Баспана бағасы бақылауға көне ме?

Баспана бағасы 15 пайызға дейін қымбаттады

Зейнетақы жинағын мерзімінен бұрын алуға ниеттілерден өтініш қабылдаудың алғашқы кү­нінде-ақ БЖЗҚ-ға 10 мыңнан астам өтініш түс­кен. Онлайн өтініштерді рәсімдеу үшін ашыл­ған enpf-otbasy.kz порталының жұмысы жүк­теменің көптігінен жиі істен шыққанымен, жи­нақтағы қаржысын алып үлгергендердің қара­сы аз емес. Мәселен, 12 ақпандағы жағдай бойын­ша 1 855,9 млрд теңге сомасына 115 608 өті­нім қабылданған. Оның ішінде 423,6 млрд теңге сомасына 78 074 өтінім өңдеуге қабыл­да­нып, мақұлданып үлгеріпті. Ұлт­тық банк төрағасы Ерболат До­саев­­тың дерегіне сүйенсек, азамат­тар алынған жи­нақтардың 87 пайызын тұр­ғын үй мә­се­ле­лерін шешуге, оның 45,5 пайы­зын – тұр­ғын үй сатып алуға (ипо­те­ка­сыз), 28,3 пайы­зын – ипотекалық қарыз бойын­ша бе­ре­шекті өтеуге, 10,5 пайызын – екінші дең­гейдегі банктерге бастапқы жарна үшін және Отбасы банкінде ипотека алуға, 2,3 пайы­зын жеке тұрғын үй құрылысын салу­ға, ипотеканы қайта қаржыландыруға, са­тып алу құқығымен жалдау шарты бойын­ша берешекті өтеуге жұмсауға ниетті екен. Қарап отырсақ, зейнетақы жинағы есе­бі­нен тұрғын үй нарығына құйы­латын қар­жы көлемі аз емес. Мұны біліп отырған сату­шылар ұрымтал сәтті пай­даланып қалу­ғ­а асық. Стратегиялық жос­парлау және ре­формалар агенттігі Ұлт­тық статистика бю­росының мәліметіне сүйен­сек, биылғы қаң­тар айында таза әр­ленген жаңа үйлердің рес­публика бойынша орта­ша бағасы 1 шар­шы метрі үшін 319 252 тең­ге болып, был­тыр­ғы желтоқсанмен са­лыс­тырғанда 3 пайыз­ға қымбаттаған. Ал абат­тандырылған үйді қайта сату құны 5 пайыз­ға, жалға алу ба­ға­сы 2,7 пайызға өскен. Бағаның бір ай ішінде күрт шарық­тауы үй алу үшін ақшасын тірнектеп жинап жүр­гендерді тығырыққа тіреді. Бұл мәселеге қа­ныққан Мемлекет басшысы жуыр­да Үкі­меттің кеңейтілген отырысында тұр­ғын үй төңірегіндегі дүрбелеңге, баға­ның негізсіз өсі­міне жол бермеуді тапсырды.

Десе де, өз мүлкіме өзім қожамын деп са­тушылар бағаны қалағанынша құбыл­тып жатыр. Отандық риэлторлардың сөзінше, өткен жылдан бері жылжымайтын мүліктің қайталама нарығында баспананың тү­ріне қарай баға 15 пайызға дейін қым­бат­таған. Alef $it жылжымайтын мүлік агент­тігі­нің директоры Айкүн Тәжімбетованың пі­кі­рінше, тұрғын үй нарығының қазаны ел­дегі саяси-экономикалық оқиғалардан тыс­қары қайнай алмайды.

Айкүн Тәжімбетованың сөзінше, бағаны көтергеннен үй сатушылар ұта қоймайды. Мәселен, Алматы мен Нұр-Сұл­­тандағы жылжымайтын мүлік нары­ғын­­дағы ұсыныс сұраныстан 10 есе артық. Екі қалада жылжымайтын мүлік нары­ғы­ның тенденциялары шамамен бірдей. Баға­да да айтарлықтай айырмашылық жоқ дей­ді маман. Нұр-Сұлтанда үй сатып алу­шы­лар үшін Алматы және Есіл аудандары ең тартымды аудандар саналса, Алматыда тұ­тынушылық сұраныс жөнінен Медеу, Бос­тандық және Алмалы аудандары көш бас­тап тұр. Ал Наурызбай және Алатау ау­дан­дары салыстырмалы түрде жаңа, онда кө­біне мемлекеттік бағдарламалар аясында са­лынып жатқан үйлер көп.

Күте тұрған дұрыс

Қазақстанның Біріккен риелторлар қауым­дастығы Талдау комитетінің тө­рағасы, DIXI жылжымайтын мүлік агент­ті­гінің директоры Нина Лукьяненконың пі­кірінше, зейнетақы жинағы түріндегі қо­сымша қаржылық ықпалдың бағаны кө­теріп жіберуіне таңғалудың қажеті жоқ. Өйт­­кені қазақстандық нарық психо­ло­гия­лық қысымға жиі ұшырайды дейді сарапшы.

