Берекесі қашқан білімге Аймағамбетов қана айыпты ма?
Берекесі қашқан білімге Аймағамбетов қана айыпты ма?
Төтенше жағдай жарияланған кезде көптеген саланың жұмысы кенеттен болған өзгерістің көшіне ілесуге қауқарсыз екені анық байқалған еді. Солардың ішінде алғашқылардың бірі болып қиындыққа ұшыраған, сын мен сөгістің астында қалғаны білім саласы болды.
Бірақ олай болуы заңдылық та еді, себебі дәстүрлі оқудың дағдылы соқпағымен ғана жүретін білім беру мекемелерінің басым бөлігі қашықтан оқытуды тәжірбие жүзінде бекітпеген. Себебі пандемияға дейін қашықтан оқытудың қажеттілігі болмады. Қаншама жылдық тәжірбиесі бар, білікті мұғалімдердің өзі жаңа форматты жатырқап, өз жұмыстарын бірден дөңгелетіп әкете алмады. Оған бір жүйеге негізделген платформаның, білім беру ресурсының болмағанын қосыңыз. Цифрлық сауаттылық деңгейі көңіл қуантпайтыны бесенеден белгілі. Электронды гаджеттер мен ноутбук, компьютерлердің тапшылығы балалар тұрмақ, министрліктің өзін тығырыққа тіреді. Кей аймақтарда әлсіз, кей жерлерде мүлдем тартылмаған интернет жағдайды одан әрі ушықтырды.
Оқу жылы басталғалы бір айға жуық уақыт өтті. Мұғалімдер мен оқушылар да әупірімдеп сабақты бастап кетті. Бірақ әлі де қашықтан оқыту төңірегіндегі дау толастар емес.
Мектеп оқушыларын бұлайша оқытудың мүмкін емес екенін, еліміздегі интернеттің ахуалы мұндай ауыр салмаққа шыдас бермейтінін Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетовтің өзі де әу баста мойындаған болатын. Сөйтіп министр қашықтан оқыту үшін басқа да механизмдерді қарастырды. Соңында оқушыларға тапсырма жіберу үшін тіпті Қазпоштаның қызметіне жүгіндік. Ғаламтор қолжетімді болған күннің өзінде құны қымбат. Осы мәселені реттеу мақсатында оқушылар мен ұстаздарға арналған 990 теңгелік білім тарифі іске қосылды.
Ізін ала бірінші сәуірде елімізде сынақ сабақтар өткізілді. Сол кезде 1 млн 250 бала тек қана онлайн режимде дәріс алып көрді. Ал жалпы осы сынақ сабаққа әртүрлі платформамен 2,5 миллион бала қатысқан. Білім және ғылым министрлігі нәтиженің жақсы болғанын мәлімдеген еді. Бірақ интернет желісі осыншама жүкті көтермейтінін, соған байланысты көп ыңғайсыздық болғанын, техникалық ақау көп екенін, сол себепті де онлайн оқудың орнына басқа білім беру платформалары арқылы қашықтан оқытуды жүргізуіміз қажеттігін министр Асхат Аймағамбетов мәлімдеген еді.
Ал қашықтан оқыту мен онлайн оқытуды шатастырушылар әлі де көп.
«Біз қашықтан оқыту мен онлайн оқытуды бірдей ұғымда пайдаланамыз. Негізінде қашықтан оқыту онлайн оқытуға тең емес ұғым. Қашықтан оқыту – біз айтқан пошта, теледидар, радио, тапсырмаларды интернет арқылы алып оқу. Осы екі ұғымды бөлек тануымыз керек. Мысалы, Bilimland.kz платформасында бүгінгі күні 40 мыңнан астам әртүрлі ресурстар бар. Оған тіркелу, пайдалану толығымен тегін. Қашықтан оқыған кезде WhatsApp, электронды пошта және басқа да мессенджерлерді пайдалануға болады. Қандай ресурс ыңғайлы, соны толығымен пайдалануға болады. Тағы бір өте маңызды жайт, көбі қашықтан оқыту дегенді онлайн оқу деп ойлайды», – деп Асхат Аймағамбетов орталық коммуникациялар қызметінде өткен онлайн конференцияда оқыту форматтарының аражігін ажырата түсіндіріп берген болатын.
Бірақ қашықтан оқыту мен онлайн білім берудің айырмашылығын анықтап алғанымызбен, оларды әлі жүйелі пайдалану жүзеге аспай отыр.
Алматыда бірінші сабақ күні-ақ онлайн-платформада өткен сабақта көптеген қиындық туды. Ата-аналардың айтуынша, платформа жүктемені көтере алмай қалған.
