Зеңбірекші Бах
Зеңбірекші Бах
Екінші дүниежүзілік соғыс қаншама қандастарымызды қыршынынан қиып, халқымызды селдіретіп тастағанымен, рухымызды тұншықтыра алған жоқ. Керісінше, соғысқа дейінгі кезеңде қудалауға ұшыраған ұлттың ұлдары қан майданда өздерінің қайсарлығын дәлелдеп, елдің еңсесін көтерді.
Өткен шаққа, тарихымызға, ата-бабаларымыздың өмір жолына құрметпен қарау, олардың ерлік істерімен мақтанып, оны үлгі тұту бүгінгі ұрпақтың басты міндеттерінің бірі болуы керек екені белгілі.
Менің ағам Бах Пернешов Түркістан облысының бұрынғы Қаратас, қазіргі Қазығұрт ауданының тумасы. 1938 жылы әскер қатарына шақырылады. Соғыстан еш хабары жоқ жауынгер Отан алдындағы үш жылдық жауынгерлік борышын өтеп, сол сұрапыл соғыс басталатын 1941 жылдың маусымында әскерден босап, туған елге қайтып келе жатқанда соғыс басталады да, елге жетпей немістердің қоршауында қалады. Үш жылдай әскери борышын өтеген сержант қоршауда қалған өзі сияқты әскерилердің бастарын қосып, батыстың орманын паналап, талай қиыншылық көріп, қоршауды бұзып шығып өз жауынгерлеріміздің қатарына әрең қосылады... Сонымен Совет әскерінің жауынгері болып тағы да бес жыл бастан-аяқ соғысқа қатысып, соғысты бітіріп елге оралады. Елге аман-есен келіп, аяқ-қолы сау, тек денелерінде әртүрлі жарықшақтардан қалған жаралардың орны болатын. Шекер жеңешемізге үйленіп, ауылда бригадир және ферма бастығы болып өмірінің соңына дейін жұмыс істеді. Елге өте қадірлі болды. Шахматтан ауылдың чемпионы еді. Соғыс туралы көп айта бермейтін. Оқта-текте жора-жолдастарына қоршаудан қалай шыққандарын айтып отыратын. Днепрді алғандағы бөренелермен өткендері, өлген адамдардың саусақтары жабысып қалатынын айтқандары еміс-еміс есімде. Орден-медальдары үлкен фарфор ыдысты толтырып тұратын. Ол кезде баламыз ғой, олардың қандай ордендер екенін, қалай алғанын сұрамаймыз да. Райымбек деген баласы екеуміз оларды кеудемізге тағып алып ойнайтынбыз. Сондай қырғын соғыстан аман келіп, төрт ұл, екі қыздың әкесі болды. Сол қан майдандағы бастан кешкен қиындықтарының зардабы болса керек, 1966 жылы өңеш ағзасының обырына шалдығып, 49 жасында дүние салды.
Қазір Екінші дүниежүзілік соғыстағы қаһармандар туралы түрлі мәліметтер белгілі болып жатыр ғой. Біз де қорғаныс саласының архивіне хат жазып, ағамыз туралы мынадай мәліметтер алдық:
Пернешов Бах 1938 жылдың қыркүйек айында Ташкент қаласының Орджоникидзе РВК-нан Армияға алынып, батыста үш жылдық борышын атқарып, елге қайтып келе жатқанда қоршауда қалады. Наградной листке қарағанда тек 1.10.1942 жылдан бастап Совет Армиясының қатарына қайта қосылып, Батыс фронтында соғысқа араласады екен (суретте).
Соғысты сержант болып бастап, өзінің ерлігінің арқасында П.Т.О. батареясының командирі болып, гвардия лейтенанты дәрежесінде аяқтайды екен. Алған негізгі марапаттары: «Қызыл жұлдыз» және «Екінші дәрежелі Отан соғысы» ордені.
Соғысқа 1942 жылдың қазан айынан Батыс фронтынан кірісіп, Орталық фронтта, бірінші Украин фронтында, үшінші Беларусь фронтында және қайтадан бірінші Украин фронтының құрамында аяқтаған-ды. Сонда 1941 жылдың маусым айынан 1942 жылдың қазан айына дейін қоршауда болған секілді.
«Соғыста бір-ақ заң бар мен білетін,
Я өліп, я болмаса өлтіретін.
Жүректе жұлдызыңды жанып тұрған,
Жандыратын, болмаса сөндіретін.
Соғыста бір-ақ заң бар мен білетін,
Кеудеңмен қорғап қалу жердің бетін.
Жас қаның туған жерге босқа ақпасын,
Онсыз сен көре алмайсың елдің бетін», – деп Сырбай Мәуленов айтқандай, адам өлмеу үшін күреседі.
Соғыста өліп кету бар, тірі қалу бар. Алайда тірі қалғандардың талайы аяқ-қолдан айырылып, өмірлік мүгедек болғаны да рас.
Сол қырғын соғыста, толарсақтан қан кешіп, әкеден бала, баладан әке айырылып, көл болып аққан аналардың көз жасы елімізді қаншама қайғы-қасіретке душар етті. Осы бес жылға созылған қырғын соғыстан аман қалып, еліне көтерем қойдай болып, әзер оралған ағаларымызға, қазіргі қарттарымызға бас игеннен басқа айтарымыз жоқ.
Қай кезде де: «Сен құрметте оны! Түсіндің бе, қарағым! Ол ақшаға сатқан жоқ, тізеден кесіп аяғын», – деген Әбу Сәрсенбаев ағаның өсиеті ардагерлерге деген құрметтің символы болып қала бермек.
Әбдісабыр ӨМЕШҰЛЫ,
балалар хирургы, профессор