«Отбасы банк» АҚ басшысы Ләззат Ибра­гимова да зейнетақы жинағын баспана алу­ға пайдаланғысы келетіндерге әліптің артын бағып, нарықтағы жағдайдың тұрақ­талуын күтуге кеңес берді.

Ол сонымен қатар, зейнетақы жи­нағының бір бөлігін алып қойып, 45 күн­нің ішінде үй таба алмай қаламын деп алаңдаушылық білдірген азаматтарды са­бырға шақырды.

Баспана құнының қымбаттауы уа­қыт­ша құбылыс екеніне AERC кон­сал­тинг­тік қызмет департаментінің жетекшісі Әсем Құсайынова да сендірді.

Маманның сөзінше, тұрғын үй ба­ға­сының қымбаттауы ипотека рә­сім­деу кезінде алғашқы жарна мөлшерінің өсуі­не алып келеді. Салдарынан жинақтан алын­ған қаражат несие рәсімдеуге жет­кіліксіз болады. Сондықтан баға біраз уа­қыт­тан кейін қайта түседі. Әсем Құсайынова тұрғын үй на­ры­ғындағы бағаның өсуіне зейнетақы жи­на­ғын мерзімінен бұрын алу туралы жаңалық қана емес, «7-20-25» және «Баспана Хит» бағдарламалары да айтарлықтай ық­пал етіп отырғанын жеткізді. Халыққа жеңіл­дік ұсынып отырған бұл жобалар сұра­нысты арттырды. Мәселен, Ұлттық банк дерегі бойынша 2020 жылдың қараша айын­да ипотекалық қарыздар мөлшері 27,8 пайызға артқан. Бір жылда несиелер сала­сында ипотеканың үлесі 2,3 трлн теңге бол­ды. Бұған мемлекеттік бағдар­ла­ма­лардың ықпалы бар екені талассыз.

Бағаны ұстап тұру үшін мемлекеттік бағдарламаларды пайдалану қажет

Қазақстан жылжымайтын мүлік фе­де­рациясының басшысы Ермек Мү­сіре­пов мемлекеттік тұрғын үй бағдарла­ма­лары бағаны өсіріп дабыл қаға бермей, ке­рісінше, оларды бағаны тұрақтандыру құ­ралына айналдыруға болады деп есеп­тейді.

Жуырда Парламент Мәжілісінің де­путаты Аманжан Жамалов та Үкімет басшысы Асқар Маминге депутаттық сауал жолдап, қолданыстағы барлық мем­лекеттік ипотекалық бағдарламалар бойын­­ша шаршы метрге шекті баға бел­гі­леуді сұраған еді. Десе де, Жылжымайтын мү­­лік федерациясы басшысының айтуын­ша, екінші деңгейлі тұрғын үй нарығы ба­қы­лауға көнбейді. Ермек Мүсіреповтің сөзінше, дүр­бе­лең­ді тудырып отырған – екінші дең­гейлі тұрғын үйлерді сатушылар, олар өз мүлкінің құнын асыра бағалайды.

Құрылыс компаниялары қаржылық есептілікті жарияласын

Ал қаржыгер Расул Рысмамбетов пре­зиденттің нарықтағы бағаны ұстап тұру туралы тапсырмасын орындау қиындық тудырмайды деп есептейді. Ол үшін, оның пікірінше, импорттық материалдарды сатып алуды қоса алғанда, құрылыстың өзіндік құнын анықтау қажет.

Президент тапсырмасының орын­далуына қатысты пікір білдірген BI Group құрылыс компаниясындағылар баға­ның негізсіз көтерілуіне жол бермейтіндерін алға тартты.

BI Group-тың баспасөз қызметі жария­ла­ған дерекке сүйенсек, құрылыс ком­па­ниясының үй салуға жұмсаған шығындары бес жыл ішінде 83 пайызға өскенімен, дайын тұрғын үй бағасы 22 пайызға ғана кө­терілген.

Тұрғын үй нарығындағы сұраныс ие­сінің де, ұсыныс иесінің де өз уәжі бар. Ешкім ұтылғысы келмейтіні түсі­нікті. Алайда елдегі елең еткізер кез кел­ген саяси, эко­номикалық жаңа­лық­тың баспана ба­ға­сын негізсіз құбылта беруі – жақсылықтың ны­шаны емес. Бұдан ең әуелі үйлі болу үшін жылдар бойы тірнектеп ақша жинаған қара­пайым халық зардап шегеді. Сондық­тан ат­қарушы органдар нарықтағы ба­ғаны ұстап тұрудың оңтайлы тәсілдерін жолға қоюы қажет.