Дағдарыс елесі: 2021 жылға экономикалық болжам
Дағдарыс елесі: 2021 жылға экономикалық болжам
Өткен жыл адамзатқа оңайға соқпады. Коронавирус пен алқымнан алған дағдарыс әлемнің алдыңғы қатарлы дамыған мемлекеттерінің де шаруасын шатқаяқтатты. Пандемия кесірінен елдер шекарасын қымтап, көрші мемлекеттермен барыс-келісті шектеді. Коронавирус әлемдік рецессияның басталуына себеп болды, сөздік қорымызға коронадағдарыс термині енді. Ұзаққа созылған экономикалық дағдарысқа алып келген коронавирус әлемдегі еңбекке жарамды халықтың жартысына жуығының табысын азайтты. Сарапшылар жаһан экономикасы соңғы жүз жыл ішінде болмаған деңгейге түсетінін айтты. Осы орайда Túrkistan халықаралық газеті отандық сарапшы мамандарға хабарласып, 2021 жылы Қазақстанның экономикасы қандай болмақ деген сауалға жауап іздеген еді.
Рашид ЖАҚСЫЛЫҚОВ,
Мұнай-сервис компаниялары одағының төралқа төрағасы, экономист:
Биыл экономикалық көрсеткіш 2019 жылдан төмен болады
– Осы жыл дүние жүзі бойынша саяси жағдайлармен және карантин шараларымен басталып жатыр. Әлемдегі саяси әл-ахуал өте төмен, Америкадағы сайлау соңының қақтығыстарға ұласуы, Ресейде А.Навальныйдың ұсталуы сынды саяси шиеленістердің немен аяқталатыны белгісіз. Англия сынды экономикасы мықты бірталай мемлекет шекараларын жауып жатыр. Тіпті жарты жылдан кейін немесе жыл соңында шекаралар ашылып, дүниежүзілік экономика аяққа тұрып кеткеннің өзінде де біздің экономикалық көрсеткіш 2019 жылдан төмен болатыны айдан анық. Қазіргі таңда болашақта нарықтың жағдайы қалай болады деген сауалға бірде-бір сарапшы толыққанды «жартыжылдықта осындай болады», «жыл соңында мынадай болады» деп айта алмайды.
Қазір біздің нақты қорғайтын немесе бақылайтын саламыз – мұнай-газ өндірісі. Біздің мемлекеттің бюджеті және Ұлттық қордағы қаржының 45 пайызы мұнай-газ өндірісі арқылы келіп отыр. Қазір мұнайға сұраныс әлі 2019 жылдағы көрсеткішке жете қойған жоқ. Сұраныс пен ұсыныстың арасында келіспеушілік бар. Өйткені Джо Байден мұнай-газ өндірісіне инвестиция құюға шектеу қоямын деді. Американы мұнай экспортшысы қылып отырған сланстық мұнай ғой, соны тоқтатамын деді. Олай болатын болса, әрине жағдай жақсы болар еді. Бірақ қазіргі таңда ол әлі толыққанды өзінің жұмысына кіріспеді. Мұнай тұрғысынан біз Ресеймен өте тығыз байланыстамыз. Мұнайымыз Ресейдің екі құбыры арқылы кетіп жатыр. Олардың жағдайы қандай болмақ? Сондықтан қазір нақты біздің көрсеткіш керемет болады деу өте қиын.
Біздің мемлекет карантин кезінде технологияны қаншалықты дамытып үлгерді, білім, ғылым саласы қаншалықты өздерінің жұмысын карантиндік кезеңге икемдегені, бәрі-бәрі 2021 жылы ашылады. Мемлекетіміз толыққанды геосаяси және экономикалық жағынан өзгеріс әкеле алатын мемлекет емес. Көбіне сыртқы саясатқа, көрші елдердің экономиканың өсуіне тәуелді болғандықтан, бізге тек қана күтуден басқа амал жоқ.
Экономикаға өзгеріс әкелу үшін кәдімгідей жоспарланған мемлекеттік бағдарлама қабылдануы керек. Ал оған үлкен қаражат қажет. Қазіргі таңда инвесторлар да өте сақ отыр. Ең бірінші ойға келетіні, бірінші бағытта қорғайтын біздің мемлекеттің инвестициялық әл-ахуалы. Ауыл шаруашылығын, мұнай-газ өндірісі, ауыр өнеркәсіп, темір өндіру өнеркәсіптерінде, көмір өндіруге инвесторлар қаншалықты керек? Мысалы, қандай да болсын экономика «якорлық» инвесторға тәуелді. Біздің мұнай-газ саласында да жаңа жобалар ашылып жатқан жоқ, Қашаған мен Қарашығанақтағы өндірісті ұлғайтудағы жобалар әлі де жалғасын таппай отыр. Жыл басын жұмысшыларды қысқартудан бастадық. Осы қаңтар айының өзінде мұнай-газ саласының қызмет көрсету секторында 20 мыңға жуық адам жұмыссыз қалды. Мұнай-газ саласына да биылғы жыл оңай болмайын деп тұр.
«Үмітсіз шайтан» деген, былтырғыға қарағанда жақсы болады-ау деп қамданбай, құр айтатын болсақ, онда ешқандай әсер болмайды. Карантин біздің мемлекеттің әлсіз тұстарын өте айқын, ашып көрсетіп берді. Алдағы уақытта сол қателіктерден сабақ алып, кемшіліктерді түзету керек. Қарапайым байланыс құралынан бастап үлкен-үлкен деңгейдегі жобалармен айналысу керек. Сондықтан дүниежүзілік экономика түзелмей, дүниежүзілік саяси әл-ахуал бірқалыпты орнына келмей, экономика жақсарып кетеді деп айта алмаймыз.