Жаңалықтар

Christian Dior-ды әлемге танытқан – қазақ қызы

ашық дереккөзі

Christian Dior-ды әлемге танытқан – қазақ қызы

Жиырма жылға жуық әлемге әйгілі кутюрье Кристиан Диор­­дың музасы болған Алла Ильчунның ұлты қазақ екені соң­ғы жылдары ғана белгілі болды. Бұған дейін танымал өнертанушы, теле­жүр­гізуші, Ресей және Франция сән өн­е­рі­нің тарихын зерттеуші Александр Ва­сильев бірнеше мақаласында Алланың қа­зақ екенін жазса да, көпшілік бұған се­не қоймаған. Ал дипломат, эконо­ми­ка ғылымдарының докторы, Франция­да­ғы қазақ қауымдас­ты­ғының негізін қалаушы Берлин Ири­шев мұны дәлел­деу үшін соңғы үш жыл бойы Алланың өмірін жіті зерттеген. Бүгінде Алла тура­лы үшінші кітабын жа­зып жатқан ол кісімен арнайы ха­барласып, сұх­бат­тасқан едік. The famous French fashion designer Christian Dior (1905-1957) with his collection, April 1950. PP/CAT/47[/caption] – Сіздің орныңызда мен бол­сам да, картинадағы модельді қа­зақ қызына ұқсатар едім... – Иә, анық көрініп тұр ғой. Өзі­міздің қазақ қызына ұқсайды. Тек басында қалпағы бар, шапанға ұқсайтын еуропалық киім киіп алған. Сосын «Бұл картинадағы мо­дель қазақ қызы болса ше?» деп ойлап, ол туралы мәлімет іздестіре бастадым. Сөйтіп, танымал өнер­танушы, сән тарихын зерттеуші ресейлік Александр Васильевтің сайтынан картинадағы әйелдің атақ­ты модель болғаны туралы мақала оқыдым. Сосын Васильевтің өзімен ха­барластым, ол: «Мен ол туралы бір-екі мақала жазғанмын, бірақ оған ешкім мән бермеді. Көпшілігі қазақ екеніне нанбады» дейді. Сосын әлемді әдемілігімен жаулап алған қазақ қызының картинасын Қа­зақ­станға апарып көрсеткім келді. Сөйтіп, Алматыда Қастеев атындағы галереяның директорына хабарла­сып, жаңалығымды айттым. Ол менің ұсынысымды қабылдап, атал­ған галереяда салтанатты түрде іс-шара ұйымдастырдық. Бұған Олжас Сүлейменов бастаған бір топ зиялы қауым өкілдері мен елге танымал суретшілер келді. Сол кезде көпшілігі әлгі картинаны елге әкелгенімді қуана қабылдаса, кейбірі Алланың қазақ екеніне күмән келтіріп «Алла қазақ деген мәлімет қайдан алынды? Оны біресе якут, біресе қытайлық деп айтады» дейді, ал енді бірі «Алла тіпті де қазақ емес. Иришев мырза, тыныш жүрсін. Dior қайда? Қазақ қай­да?» десті. Несін айтайын, тіпті «Берлин картинаны өзі сатып алған соң, ақшасын шығарып алу үшін көрмеге әдейі қойды» деп жазғандар да болды. Сосын мен мұның бір тиынына да таласпайтынымды ай­тып, ақырында келіп түскен қара­жатқа қол сұқпайтынымды растау үшін галереядағыларға анықтама жаздыртып алдым. – Ендігі кезекте Алланың әке­­сі туралы сөз етсек. Бір де­рек­тер­де ол кісіні Алма­ты­дан шыққан бай десе, екіншісінде Қытай қа­за­ғы делінген. Есімі де әртүрлі ата­­лады. Ол кісі туралы нақ­ты мә­лімет бар ма? – Васильев әкесінің есі­мін Жуан­хал деп жа­зады. Бірақ ол естуі бойын­­ша жаза салған. Не­гізі, шын есімі – Қуан­хан. Ал тегі Иль­чун емес, Ел­шін болуы керек. Совет үкіметі кезінде орыстар қазақ­тардың аты-жө­нін қалай болса, солай жаза бер­ген ғой. Визалық кар­таларынан біл­гені­міздей, Алла сән әле­мінде жүр­ген жиырма жылда қытайлық деп жа­зыл­ған. Алла түгілі, оның әкесі мен шешесі де қытайлық деп таныл­ған. Себебі олар тұрған жердің үкі­меті қытайлық атанбаса, жұмыс табу қиын деп мәжбүрлі түрде азаматтық алдыртыпты. Сол себепті бізге қазақ модель деп іздеу қиынға түсті. Айта кетерлік маңыз­ды жайт, Алла қай­тыс болардың ал­дын­да сол уақытта Париж­де жур­на­лист қыз­метін атқа­рып жүрген Ва­сильев­ке «Бейресми кездесу ұйым­дас­ты­райық. Маған фотоаппарат көтеріп кел­мей, құр өзіңіз келіңіз» депті. Сол кезде