына арналған еске алу шарасы аясында Қазақстан Республикасының Ресей Федерациясындағы Елшілігінің дипломаттары Донской зиратындағы сталиндік репрессия құрбандары жерленген ортақ қабірге гүл шоқтарын қойды.
Қазақстанның Ресейдегі Елшісі Ермек Көшербаев "Алаш" қозғалысын биыл 30 жылдық мерейтойы атап өтілетін Қазақстан Тәуелсіздігінің жаршысы болғанын атап өтті. "Алаш" қозғалысы қызметінің көптеген аспектілері тарихи әділеттілікті қалпына келтіру, қалың бұқараның хабардар болуын қамтамасыз ету және жалпы қазіргі Қазақстан үшін тарихи маңызы тұрғысынан әлі ашылған жоқ. Бұл-тарихшы-ғалымдардың алдында тұрған міндет.
Әлихан Бөкейхановтың немере інісі, Мәскеу мемлекеттік технологиялық университетінің профессоры Нұрым Бөкейханов өзінің кеңестік өмірінде атақты туысының есімі айтылмағандығымен, оның әкесі осыған байланысты қиындықтарға тап болғанын (университеттен шығарылды, содан кейін жұмыстан шығарылды) айтты. "Дегенмен, әкем бізге жақсы білім бере алды, мен химик болдым. Ол туысқаны ретінде Әлихан Бөкейхановты ақтау туралы өтініш жазды. 1989 жылы біз көптен күткен және әділ шешіммен хат алдық", – деді Нұрым Бөкейханов.
Ресей Ғылым академиясының Ресей тарихы институтының жетекші ғылыми қызметкері, тарих ғылымдарының докторы, профессор Дина Аманжолова Әлихан Бөкехановты тек қазақстандық ғана емес, сонымен қатар еуразиялық ауқымдағы тұлға деп атады. "Ол көп қырлы тұлға, білімі бойынша, тәжірибесі бойынша көпшіліктен жоғары, сол кездегі қазақтар арасында жалғыз кәсіби саясаткер болған. Әлихан Бөкехановтың жеке басы үлгі-өнеге болуы керек және біздің кең еуразиялық тарихымыздың аясында қабылдануы керек. Біз үшін қаншалықты қайғылы болса да, тарихты байсалды, құрметпен, сабырлы есте сақтау маңызды", – деді Дина Аманжолова.
Тарих ғылымдарының докторы, тарих және әлеуметтік-саяси зерттеулер институтының директоры (Новосибирск қаласы) Виктор Козодойдың пікірінше, Әлихан Бөкейханов жалпымемлекеттік, жалпы империялық деңгейдегі саясаткер. "Тарихта әр халықтың осындай деңгейдегі қайраткерлері бола бермейді. Бөкейханов пен оның серіктері сол кездегі қазақ зиялыларын өз айналасына біріктіре алды және автономияның идеялық, мәдени, ағартушылық негіздерін құрды, ол алдымен одақтас республиканың негізі болды, содан кейін Қазақстан тәуелсіздігінің бастаушысы болды", – деп атап өтті Виктор Козодой. Ол биылғы жылы Әлихан Бөкейхановтың кітабын басып шығаратынын және сол арқылы оның жеке басын зерттеудегі олқылықтың орнын толтыратынын, оның үстіне Ресейде "Алаш" басшысының өмірі мен қызметіне арналған бірде-бір кітап жоқ екенін айтты.
Анықтама үшін:
Әлихан Бөкейхановтың жерленген орны 1990 жылдардың басында "Өлім тізімдері: Донское зираты. 1934-1940" кітабы шыққаннан кейін ғана айтыла бастады. Кейіннен оның 1937 жылғы 27 қыркүйекте атылып, онымен бірге бір "ату тізімінен" өткен басқа қазақ мемлекет қайраткері Нығмет Нұрмақовпен бірге жерленгені туралы ақпарат пайда болды. 1989 жылдың мамыр айында Бөкейханов әрекеттерінде қылмыс құрамының болмауына байланысты КСРО Жоғарғы сотының қаулысы бойынша ақталды.