«Ешқандай бағдарлама жұмыс істемейді, жүктемені көтермейді. Алғашқы сабақ 30 минут қана болды. Google Meet-ті қолданып көргіміз келді, бірақ мұғалімді платформадан шығарып жіберді. Ал мұғалім қосылса, басқалардың сөйлегені естілмейді. Zoom-конференциясы мүлдем ашылмайды. Тек жеті оқушы сабаққа қосылды. Қалған 22 бала сабаққа қатыса алмады. Қазір тапсырмаларды WhatsApp арқылы жіберіп жатыр», – дейді Адель Жанпейісова. Сондай-ақ ата-ана Online Mektep жүйесіне де кіре алмағандарын айтты.
Онымен қоса, Online Mektep платформасы арқылы берілетін білімнің сапасына сын айтушы мұғалімдер де, ата-аналар да жетерлік. Мысалы, Ақтөбе облысының тұрғыны Жансая Нұрлыбаева бауырларының сабақ оқу барысын қадағалайтынын, және сол кезде байқаған кемшіліктері туралы айтып берді.
«Үйдегі бауырларыма сабақ оқытамын. 6-сыныпта оқитын інім бар. Қазіргі кезде олар Online Mektep платформасы арқылы білім алып жатыр. Платформадағы материалдар балаға білім беруге, оны санасына сіңіріп, орнықтыруға жеткіліксіз деп есептеймін. Себебі платформаны ашқанда ең алдымен теориялық материал шығады, кейін тапсырмалар беріледі, бірақ тапсырмаларды тек батырманы басу арқылы орындап тастайсың. Жазуға, материалды бекітуге арналған тапсырмалар жоқ. Қате-дұрысы бірден шығады, қате болса, түзетуге де мүмкіндік жоқ. Солай сабақ бітеді. Оқушы кітаптың бетін де ашпайды. Мен өзім осы жақында ғана басқа мектепке мұғалім болып жұмысқа тұрдым. Ол мектеп әлі күнге дейін Online Mektep-ке көше алмай отыр. Сабақ WhatsApp арқылы өтеді», – деп өз пікірін білдірді.
Платформа төңірегіндегі пікірталас толастамағаннан кейін ақыры Daryn.online мен «Күнделік» біріктірілетін болды. Жоба қазан айында аяқталып, қолданысқа енгізілмек. «Бұл дегеніміз – бір құпиясөзбен «Күнделікке» де, Daryn.online платформасына да кіруге болады дегенді білдіреді». Daryn.online өкілі Ержан Оңалбаев орталық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте осындай ақпаратпен бөліскен еді.
Оның айтуынша, қазіргі кезде бір мектепте 4-5 білім беру платформасы қолданылып жатыр. Әрбір оқушы мен мұғалімде 4-5 логин мен құпиясөз бар. Ал екі платформаны біріктіргеннен кейін жұмыс жеңілдей түспек.
«Сосын Daryn.online-да тест жасауға болады. Ал тестің нәтижесі «Күнделікке» шығып тұрады», – деп атап өтті Е.Оңалбаев. Ал брифингке бейнебайланыс арқылы қатысқан «Күнделік» ЖШС бас директоры Мұхтар Ілиясов: «Карантинге қатысты жағдай реттеледі деп сенемін. Сөйтіп, екінші тоқсанда өзіміз үйренген білім беру арнасына оралатын шығармыз. Негізі бейнебайланыс білім беруге жатпайды. Бұл қосымша құрал ғана. Ал мектепте «тет-а-тет» қарым-қатынас, яғни педагогтың балалармен тікелей қарым-қатынаста болғаны маңызды», – деген еді.
Ұстаздар болса Ержан Оңалбаевтың айтқан жаңалығына тіпті де қуанбады. Олардың пікірінше, бұдан келіп-кетер жеңілдік шамалы. Бір жағынан осы форматқа үйреніп қалғандарын, енді бәрін басынан үйрену керек екенін айтып шағымданды. Ұстаздардың пікірінше, «Күнделіктің» артық жұмыстан басқа берері жоқ, енді ата-аналардың күнделікке кіру рейтингі мұғалімдердің мойнына жүктеліп отырғанын да қате санайды.