ол оған «Менің әкем – қазақ. Қазақтың әулетті отбасынан, Алматы деген қа­ла­дан шыққан» деп сырын айтып­ты. Қуанханның жанұясы қиын кезең орнаған уақытта Қазақстаннан Қы­тайға, соның ішінде Харбинге қаш­қан. Ал анасы Тамараның әкесі әс­кери қызмет атқарған, ақ гвар­дияшы. Ол да Харбинге отбасымен қашып кел­ген. Тамара Қытай шығыс темір жо­лына жұмыс­қа кіріп, онда Қуан­хан­мен таныс­қан. Сөйтіп, Мә­риям­ға ға­шық болған Дүйсен (Дудар) се­кілді, Қуанхан оны ұнатып қалып, екеуі 1925 жылы үй­ленеді. Ол уа­қытта Тамара 15 жаста болған. Алла 1926 жылы 8 желтоқ­санда дүниеге кел­ген. Сосын 1936 жылы жапон­дықтар қытайлық­тардың жерін жаулап алғысы келіп, соғыс ашқан. Сол кезде Қуанхан он жастағы қызы Алла мен әйелін норвегиялық кемеге салып, Парижге қарай аттандырып жіберген. Сол кеткеннен әкесімен байланыс үзіліп қалған. Бірде Алла­ның ұлы отба­сылық суреттер жапсы­рыл­ған аль­бом көтеріп келді. Байқа­сам, бес-алты сурет жұлынып қалып­ты. Ал бірақ суреттердің астында «1935 жылы осында болғанбыз, 1936 жылы мында болғанбыз» деп жазы­лып тұр. Содан қолда бар ақпаратпен салыс­тырсам, олар дәл сол жылы Шан­хайда болған. Болжауымша, әкесі секілді іздеуде жүрген адаммен бай­ланысты үзу мақсатында Алла­ның шешесі Қуанханның суреттерін алып тастаса керек. – Ал Алла анасы екеуі Париж­ге келген соң, екеуінің өмірі қа­лай өрбіген? Жиырма бір жасын­да Кристиан Диор ұйымдастыр­ған кастингке қалай қабылдан­ған? – Негізі, Тамараға оңай болмаған. Де­сек те, Парижге келгенде қолында ал­тын заттар, зергерлік бұйымдар бол­­ған. Сосын ол осында келген соң, му­зыкаға бет бұрған. Ол Қытайда жүр­генде дантист қызметін атқар­ған, ал Парижге келгенде француз­дар қытайдың дантистіне бармай­тынын біліп, музыкамен айналыс­қан. Консерваторияны бітірген. Мейрам­ханаларда ән салған. Ал Алла мектеп бітірген соң, консер­ваторияның мей­рамханасында даяшы болып жұмыс істеген. Бірде Диордың кас­тинг жасап жатқанын естіген бір құр­бысы «Жалғыз баруға қорқамын, менімен бірге баршы» деп Алланы сол кастингке ертіп апарған. Сол кас­тингте Диор Алланың сары шаш­­ты аққұба келген әлгі құрбы­сына еш мән бермей, Аллаға баса назар ауда­рып, соңында көмек­шілеріне «Мына қызды киіндіріп кө­ріңдерші» деп подиумға шы­ғар­ған. Оның жүріс-тұрысын бірден ұнат­қан ол «Болды, жұмысқа ала­мыз» деп өз сән үйіне жұ­мыс­қа қабылдаған. Сөйтіп, Аллаға арнап киім тігу арқылы 1947 жылда сән үлгілеріне айнал­ған трендтерді шығара бас­таған. – Сосын күні бүгінге дейін сәнде жүрген көзге сүрмемен сы­зық салу үрдісінің пайда болуы­на Алланың ықпалы тиген де­седі. Сол қаншалықты рас? – Ол да рас. Алла көзге сүрмемен сы­зық салған алғашқы модель бол­ған. Біз тіпті бір дереккөздерден кейбір әйелдердің Алланың көзіндей көз керек деп пластикалық ота жа­сатқанын білдік. Сол себепті сіздер күніне сызып жүрген сызық Алладан басталған деуге толық негіз бар. – Сөз соңында өзіңіз туралы ай­та отырсаңыз. Қазақстанда лауа­зым­ды қызмет атқарған сіз Францияға қалай бардыңыз? – Мені кезінде бұл елге Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев жіберген. Елде экономика мәселесі бойынша Пре­зиденттің кеңесшісі болып қызмет еттім. Оған дейін үш банк құрдым. Сосын 1996 жылы Елбасы мені Қа­зақстанның Франциядағы Төтенше және өкілетті елшісі қызметіне та­ғайын­дады. Елшілікте алты жылдай жұмыс істедім. 2000 жылдары Тұң­ғыш Президент осында келгенде «Елге қайтарсың, мүмкін» деп ұсы­ныс айтты. Алайда ойлана келе, осын­да жұмыс істеуді ұйғарып, Париж­де қалып қойдым.  

Әңгімелескен

Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