Шеткі ауыл көшсе, ортаңғы ауыл шет болады

Қазіргі уақытта біз мемлекеттің дамуы үшін жаңа, тың идеялар мен көзқарастар жоқ де­генді жиі айтамыз. Сондықтан билік инс­титут­тарына, әсіресе заң шығарушы ор­ган­дар­ға жастар ауадай қажет-ақ. Күн сайын қарыш­тап дамыған әлемнің бір кірпіші болып қалану үшін жаңа, прогрессивті нарықтық сананың, тех­нократтық ойлау мен жаңашыл болмыстың ке­рек екені айтпасақ та түсінікті. Бір жағынан жастардың жауапты қызмет атқа­рып, қоғам­да­ғы мәселелерге араласуы ұрпа­қаралық ва­куум­ның пайда болмауына да сеп­тігін тигізе­тіні анық. Заң шығарушы органдардағы жастардың үлесі қандай? 2016 жылғы 20 наурызда Мәжіліске кезектен тыс сайлау өткізілді. VI сайланған Мәжіліс депу­таттарының орташа жасы – 55 жас. 40 жас­қа дейін – 7 депутат, 40-тан 60-қа дейін – 77 депутат, 60 жастан асқан 23 депутат бар. Ал мәслихаттарда 2020 жылдың 1 қаң­тарын­да 3 335 орын болса, олардың ішінде 20-29 жас аралығындағы 53 жас қана бар екен. Жа­қында сайланған Сенат депутаттарының орташа жасы – 56 жас. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев осы жылдың мамыр айында «Саяси пар­­тиялар туралы» Қазақстан заңына өзгеріс пен то­лық­тырулар енгізу тура­лы» заңға қол қойды. «Бұл заң қоғамдық-сая­си қа­ты­настардың де­мо­кра­тия­лық жолмен одан әрі дамуына ықпал етеді деп ойлаймын»,  – деді Президент Ұлттық сенім кеңесі отырысында. Жаңа заңға сәйкес енді  Парламенттегі де­путат­тар санына келсек, 30 пайыздан 100 пайыз­ға дейін әйелдер мен жас­тар болады. 30 пайыз ең төменгі көрсеткіш бо­лып белгіленді, бұдан да көп болуына еш­қан­дай кедергі-тосқауыл жоқ екені де көп ай­тылды. – Бұл заңдардың жобасы қаралған кезде Мә­жілістің жұмыс тобына мен өзім де қа­тыс­тым. Талқылап, жан-жақты қарастырып, осы 30% болу керек деген тоқтамға келдік. Бұл – ең төменгі көрсеткіш. Одан әрі жоғары болатын болса, оған ешкім шектеу қоймайды. Егер саяси партиялардың тізімінде әйелдер мен жас­тардың үлесі 40, 50, 70 пайыз болса, оған еш­кім шектеу қоймайды деген ұсынысқа тоқ­талдық. Сол қабылданды, – дейді «Ұлттық аграрлық ғылыми-білім беру орталығы» КЕАҚ басқарма төрағасы Төлеутай Рақымбеков. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың праймериз кезінде сапалы сайлауалды партиялық тізімдерді жастар үшін 20 пайыздық квотаны енгізу арқылы қалыптастыру жөніндегі ұсы­нысы Президент Қасым-Жомарт Тоқаев­тың құрамы 300 адамнан тұратын Жастар кадрлық ре­зервін қалыптастыру туралы шешімін ту­дырған болатын. Олардың мемлекеттік қыз­мет­тің барлық сатысында жұмыс істеуге мүм­кіндіктері бар. Бұл қатарға қосылғысы кел­ген жастардың қатары қалың болды. Бай­қаудың әділ өткенін, кейбір атақты кәсіп­кер­лер мен белгілі саясаткерлердің балалары өт­пей қалғанын ақпарат құралдары жарыса жаз­ды. Көптеген елде өз жемісін берген жоба біз­де де жақсы нәтиже беретініне, осыдан санау­лы күндер бұрын басталған праймериз, пар­тияі­шілік іріктеу де жастар үшін көптеген мүм­кіндікке жол ашатынына зор үміт артылып отыр. Үміттің ақталуы, әрине уақыт енші­сінде. Жас келсе, іске… Квоталау саясаты, негізінен айтарлықтай кең таралған халықаралық тәжірибе саналады. Арнайы партиялық квоталар Еуропа елде­рінде жиі қолданылады, атап айтсақ Гер­мания­да, Норвегияда, Францияда және Бель­гияда жиі кездеседі. Аталған нормалар заңмен бекітіледі. Жоғарыда атап өткеніміздей, жастардың билікке келуі әлемдік тенденцияға айналғалы қашан. Мәселен, Италияда XVIII легислатура де­путаттарының палатасына сайланған пар­ламентшілердің орташа жасы 44 жас екен, бұл жақта өмір сүру ұзақтығы да жоғары екенін атап өткен жөн. Жастардың жауапты әрі маңызды қыз­мет­терді атқаруы осы заманда ғана үрдіске енбегенін тарихтан білеміз. Қаншама хандарымыз, батырларымыз бен билеріміз жиырмаға жет­пей-ақ жасындай жарқылдаған. Әлем тарихы мен әдебиетінде де мысалдар жетерлік. Сон­дықтан жастардың тәжірибиесіздігін алға тар­ту арқылы ғана жауапты жұмыстардан шек­теуге болмайтыны анық.