Алматыда 7 қыркүйек күні мектеп директорының атына математика мұғалімінен түсініктеме түскен. Мұғалім Zoom платформасында онлайн сабақ беріп жатқанда белгісіз біреулер бұзып кіріп, былапыт сөз айтып, кәмелеттік жасқа толмаған балаларға анайы фото, видеоларды көрсеткен. Мектеп директоры бірден бұл дерек туралы Алмалы аудандық полиция басқармасына хабарлаған еді. Осы сияқты тағы бір жағдай Нұр-Сұлтан қаласында да болды. Мұндай тәртіпсіздікті сап тыю әзірше мүмкін болмай тұрған сияқты. Өйткені Zoom бейнебайланыс желісі білім беруге арналмаған, және қауіпсіздікке ешкім кепілдік бермейді.
«Былай тартсаң, өгіз өледі, былай тартсаң, арба сынадының» кебі.
Facebook әлеуметтік желісіндегі «Қазақстан ұстаздары» атты парақшада педагог мамандар арасында «Онлайн сабақты қолдайсыздар ма?» деген сауалнама жүргізілген екен. Пікірлер екіге жарылған: біреулер қолдайтындарын айтса, екіншілері мүлдем қарсы. Бірақ қолдайтындардың өзі басқа амалдың жоқтығын, денсаулық бәрінен маңызды деп отыр. Мысалдармен дәйектесек:
Фатима Бейсекеева:
– Ол – ұстаздардың қалауы емес. Әрине мектепте, дәстүрлі түрде, жүзбе-жүз оқытқанға не жетсін. Дүниежүзінде болып жатқан нәрсеге бірдеңе дей алмайсың. Бастысы – әркім өз ісіне жауапкершілікпен қараса болғаны, ата-ана да, мұғалім де, оқушы да. Бір-бірінен кінә іздегеннен іс бітпейді.
Әмина Макиева:
– Онлайн мектеп – ұрпақты білімсіздікке апарар төте жол. Бір ғана қашықтан білім беруге қатысты қордаланып қалған осынша мәселенің шешімі қалай болмақ деген сауалымызға жауап іздеп Білім және ғылым министрлігіне хабарласқан едік.
«Қашықтан оқытуды бір ізге түсіріп, жүйелеу мәселелерін реттеуге байланысты Мемлекет басшысының арнайы тапсырмасы бар. Сол бойынша қазір жұмыстар жүргізіліп жатыр. Жоба дайын болғанда бұқаралық ақпарат құралдарына міндетті түрде хабарлаймыз, ал киберқауіпсіздік төңірегіндегі сұрақтарға біз жауап бере алмаймыз», – дейді Білім және ғылым министрлігінің баспасөз хатшысы Гауһар Қасымбекова.
Әлемдегі жағдайға үңілсек
Дүниежүзілік банктің мәліметінше, пандемия басталған кезде 162 елдің мектептері толығымен жабылған. Дамыған елдер бірден қашықтан оқытуға көшті. Олар жоқтан бар жасап отырған жоқ, тек біз игеріп үлгермей жатқан ресурстар мен платформаларды қолдануға төселген. Десек те, фантастика жанрындағы фильмдерден ғана көретін технологияларды білім беруде пайдаланып отырғандар да жоқ емес. Мәселен, Ұлыбритания, Австралия сияқты елдерде виртуалды көзілдіріктер оқушыларды қашықтан оқыту үшін бұдан бұрын да қолданысқа еніпті. VR көзілдіріктің көмегімен сыныпта отырғандай боласыз, одан бөлек басқа оқушыларды көруге, сабақ барысын бақылауға болады. Сарапшылардың айтуынша, бейнені жазық дисплейлі экранда тамашалау мен VR көзілдірік арқылы бақылаудың арасындағы айырмашылық зор. Бұл көзілдіріктер арқылы оқушы өзін сол кеңістікте отырғандай сезінеді, және әлемнің үздік мектептерінде кез келген жерден дәріс тыңдай алады. Алайда Ұлыбритания ғалымдары мұндай технологиялардың пайдасы ойдағыдай болмайды деген тұжырым жасапты. Олардың пікірінше, мұғалім мен оқушы бетпе-бет жүздесіп өткізілетін дәстүрлі дәрістер ғана білім сапасын арттыра алады. Қашықтан білім беру – көп адамның жұмыла жұмыс істеуі арқылы ғана жүзеге асатын күрделі механизм тәрізді жүйе. Ал ондағы олқылықтар мен кемшін тұстардың сұрауын бір ғана тараптан, бір ғана министрліктен талап ету орынсыз сияқты. Білімді ұрпақ – жарқын болашақтың негізі дейміз, ал сол ұрпақтың сапалы білім алуына жағдай жасай алмай отырғанымыз қынжылтады. Айналып келгенде, жүйенің бірізге түсуіне бәрібір уақыт керек. Біз оңтайлы уақытты күткенмен, уақыт бізді тоспайтынын ұмытпағанымыз жөн.