Жаңалықтар

Швеция – мәжбүрлеусіз-ақ карантин талаптарын сақтаған ел

ашық дереккөзі

Швеция – мәжбүрлеусіз-ақ карантин талаптарын сақтаған ел

Әлемнің әр түкпіріне тарыдай шашылған қазақтың Қазақстаннан басқа Отаны жоқ. Қандастарымыз қай қиырда жүрсе де, олардың іздеушісі, сұраушысы – қалың елі қазағы. Осы тұрғыдан алғанда Turkistan халықаралық газеті біраздан бері қиырдағы қазақтардың тыныс-тіршілігі жайлы тұрақты жазып келе жатқаны мәлім. Газетіміздің бүгінгі санында Швецияның Кристианстад қаласындағы оқу орнында халықаралық менеджмент және маркетинг бойынша оқытушы болып қызмет атқаратын PhD докторы, қандасымыз Индира Қадемқызымен болған сұхбатты оқырман назарына ұсынамыз. – Индира, өмір жолыңа үңіл­сек, екінің бірі қол жеткізе бермейтін оқу орындарында бі­лім алыпсың. Бізге қызық бо­лып тұрғаны, Алматыдағы Қа­зақ тілі мен әдебиетін те­рең­дете оқытатын «Дарын» рес­пуб­ликалық мектеп-интернатында оқып, одан кейін ҚазҰУ-дың Жур­налистика факультетін тә­мамдаған соң мүлде басқа ба­ғытқа қарай бет бұрып, Шве­ция­да, Англияда біліміңді шың­дап, шетелде жұмыс істеп, қа­лып қойыпсың. Швецияға қалай, қайдан бардың? – Иә, мен жалпы ерте есейіп, үл­кен өмірге ерте араластым. Туған же­рім Орал өңіріндегі мектепті 7-сыныпқа дейін оқып, сосын ар­ман қуып Алматыға кеттім. Онда өзіңіз айтқан Қазақ тілі мен әде­биетін тереңдете оқытатын «Да­рын» республикалық мектеп-ин­тернатында оқыдым. Одан кейін ҚазҰУ-де халықаралық жур­на­лис­тика мамандығын алып, магист­ра­тураны KIMEP университетінде жал­ғастырдым. Жалпы, магист­ра­ту­раны тәмамдап, академияда қыз­метке қалған кез келген маман ғы­лыммен айналысуы керек. Сол се­бепті одан әрі докторантураға түс­кен соң шетелде тәжірибе ал­масу бағдарламасы бойынша оқуға мүмкіндік туып, Эразмус Мундус жобасымен оқуға тапсырдым. Бұл екі жылдық бағдарламамен 3 елдегі университеттерге баруға болатын еді. Солардың ішінен халық саны аз, әрі дамыған, өркениетті ел бол­ғандықтан Швецияның Лунд университетін таңдап алдым. 2008 жылдың сәуір айынан бастап сонда докторантурада оқыдым. – Швециядағы оқуың аяқ­тал­ған соң елге оралуды ойла­ма­дың ба? – Оқуым аяқталатын жылы бо­лашақ жарымды кездестіріп, одан әрі қалатын болып шештім. Әрі мен оқыған бағдарлама «Бо­ла­шақ» сияқты емес, елге қайтып келіп жұмыс істеуді міндеттемейтін еді. Отбасын құрып, Швецияда қал­ған соң қайтадан докторантураға түсуім керек болды. Сосын басқа елдердің де оқуын көргім келді. Швецияға қарағанда Англияның оқу орындарының дипломы бәрі­бір деңгейі жоғары болып есеп­теледі. Бір жылдан кейін ағыл­шын­дық жоғары оқу орнына құжат тап­сырып, Бат университетіне грант алдым. 4 жыл сол жерде док­торантурада оқыдым. – Еуропаның екі бірдей уни­верситетінде оқыған маманға Шве­циядан жұмыс табу аса қиын­дық туғызбаған шығар? – Оңай болды дей алмаймын. 2015 жылы Швецияның оңтүс­ті­гін­дегі Мальме қаласында тұрамыз. Әуелі Бат университетінде зерттеу­ші болып еңбек еттім. Екі айда бір рет ұшып барып, қашықтан жұмыс іс­тедім. Сосын 2017 жылы ұлым Ар­тур дүниеге келді. Келесі жылы Кристианстад институтында Эко­номика факультетінің ішіндегі бизнес сабақтарынан оқытушы болып жарты жылдық келісімшарт бойы­нша жұмысымды бастадым. Ал тұрақты жұмысқа кіруге жі­бер­ген құжатты 3 ай тексереді екен. Швецияда тұрақты жұмысқа алын­ған адамды жұмыстан шығарып жіберу оңай емес. Сол себепті жұ­мысқа алу процесі де өте ұзақ. Мысалы, мен жұмысқа кірер кезде бір орынға бес-алты адам үміткер болды. Біздің құжаттарымызды үш түрлі басқа университетте жұмыс істейтін бейтарап маманға жіберді. Олар CV номеріңді, жазған қағазда­рыңды, барлық деректеріңді тексереді. Алты кісінің әрқайсы­сына бөлек-бөлек талдау жасатты. Қызметке алу процестері ашық. Бар­лық талдау нәтижелерімен же­ке танысамын деп талап ете ала­сың. Ақырында толық штатқа жұ­мысқа мені алды. Өйткені бұған дейін жарты жыл жұмыс істегенім бар, мені көріп-танығасын алған болар деп ойлаймын. – Швецияға қазақтар жиі ке­ле ме? Мүмкін қазақстандық сту­денттерге де дәріс оқыған шы­­­ғарсың?  – Швецияға қазақтар көп ке­леді деп айта алмаймын. Себебі біз­дің халық негізінен Эйфель мұ­на­расы секілді аса танымал көрнекі орындары бар шетелдерге баруға әуес қой. Дегенмен мұнда көшіп кел­ген жерлестер жоқ емес, бар. Мә­селен, 2017 жылғы статистика бойын­ша, қазір швециялық бол­ған­мен Қазақстанда туған 2 200 адам бар екен. Өзім халықаралық ме­нед­жмент және маркетинг бойынша сабақ беремін. Студент­терім Қытайдан, Нидерланд, Германия елдерінен келген. Бұрын оқып жүрген кезімде, әсіресе Анг­лияда тұрғанда қазақстандық сту­денттермен көп кездесетінмін. Қа­зақтардың басы қосылса болды, ет асылады. Ауылдан қазы-қарта бе­ріп жіберсе, тіпті керемет. – Елді, туған жерді сағы­на­тын, сағынып, жабығатын кез­дер болатын шығар. Сондай кез­де сағынышыңды қалай ба­сасың? Интернеттен қазақша ән тыңдап немесе әлеуметтік желі арқылы отандастарыңмен сөйлесетін шығарсың? – Иә, әрине. Оған қоса мен тұ­ратын қалада Нұргүл есімді қазақ келіншек тұрады, мұнда бухгалтер болып істейді. Алматының қызы, отбасылы, екі баласы бар. Қазақша сөз естігім келіп, туған тілімдегі әңгімені аңсағанда сол Нұргүлмен кездесіп, екеуміз де туған жерге деген сағынышымызды басамыз. Ауылымызды, оқыған жерімізді еске алып, біраз әңгіме айтып арқа-жарқа болып қаламыз. Отбасы­-мыз­бен өте жақсы араласып тұра­мыз. – Елге оралатын ойың бар ма? – Алдағыны алдын ала кесіп-пішіп айта алмаймыз ғой. Мүмкін түпкілікті көшіп бармасам да, біраз уақытқа жұмыс істеуге баратын шы­ғармын. Күйеуім швед азаматы болса да Қазақстанда тұрып көргісі ке­леді. Ұлымның да анасының туған жеріндегі өмірмен танысқа­нын қалаймын. Биыл біраз жоспар бар еді. Коронавирусқа байланысты бәрі өзгерді. – Отбасыңда қазақтың  сал­ты мен дәстүрін ұстанасың ба? – Жолдасым, жалпы швед хал­қы өзге ұлттардың салт-дәстүріне аса құрметпен қарайды. Ал үйде мен қазақтың ұлттық тағамдарын пі­сірсем, жұбайым қуанады. Ет ас­қанымды қалап тұрады. Отбасында негізінен швед, ағылшын тілінде сөйлесеміз. Менің бауырларыммен күйеуім ағылшынша сөйлеседі. – Жаһандық пандемия ке­зінде карантин жарияла­ма­ған Швеция елі бұл дерттен қалай сақтанды? – Коронавирус келгесін әр ел әр­түрлі реакция жасады. Швеция­ның ерекшелігі – ел билігі халықты карантинге жауып тастаған жоқ. Себебі Үкімет 10 миллион халыққа се­неміз деп үндеу жариялады. Ха­лық ешкім мәжбүрлемесе де сыртқа шық­пай отырды. Карантинге жап­пай-ақ өздері саналы түрде сақтық шараларын толық орындады. Үкі­мет халыққа дерт туралы ақпа­рат­ты көп берді. Күн сайын түсте он­лайн тікелей эфирде эпидемиолог, саясаткерлер, тағы да басқа маман­дар халықтың сұрақтарына жауап беріп отырды. Тамақты онлайн тап­сырыспен алдырдық. Жұмысы­мыз карантин кезінде де жүріп жатты. Әрине, бұл Швецияда коро­навирустың кері әсері болмады деген сөз емес. Жеңіл өткергенмен қиындықтар болды. – Өзің нені армандайсың, мақ­сатың қандай? – Қазір мен әлі лектормын, ен­дігі мақсат – доцент деңгейіне жету. Соған әрекет етіп жатырмын. Ол үшін педагогикалық пәндерден са­бақ алып, мақалалар жазу қажет. Бүгінде өзім педагогика сабағын оқып жатырмын. Қазір барлық жерде, соның ішін­де Қазақстанда да жоғары білім беру жүйесінде өзгерістер өте көп. Мәселен, елімізде оқу орда­лары қазір Боллон үдерісі бойынша білім беруге көшкен. Бұл өзгеріс оңайлықпен болмайды. Боллон үде­рісі дегеніміз – еуропалық бі­рың­ғай жоғары білім кеңістігін құру үшін Еуропа елдерінің жоғары білім жүйесін бір-біріне жақын­дас­тыру, үйлестіру үдерісі. Мен осы өз­герістер туралы қазір мақала жа­зып жатырмын. Сол жағынан елге барып көмектессем деймін. Қазіргі жеткен тәжірибеммен Қа­зақстанда бірқатар оқу орын­дарын­да семинарлар өткізу туралы ке­ліссөз жүргізіп жатырмын.  

Сұхбаттасқан

Райхан РАХМЕТОВА